پرسش :
در صورت ورود به بهشت آيا اين باعث مغرور شدن انسانها يا ظلم به افراد نيكوكار نمي شود ؟
پاسخ :
ديدگاه محدّثان در زمينه خلود در عذاب جهنم اين است كه عذاب جاويدان اخروي فقط شامل كافران و معاندان ميشود و اهل ايمان براي هميشه در جهنم و عذابهاي هولناك آن نخواهند ماند.
ابنعباس ميگويد: پيامبر اكرم(ص) فرمود: والّذي بَعَثني بالحقّ بشيراً و نذيراً لايعذّبالله بالنّار موحّداً ابدا و انَّ اهل التّوحيد يَشفعون فيشفعون... سوگند به كسي كه مرا نويد و بيم دهنده برانگيخت، خداوند هيچ يكتاپرست و موحّدي را به آتش جاودان عذاب نخواهد كرد، همانا اهل توحيد، از حق شفات برخوردار ميشوند. به طوري كه ميتوانند شفيع ديگران شوند. آن گاه شفاع ميكنند البته شفاعت آنان پذيرفته خواهد شد{M(بحارالانوار، ج 8، ص 358، ح 23. )
برخي روايات دلالت دارد كه دوستان علي(ع) و خاندان او در عذاب ابد نخواهند بود و دشمنان ايشان از عذاب جاودان نجات نخواهند يافت. پيامبر اكرم(ص) ميفرمايد: همانا ولايت علي(ع) آن نيكي و خيري است كه با وجود آن هيچ گناهي هر چند بزرگ باشد زيان نميرساند، و به سبب پارهاي از عذابهاي اخروي تطهير ميشود تا به شفاعت سروران طيّب و طاهر از گناهان نجات كامل يابند و همانا دوستي و قبول رهبري و دشمنان علي(ع) و مخالفت با او گناهي است كه چيزي با آن نميتواند نافع باشد و تنها سودي كه به خاطر طاعتهايشان در دنيا بهره آنها ميشود اين است كه از نعمتهاي ظاهري و رفاه، سلامتي، گسترش زندگي برخوردار ميشوند. ولي چون وارد صحنه آخرت شوند براي آنان عذاب جاودان خواهد بود...بحارالانوار، ج 8، ص 352، ح 2. )
علامه مجلسي در مقام جمع روايات ياد شده بر اين باورند كه
1ـ كافران و منكران ضروريات دين اسلام در آتش جاودان خواهند بود.
2ـ گروههاي غيرشيعه و كساني كه منكر ضروريات اسلام هستند اگر در تعصّب شديد و دشمني با اهل بيت(ع) سخت كوشيده و حجّت بر آنان تمام شده باشد، نيز در آتش جاودان خواهند بود. 3ـ
3ـ صاحبان گناهان بزرگ از شيعيان داخل آتش خواهند شد و مدتي عذاب خواهند چشيد، جز اين كه شفاعت نصيبشان خواهد شد. برخلاف شيعيان راستين كه حتّي يك نفر آنان هرگز در دوزخ ديده نميشود(بحار، ج 8، ص 393، ذيل ح 41. )
در بررسي نهجالبلاغه حضرت امير در اين زمينه به نتايج مفيدي ميرسيم كه: مردم از جهت انجام وظايف و ترك آن چند گروهند:
گروه اول: آنها كه تمام دستورات اعتقادي، حقوقي و اخلاق را بيچون و چرا انجام ميدهند و مرتكب كوچكترين خطايي نميشوند. قران اين گروه را اهل بهشت معرفي ميكند بهشتي كه همواره در آن متنعّمند و هيچ گاه از آن اخراج نخواهند شد(توبه، آيهي 72. امام علي(ع) در خطبه 109 و 85 و حكمت 387 نهجالبلاغه به طور كامل اين موضوع را تبيين نموده است: «اما فرمانبرداران را در جوار رحمت خويش جاي ميدهد و در سراي جاوداناش آنان را مخلّد ميسازد.... )
گروه دوم: كساني كه مرتكب گناهان كبيره نشدهاند، ولي گهگاه تن به گناهان صغيره دادهاند. خداوند اين گروه را نيز به خاطر دينداري و اجتنابشان از كبائر، مرهون رحمت خود كرده، اهل بهشتشان ميسازد.
