تعداد فرزندان حضرت زینب کبری سلام الله علیها

پرسش :

آیا زینب کبری (سلام الله علیها)، فرزندانی هم داشت؟ چند نفر از آنان در کربلا به شهادت رسیدند؟

پاسخ :

الف. فرزندان عبدالله بن جعفر از حضرت زینب(س)

در نام و تعداد فرزندان حضرت زینب(س) اختلاف‌ نظرهایی وجود دارد که به نقل‌هایی از برخی منابع روایی و تاریخی بسنده می‌کنیم.  

۱ – پنج فرزند: علی، عون اکبر، عباس، محمد و أم کلثوم.[۱]

اما برخی نیز نام مادر محمد را خوصا دختر حفصه بن ثقیف‏ ذکر کرده‌اند،[۲] نه حضرت زینب(س). قدیمی‌ترین منبعی که محمد را فرزند خوصا دختر حفصه می‌داند؛ «تسمیه من قتل مع الحسین(ع)» نوشته فضیل بن زبیر رسان‏(قرن دوم) می‌باشد.[۳]

شیخ مفید(م ۴۱۳ق) درباره شهادت فرزندان عبدالله بن جعفر در کربلا بدون این‌که اشاره‌ای به نام مادرشان نماید، می‌نویسد: عون و محمد از فرزندان عبدالله به جعفر در کربلا به شهادت رسیدند.[۴]

البته بلاذری (م ۲۷۹ق‏) در «انساب الاشراف» در بخش فرزندان عبدالله بن جعفر، عون اصغر را از شهدای واقعه حره دانسته و نقلی مطرح می‌کند که بر اساس آن، عون اکبر نیز در همان واقعه به شهادت رسیده است.[۵]

۲ – پنج فرزند: علی، عون اکبر، جعفر، عباس و أم کلثوم.[۶]

۳ – فضل بن حسن‏ طبرسی(م ۵۴۸ق): چهار فرزند: علی، جعفر، عون اکبر و أمّ کلثوم‏.[۷]  
 

ب. فرزندان عبدالله بن جعفر از زنان دیگر

بنا بر نقل تاریخ؛ عبدالله بن جعفر از همسران دیگر خود فرزندانی نیز داشته است که برخی از آنها در کربلا حضور داشتند، ولی به شهادت نرسیدند.

۱ – عون اصغر که نام مادرش جمانه دختر مسیب بن نجبه فزاری بود.[۸] او در کربلا همراه امام حسین(ع) بود.[۹] ولی در واقعه حرّه به شهادت رسید.[۱۰]

۲ – ابوبکر و عبیدالله؛ که نام مادرشان خوصاء بنت حفصه بود. [۱۱] پس طبق برخی از اقوال اینها برادران محمد بودند.
 

ج. نتیجه‌گیری

یک. همان‌طور که دیدیم؛ در تعداد و نام فرزندان عبدالله بن جعفر از حضرت زینب(س) اختلاف ‌نظر وجود دارد که این موضوع در نقل‌های تاریخی، طبیعی است. اما آنچه در آن اتفاق‌ نظر وجود دارد این است که به هر حال؛ دو فرزند عبدالله بن جعفر به نام‌های «عون» و «محمد» در کربلا به شهادت رسیدند.[۱۲] که براساس منابع تاریخی؛ نام مادر «عون»، حضرت زینب(س) بود که برخی با نام «عون اکبر» از او یاد می‌کنند؛ چون عبدالله بن جعفر از جمانه نیز فرزندی با نام عون داشت که از او به «عون اصغر»(کوچک) یاد شده است. و طبق برخی از منابع تاریخی دیگر(که به آن اشاره شد)؛ نام مادر «محمد» نیز حضرت زینب(س) بوده است.

دو. برپایه پژوهش و تحقیق؛ ما در منبعی نیافتیم (حداقل منابعی که در پاورقی ذکر شده‌اند) که نام مادر عون اکبر را جمانه ذکر کرده باشند. و اگر – بر فرض – در کتابی نام مادر عون جمانه ذکر شده، مقصود عون اصغر است.

پی‌نوشت‌ها:
[۱]. کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، ج ‏۸، ص ۳۴۰، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۰ق؛ ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفه الصحابه، ج ‏۶، ص ۱۳۲ – ۱۳۳، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق؛ سبط بن جوزی‏، تذکره الخواص من الأمه فی ذکر خصائص الأئمه، ص ۱۷۵، قم، منشورات الشریف الرضی‏، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
[۲]. أبو الفرج اصفهانی، على بن حسین‏، مقاتل الطالبیین، ص ۹۵، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.  
[۳]. رسان،‏ فضیل بن زبیر، تسمیه من قتل مع الحسین(ع)، ص ۱۵۱، قم، مؤسسه آل البیت(ع)‏، چاپ دوم‏، ۱۴۰۶ق.
[۴]. «تسمیه من شهد مع الحسین بن علی(ع) بکربلاء … وَ عَوْنُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ أَبِی طَالِبٍ»؛ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق؛ نیز ر.ک: مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفه حجج الله على العباد، ج ‏۲، ص ۶۸ – ۶۹، قم‏، کنگره شیخ مفید، چاپ اول‏، ۱۴۱۳ق‏.
[۵]. «و الحسن، و عون الأصغر، قتل یوم الحره- و یقال: بل قتل الأکبر و أمهما جمانه بنت المسیب الفزاریه»؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ج ‏۲، ص ۶۸، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
[۶]. أنساب الأشراف، ج ‏۲، ص ۶۷.
[۷]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج ‏۱، ص ۳۹۶، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
[۸]. أنساب الأشراف، ج ‏۲، ص ۶۸؛ أبو حاتم تمیمی، السیره النبویه و أخبار الخلفاء، ج ‏۲، ص ۵۵۹، بیروت، الکتب الثقافیه، چاپ سوم‏، ۱۴۱۷ق‏؛ تذکره الخواص، ص ۱۷۵.
[۹]. تذکره الخواص، ص ۱۷۵.
[۱۰]. أنساب الأشراف، ج ‏۲، ص ۶۸.
[۱۱]. تذکره الخواص، ص ۱۷۵. 
[۱۲]. برای نمونه ر. ک: تسمیه من قتل مع الحسین(ع)، ص ۱۵۰؛ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص ۸۳، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق؛ إعلام الورى بأعلام الهدی، ج ‏۱، ص ۴۶۵؛ الطبقات الکبرى، ج ‏۱۰، ص ۴۷۷؛ ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: شیری، علی، ج ‏۵، ص ۱۱۱، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۱۱ق؛ تذکره الخواص، ص ۲۲۹.

منبع: اسلام کوئست