پرسش :
دليل آن كه خداوند پيامبران را از فرشته ها قرار نداد، تفاوت جنس آن دو و مشكل بودن ارتباط ميان آن دو بود، پس چگونه جنّيان به تبعيت از پيامبران انس تكليف شده اند، با وجود آن كه جنسشان متفاوت است؟
پاسخ :
بايد گفت كه درباره ى ابعاد گوناگون دينى و ايمانى جنيان، آگاهى هاى زيادى در دست نيست. آيا هيچ پيامبرى از جنس جن، براى جنيان مبعوث نشده است[1]؟ آيا تمام پيامبران انس به صورت مشترك براى انس و جن مبعوث شده اند؟ و پرسش هاى ديگرى كه پاسخ روشنى براى آن ها نمى توان يافت و به دانستن آن ها هم نيازى نيست؛ البته دانستن اين گونه مسائل خالى از لطف نيست وجاى تحقيق نيز دارد.
آنچه كه روشن است عبارت است از:
1. از آيات قرآن استفاده مى شود كه برخى از پيامبران ميان جن و انس مشترك بوده اند؛ مانند حضرت موسى(عليه السلام) و پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله). و بعضى از جنيان هم بوده اند كه به اين پيامبران ايمان آورده اند و ايمانشان پذيرفته شده است. در آيات 1و2 سوره ى جن، مى خوانيم: «بگو اى پيامبر كه به من وحى شده تعدادى از جنيان -به آيات قرآن- گوش فرا داده اند، پس گفته اند: ما قرآنى عجيب شنيديم كه آن قرآن به سوى رشد -هدايت- راهنمايى مى كند؛ پس ما به آن گرويديم.»
و يا در آيات 29ـ31 سوره ى احقاف، آمده است: «-ياد آر اى رسول! -زمانى كه ما گروهى از جنيان را به سوى تو گردانيديم -و متوجه كرديم- كه قرآن را بشنوند؛ پس هنگامى كه نزدش رسيدند، گفتند: گوش فرا دهيد؛ پس وقتى -تلاوت آيات- تمام شد -ايمان آوردند- و به سوى قوم خود انذار كنان باز گشتند؛ گفتند: اى قوم ما! ما كتابى را شنيديم كه پس از موسى(عليه السلام)فرستاده شده و تصديق كننده ى آنچه -تورات و انجيل- كه در پيش روى خود است، مى باشد و به حق و راه راست راهنمايى مى كند. اى گروه ما! -شما هم مانند ما- دعوت كننده به خدا را اجابت كنيد و به او ايمان بياوريد....»
از آيات سوره ى احقاف، به ويژه تعبير(سَمِعْنا كِتاباً أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسى)، روشن مى شود كه اين گروه از جنيان به حضرت موسى و كتاب او و پيامبر اسلام و قرآن ايمان داشته اند و گويا از نبوت حضرت عيسى(عليه السلام)خبر نداشته اند؛ البته محال نيست كه به حضرت عيسى(عليه السلام) هم ايمان آورده باشند، ولى دليل محكمى براى آن وجود ندارد و نيز دليلى در دست نيست كه به ساير اديان هم ايمان آورده باشند.
2. فرشته ها تفاوت ماهوى فراوانى با انسان ها و جن ها دارند. آن ها، مجرد و داراى عقل محض هستند، در حالى كه انس و جن مشترك هاى بسيارى دارند؛ براى مثال هر دو داراى عقل و شهوت و اختيار هستند؛ لذا پيامبر جنيان هم نمى تواند از ملائكه باشد؛ زيرا تفاوت فراوانى ميان آن دو وجود دارد، ولى به دليل مشترك هاى فراوان ميان انس و جن، پيامبر آنان مى تواند مشترك باشد.
3. اگر بنا باشد كه بر فرض، پيامبران انس و جن، مشترك و از يك جنس باشند (به دليل مشترك هاى ميان آن دو)، لازم است اين پيامبران از انسان ها باشند؛ زيرا هم جن و هم انس مى توانند او را ببينند و با او ارتباط داشته باشند و مسائل دينى خود را حل كنند و از او الگو بگيرند، ولى اگر پيامبران مشترك از جنيان باشند، انسان ها به ارتباط با آنان قادر نخواهند بود[2].
منابعى براى آگاهى بيشتر:
1. راهنما شناسى، استاد محمد تقى مصباح، ص 272 به بعد؛
2. تفسير نمونه، مكارم شيرازى، ج 5، ص443.
3. الميزان، ترجمه ى سيد محمد باقر موسوى همدانى، ج14، ص226.
پی نوشتها:
[1]. برخى از آيه ى: «يا معشر الجن و الانس الم يأتكم رسل منكم يقصون عليكم آياتى...؛ اى جمعيت جن و انس! آيا رسولانى از شما به سوى شما نيامدند كه آيات مرا برايتان بازگو مى كردند...». (انعام، 130) استفاده كرده اند كه خداوند متعال فرستادگان و پيامبرانى از جنس جن براى آن ها فرستاده است؛ اما بسيارى از مفسران با اين برداشت مخالفت كرده اند.
[2]. زيرا جن از جنس لطيف نارى (آتش) بوده و در حالت هاى عادى قابل رؤيت نيست، مگر آن كه در موارد خاصى براى انسان ها ظاهر شود؛ اما اين ظهور و قابل رؤيت بودن، هميشگى و به صورت عادى نيست؛ لذا تمام انسان ها نمى توانند با آن ها ارتباط عادى و آسانى داشته باشند.