اِنْ تجتنبوا كبائرَ ما تنهون عنه نكفّر عنكم سيّئاتكم و ندخلكم مدخلاً كريماً (نساء، آيهي 31. )
گروه سوم: آنان كه مرتكب گناهان كبيره شدهاند، اما توبه كرده و يا شفاعت و رحمت واسعه الهي بر آنان سايه افكنده است. ايشان نيز عاقبت اهل بهشت خواهند گرديد و همچون بهشتيان در آن جاودان خواهند زيست. امام رضا(ع) در اين باره ميفرمايد: خداوند هيچ مؤمني را داخل جهنم نميكند، در حالي كه به او وعده بهشت داده است، و هيچ كافري را از جهنم نجات نميدهد، در حالي كه به او وعده خلود در آتش داده است و گناهكاران موحد، به جهنم داخل شده، از آن خارج ميشوند، و شفاعت در حق ايشان روا است(بحار، ج 8، ص 362. از عبارت «به جهم داخل شده، از آن خارج ميشوند...» ميتوان استفاده كرد كه مدّتي عذاب ميبينند تا تطهير شوند. آن گاه مشمول شفاعت خواهند شد. )
گروه چهارم: كساني كه با سوءنيت راه كفر و نفاق در پيش گرفتند و با معارف حقه الهي دشمني كردند. اينان اهل جهنماند و در آن جاودانه خواهند بود. والذين كفروا و كذّبوا باياتنا اولئك اصحاب النّار هم فيها خالدون (بقره، آيهي 39. )
با توجه به نمونههاي ياد شده به دست ميآيد كه جهنم همواره دارالعذاب است و هيچ گاه سرد نميشود و كافران پيوسته در آن معذّبند و از آن خلاصي نمييابند(نهج البلاغه، خطبه 109 (و اما گناهكاران، آنان را در بدترين منزلگاه جاي دهد...).
در مجموع ميتوانيم نتيجه بگيريم نيكوكاران، در بهشت مقاماتي دارند كه اين مقامات و مراتب با ايمان و اعمال صالحه ايشان ارتباط مستقيم دارد و چه مراتب علمي و عملي ايشان در معنويات بالاتر باشد، درجات بالاتر بهشت را واجد خواهند شد و كساني از اهل ايمان كه مرتكب خطاهايي اعم از صغيره يا كبيره شدهاند در عوامل مختلف، قبر، برزخ و قيامت برحسب حال عذابهايي خواهند كشيد تا پاك شوند و از عذاب خلاصي يابند و در نتيجه وارد بهشت شوند. امّا درباره عذاب ياد شده لازم است اشاره به فرمايش خداوند در قرآن كريم بكنيم كه ميفرمايد: شدّت عذاب الهي در قيامت آن چنان است كه هيچ كس عذابي همانند عذاب او نميكند(فجر، آيهي 25 (فيومئذٍ لايُعَذِّب عَذابه اَحَد).
يعني عذاب قيامت نظير ندارد و يك لحظهاش براي احدي قابل تحمل نيست.
تازه بعد از اين عذاب، وقتي وارد بهشت ميشود اين طور نيست كه در مراتب عالي و همرديف اصحاب يمين يا سابقين قرار بگيرند بلكه در جايگاهي در شأن خودشان منزل و مأوا خواهند گزيد.
