بازگشت اهل بیت امام حسین علیه السلام به کربلا

پرسش :

آیا حضرت زینب (علیها السلام) و اسرای کربلا بعد از واقعه عاشورا به کربلا باز گشتند؟ در صورت بازگشت در چه تاریخی و چند بار؟

پاسخ :
کسانی که معتقدند کاروان اسرا (اهل بیت امام حسین) به کربلا بازگشت، در تاریخ و زمان این بازگشت اختلاف دارند، بعضی از دانشمندان با توجه به مسافت و زمان رفتن اسرا به کوفه و شام، و توقف آنها در شام، اربعین اول را بعید می دانند، اما عده ای دیگر این امر را با توجه به ادله ای که می آورند امکان پذیر می دانند. البته، اگر چنین اتفاقی رخ داده باشد، تنها یک باره بوده است.
 
کسانی که معتقدند کاروان اسرا (اهل بیت امام حسین) به کربلا بازگشت، در تاریخ و زمان این بازگشت اختلاف دارند، بعضی از دانشمندان با توجه به مسافت و زمان رفتن اسرا به کوفه و شام، و توقف آنها در شام، اربعین اول را بعید می دانند، اما عده ای دیگر این امر را با توجه به ادله ای که می آورند امکان پذیر می دانند.
 
به صورت خلاصه هر دو نظر را مورد بررسی قرار می دهیم:
 

الف. اشکالات وارده به بازگشت اهل بیت (ع) در اربعین اول:

مرحوم مطهری در این باره می گوید: “یکی از ادله ای که آن را دلیل بر بازگشت اسرا به کربلا می دانند، جریان ملاقات کاروان حسینی با جابر بن عبد الله و عطیه است، گرچه اصل زیارت جابر در روز اربعین که اول زائر امام حسین(ع) بوده است در کتب معتبره آمده است.[۱] اما مصادف شدن جابر با کاروان اسرا را فقط سید بن طاووس در کتاب لهوف[۲] نقل کرده است. دلیل دیگری که استاد مطهری در این باره ذکر می کنند؛ این است که راه شام از کربلا نیست”.[۳]
 
شیخ عباس قمی (ره) در بیان حوادث بعد از شهادت امام حسین (ع) می گوید: “آنچه از بعضی مورخین رسیده است، که اهل بیت (ع)از راهنمای قافله در خواست کردند، که آنان را از مسیر کربلا به مدینه ببرند و او قبول کرد و در کربلا با جابر ملاقات کردند صحیح نمی باشد، زیرا کاروان حسینی را از مسیر اصلی حرکت دادند و نزدیک به چهل روستا و آبادی در بین راه بوده است و با توجه به نقل سید بن طاووس در کتاب اقبال[۴] که حدود یک ماه هم در شام اهل بیت توقف داشته اند، بازگشت اهل بیت به کربلا بعید به نظر می رسد و در ادامه می فرمایند شیخ مفید[۵]و ابن اثیر[۶] و دیگران فقط حرکت کاروان حسینی از شام به مدینه را ذکر کرده اند و از مسافرت به عراق نام نبرده اند.و شیخ مفید[۷] و طوسی[۸] و کفعمی[۹] گفته اند که روز بیستم صفر اهل بیت (ع) از شام به مدینه مراجعت کردند و در همان روز جابر برای زیارت به کربلا آمد”.[۱۰]
 

ب. طرفداران نظریه بازگشت اهل بیت (ع) به کربلا در اربعین اول:

در مقابل نظر اول عده ای از دانشمندان معتقدند که بازگشت اسرا به کربلا در همان اربعین اول بوده است، مرحوم شهید سید علی قاضی اولین شهید محراب، کتابی در بازگشت اسرا به کربلا در اربعین اول به رشته تحریر در آورده اند مراجعه شود.[۱۱]
البته، گفتنی است که اگر چنین اتفاقی رخ داده باشد، تنها یک باره بوده است.
 
پی‌نوشت‌ها: 
[۱]طبری، عماد الدین، بشاره المصطفی، ج۱، ص ۷۴، کتابخانه حیدریه، نجف، ۱۳۸۳ه ق.
[۲] سید بن طاووس، علی بن موسی، اللهوف، ص ۱۹۶، انتشارات جهان، تهران، ۱۳۴۸ ه ش.
[۳] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج ۱۷، ص ۷۹٫
[۴]سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال الأعمال، ج۱، ص ۵۸۹، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۷ ه ش.
[۵] مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج ۲، ص ۱۲۲، کنگره شیخ مفید، قم ، ۱۴۱۳ ه ق.
[۶] ابن اثیر، عز الدین، الکامل ج ۴، ص ۸۸٫
[۷] مفید، محمد بن محمد، مسار الشیعه، ص ۴۶، کنگره شیخ مفید، قم ، ۱۴۱۳ ه ق.
[۸] طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، ج۱، ص ۷۸۷، مؤسسه فقه الشیعه، بیروت، ۱۴۱۱ ه ق.
[۹] کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص ۵۰۹، انتشارات رضی، قم، ۱۴۰۵ ه ق.
[۱۰] قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج ۱، ص ۴۱۷، انتشارات هجرت، قم، ۱۴۱۰ ه ق.
[۱۱] قاضی، سید محمد علی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سید الشهداء، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، تهران، ۱۳۸۳ ه ش.

منبع: اسلام کوئست