منبع: پرسش ها و پاسخ هايى پيرامون نبوت و رسالت، فاضل عرفان، انتشارات مركز مديريت حوزه علميه (1383).
بايد گفت كه درباره ى ابعاد گوناگون دينى و ايمانى جنيان، آگاهى هاى زيادى در دست نيست. آيا هيچ پيامبرى از جنس جن، براى جنيان مبعوث نشده است[1]؟ آيا تمام پيامبران انس به صورت مشترك براى انس و جن مبعوث شده اند؟ و پرسش هاى ديگرى كه پاسخ روشنى براى آن ها نمى توان يافت و به دانستن آن ها هم نيازى نيست؛ البته دانستن اين گونه مسائل خالى از لطف نيست وجاى تحقيق نيز دارد.
آنچه كه روشن است عبارت است از:
1. از آيات قرآن استفاده مى شود كه برخى از پيامبران ميان جن و انس مشترك بوده اند؛ مانند حضرت موسى(عليه السلام) و پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله). و بعضى از جنيان هم بوده اند كه به اين پيامبران ايمان آورده اند و ايمانشان پذيرفته شده است. در آيات 1و2 سوره ى جن، مى خوانيم: «بگو اى پيامبر كه به من وحى شده تعدادى از جنيان -به آيات قرآن- گوش فرا داده اند، پس گفته اند: ما قرآنى عجيب شنيديم كه آن قرآن به سوى رشد -هدايت- راهنمايى مى كند؛ پس ما به آن گرويديم.»
و يا در آيات 29ـ31 سوره ى احقاف، آمده است: «-ياد آر اى رسول! -زمانى كه ما گروهى از جنيان را به سوى تو گردانيديم -و متوجه كرديم- كه قرآن را بشنوند؛ پس هنگامى كه نزدش رسيدند، گفتند: گوش فرا دهيد؛ پس وقتى -تلاوت آيات- تمام شد -ايمان آوردند- و به سوى قوم خود انذار كنان باز گشتند؛ گفتند: اى قوم ما! ما كتابى را شنيديم كه پس از موسى(عليه السلام)فرستاده شده و تصديق كننده ى آنچه -تورات و انجيل- كه در پيش روى خود است، مى باشد و به حق و راه راست راهنمايى مى كند. اى گروه ما! -شما هم مانند ما- دعوت كننده به خدا را اجابت كنيد و به او ايمان بياوريد....»
از آيات سوره ى احقاف، به ويژه تعبير(سَمِعْنا كِتاباً أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسى)، روشن مى شود كه اين گروه از جنيان به حضرت موسى و كتاب او و پيامبر اسلام و قرآن ايمان داشته اند و گويا از نبوت حضرت عيسى(عليه السلام)خبر نداشته اند؛ البته محال نيست كه به حضرت عيسى(عليه السلام) هم ايمان آورده باشند، ولى دليل محكمى براى آن وجود ندارد و نيز دليلى در دست نيست كه به ساير اديان هم ايمان آورده باشند.
2. فرشته ها تفاوت ماهوى فراوانى با انسان ها و جن ها دارند. آن ها، مجرد و داراى عقل محض هستند، در حالى كه انس و جن مشترك هاى بسيارى دارند؛ براى مثال هر دو داراى عقل و شهوت و اختيار هستند؛ لذا پيامبر جنيان هم نمى تواند از ملائكه باشد؛ زيرا تفاوت فراوانى ميان آن دو وجود دارد، ولى به دليل مشترك هاى فراوان ميان انس و جن، پيامبر آنان مى تواند مشترك باشد.
3. اگر بنا باشد كه بر فرض، پيامبران انس و جن، مشترك و از يك جنس باشند (به دليل مشترك هاى ميان آن دو)، لازم است اين پيامبران از انسان ها باشند؛ زيرا هم جن و هم انس مى توانند او را ببينند و با او ارتباط داشته باشند و مسائل دينى خود را حل كنند و از او الگو بگيرند، ولى اگر پيامبران مشترك از جنيان باشند، انسان ها به ارتباط با آنان قادر نخواهند بود[2].
منابعى براى آگاهى بيشتر:
1. راهنما شناسى، استاد محمد تقى مصباح، ص 272 به بعد؛
2. تفسير نمونه، مكارم شيرازى، ج 5، ص443.
3. الميزان، ترجمه ى سيد محمد باقر موسوى همدانى، ج14، ص226.
پی نوشتها:
[1]. برخى از آيه ى: «يا معشر الجن و الانس الم يأتكم رسل منكم يقصون عليكم آياتى...؛ اى جمعيت جن و انس! آيا رسولانى از شما به سوى شما نيامدند كه آيات مرا برايتان بازگو مى كردند...». (انعام، 130) استفاده كرده اند كه خداوند متعال فرستادگان و پيامبرانى از جنس جن براى آن ها فرستاده است؛ اما بسيارى از مفسران با اين برداشت مخالفت كرده اند.
[2]. زيرا جن از جنس لطيف نارى (آتش) بوده و در حالت هاى عادى قابل رؤيت نيست، مگر آن كه در موارد خاصى براى انسان ها ظاهر شود؛ اما اين ظهور و قابل رؤيت بودن، هميشگى و به صورت عادى نيست؛ لذا تمام انسان ها نمى توانند با آن ها ارتباط عادى و آسانى داشته باشند.
منبع: پرسش ها و پاسخ هايى پيرامون نبوت و رسالت، فاضل عرفان، انتشارات مركز مديريت حوزه علميه (1383).