ذكر منابع مطالعاتي:
1. معاد، شهيد دستغيب(قدس سره)
2. معادشناسي، مجلّدات 11 گانه، علامه محمد حسين حسيني طهراني(ره)
3. معاد در قرآن، ص 495، آيةالله جوادي آملي (دامتبركاته)
eporsesh.com
ديدگاه محدّثان در زمينه خلود در عذاب جهنم اين است كه عذاب جاويدان اخروي فقط شامل كافران و معاندان ميشود و اهل ايمان براي هميشه در جهنم و عذابهاي هولناك آن نخواهند ماند.
ابنعباس ميگويد: پيامبر اكرم(ص) فرمود: والّذي بَعَثني بالحقّ بشيراً و نذيراً لايعذّبالله بالنّار موحّداً ابدا و انَّ اهل التّوحيد يَشفعون فيشفعون... سوگند به كسي كه مرا نويد و بيم دهنده برانگيخت، خداوند هيچ يكتاپرست و موحّدي را به آتش جاودان عذاب نخواهد كرد، همانا اهل توحيد، از حق شفات برخوردار ميشوند. به طوري كه ميتوانند شفيع ديگران شوند. آن گاه شفاع ميكنند البته شفاعت آنان پذيرفته خواهد شد{M(بحارالانوار، ج 8، ص 358، ح 23. )
برخي روايات دلالت دارد كه دوستان علي(ع) و خاندان او در عذاب ابد نخواهند بود و دشمنان ايشان از عذاب جاودان نجات نخواهند يافت. پيامبر اكرم(ص) ميفرمايد: همانا ولايت علي(ع) آن نيكي و خيري است كه با وجود آن هيچ گناهي هر چند بزرگ باشد زيان نميرساند، و به سبب پارهاي از عذابهاي اخروي تطهير ميشود تا به شفاعت سروران طيّب و طاهر از گناهان نجات كامل يابند و همانا دوستي و قبول رهبري و دشمنان علي(ع) و مخالفت با او گناهي است كه چيزي با آن نميتواند نافع باشد و تنها سودي كه به خاطر طاعتهايشان در دنيا بهره آنها ميشود اين است كه از نعمتهاي ظاهري و رفاه، سلامتي، گسترش زندگي برخوردار ميشوند. ولي چون وارد صحنه آخرت شوند براي آنان عذاب جاودان خواهد بود...بحارالانوار، ج 8، ص 352، ح 2. )
علامه مجلسي در مقام جمع روايات ياد شده بر اين باورند كه
1ـ كافران و منكران ضروريات دين اسلام در آتش جاودان خواهند بود.
2ـ گروههاي غيرشيعه و كساني كه منكر ضروريات اسلام هستند اگر در تعصّب شديد و دشمني با اهل بيت(ع) سخت كوشيده و حجّت بر آنان تمام شده باشد، نيز در آتش جاودان خواهند بود. 3ـ
3ـ صاحبان گناهان بزرگ از شيعيان داخل آتش خواهند شد و مدتي عذاب خواهند چشيد، جز اين كه شفاعت نصيبشان خواهد شد. برخلاف شيعيان راستين كه حتّي يك نفر آنان هرگز در دوزخ ديده نميشود(بحار، ج 8، ص 393، ذيل ح 41. )
در بررسي نهجالبلاغه حضرت امير در اين زمينه به نتايج مفيدي ميرسيم كه: مردم از جهت انجام وظايف و ترك آن چند گروهند:
گروه اول: آنها كه تمام دستورات اعتقادي، حقوقي و اخلاق را بيچون و چرا انجام ميدهند و مرتكب كوچكترين خطايي نميشوند. قران اين گروه را اهل بهشت معرفي ميكند بهشتي كه همواره در آن متنعّمند و هيچ گاه از آن اخراج نخواهند شد(توبه، آيهي 72. امام علي(ع) در خطبه 109 و 85 و حكمت 387 نهجالبلاغه به طور كامل اين موضوع را تبيين نموده است: «اما فرمانبرداران را در جوار رحمت خويش جاي ميدهد و در سراي جاوداناش آنان را مخلّد ميسازد.... )
گروه دوم: كساني كه مرتكب گناهان كبيره نشدهاند، ولي گهگاه تن به گناهان صغيره دادهاند. خداوند اين گروه را نيز به خاطر دينداري و اجتنابشان از كبائر، مرهون رحمت خود كرده، اهل بهشتشان ميسازد.
اِنْ تجتنبوا كبائرَ ما تنهون عنه نكفّر عنكم سيّئاتكم و ندخلكم مدخلاً كريماً (نساء، آيهي 31. )
گروه سوم: آنان كه مرتكب گناهان كبيره شدهاند، اما توبه كرده و يا شفاعت و رحمت واسعه الهي بر آنان سايه افكنده است. ايشان نيز عاقبت اهل بهشت خواهند گرديد و همچون بهشتيان در آن جاودان خواهند زيست. امام رضا(ع) در اين باره ميفرمايد: خداوند هيچ مؤمني را داخل جهنم نميكند، در حالي كه به او وعده بهشت داده است، و هيچ كافري را از جهنم نجات نميدهد، در حالي كه به او وعده خلود در آتش داده است و گناهكاران موحد، به جهنم داخل شده، از آن خارج ميشوند، و شفاعت در حق ايشان روا است(بحار، ج 8، ص 362. از عبارت «به جهم داخل شده، از آن خارج ميشوند...» ميتوان استفاده كرد كه مدّتي عذاب ميبينند تا تطهير شوند. آن گاه مشمول شفاعت خواهند شد. )
گروه چهارم: كساني كه با سوءنيت راه كفر و نفاق در پيش گرفتند و با معارف حقه الهي دشمني كردند. اينان اهل جهنماند و در آن جاودانه خواهند بود. والذين كفروا و كذّبوا باياتنا اولئك اصحاب النّار هم فيها خالدون (بقره، آيهي 39. )
با توجه به نمونههاي ياد شده به دست ميآيد كه جهنم همواره دارالعذاب است و هيچ گاه سرد نميشود و كافران پيوسته در آن معذّبند و از آن خلاصي نمييابند(نهج البلاغه، خطبه 109 (و اما گناهكاران، آنان را در بدترين منزلگاه جاي دهد...).
در مجموع ميتوانيم نتيجه بگيريم نيكوكاران، در بهشت مقاماتي دارند كه اين مقامات و مراتب با ايمان و اعمال صالحه ايشان ارتباط مستقيم دارد و چه مراتب علمي و عملي ايشان در معنويات بالاتر باشد، درجات بالاتر بهشت را واجد خواهند شد و كساني از اهل ايمان كه مرتكب خطاهايي اعم از صغيره يا كبيره شدهاند در عوامل مختلف، قبر، برزخ و قيامت برحسب حال عذابهايي خواهند كشيد تا پاك شوند و از عذاب خلاصي يابند و در نتيجه وارد بهشت شوند. امّا درباره عذاب ياد شده لازم است اشاره به فرمايش خداوند در قرآن كريم بكنيم كه ميفرمايد: شدّت عذاب الهي در قيامت آن چنان است كه هيچ كس عذابي همانند عذاب او نميكند(فجر، آيهي 25 (فيومئذٍ لايُعَذِّب عَذابه اَحَد).
يعني عذاب قيامت نظير ندارد و يك لحظهاش براي احدي قابل تحمل نيست.
تازه بعد از اين عذاب، وقتي وارد بهشت ميشود اين طور نيست كه در مراتب عالي و همرديف اصحاب يمين يا سابقين قرار بگيرند بلكه در جايگاهي در شأن خودشان منزل و مأوا خواهند گزيد.
ذكر منابع مطالعاتي:
1. معاد، شهيد دستغيب(قدس سره)
2. معادشناسي، مجلّدات 11 گانه، علامه محمد حسين حسيني طهراني(ره)
3. معاد در قرآن، ص 495، آيةالله جوادي آملي (دامتبركاته)
eporsesh.com
