پرسش :
آيا در قرآن آيه اى بر ولايت و امامت حضرت على (عليه السلام) وجود دارد؟
پاسخ :
بنابه نقل مفسرين و مورخين عامه و خاصه آيات زيادى (بيش از سيصد آيه) درباره ولايت على(عليه السلام) و فضائل و مناقب آن حضرت در قرآن كريم آمده است كه نقل همه آنها از عهده اين پاسخ خارج است لذا ما در اينجا فقط به نقل چند مورد از كتب معتبره اهل سنّت اشاره مى نمائيم:
1 ـ آيه تبليغ: ابو اسحاق ثعلبى در تفسير خود و طبرى در كتاب الولاية و ابن صبّاغ مالكى و همچنين ديگران نوشته اند كه آيه تبليغ يعنى آيه 67 سوره مائده «يا اَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ...» درباره على(عليه السلام) نازل شد و رسول خدا(صلى الله عليه وآله) دست على(عليه السلام) را گرفت و فرمود: «مَنْ كُنْتَ مَولاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ اَللّهُمَّ و الِ مَنْ والاهُ...[1]».
2 ـ آيه ولايت: عموم مفسّرين و محدّثين مانند فخر رازى و نيشابورى و زمخشرى و ديگران از ابن عباس و ابوذر و سايرين نقل كرده اند كه روزى سائلى در مسجد از مردم سؤال نمود و كسى چيزى به او نداد على(عليه السلام) كه مشغول نمار و در حال ركوع بود با انگشت دست راست اشاره به سائل نمود و سائل متوجه شد و آمد انگشتر را از دست او خارج نمود و آيه 55 سوره مائده «إِنّما وَلِيُّكُمُ الله وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ امَنُوا الَّذينَ يُقيمونَ الصَّلوةَ و يُؤتُونَ الزَّكوةَ وَ هُمْ راكِعُون» نازل گشت يعنى ولى و صاحب اختيار شما فقط خدا و رسول او و مؤمنينى هستند كه نماز را بر پا مى دارند و در حال ركوع زكات مى دهند. در آن حال رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) از سائل پرسيد: آيا كسى به تو چيزى داد؟ سائل ضمن اشاره به على(عليه السلام) عرض كرد: اين انگشتر را او به من داد[2].
3 ـ آيه اطاعت: يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اَطيعُوا الله و اَطيعُوا الرَّسُولَ وَ اوُلى الاَْمْرِ مِنْكُمْ يعنى اى مؤمنين خدا و رسول او و صاحبان امر از خودتان را اطاعت كنيد[3].
شيخ سليمان بلخى و ديگران نوشته اند كه اين آيه درباره اميرالمؤمنين نازل شده و منظور از اولى الامر، ائمّه از اهل بيت اند[4].
4 ـ آيه تطهير: در تفسير طبرى و فخر رازى و همچنين در كتب ديگر اهل سنّت نقل شده است كه آيه تطهير: «اَنَّما يُريُد اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً[5]»، در خانه ام سلمه بر پيغمبر اكرم(عليه السلام)نازل شده و آن حضرت فاطمه و حسنين و على(عليهم السلام) را جمع كرد پس گفت: «اَللّهُمَّ هؤُلاءِ اَهْلُ بَيْتى فَاذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تطهيرا»، يعنى خدايا اينها اهل بيت من هستند پليدى را از اينها دور گردان و به تطهير خاصى پاكشان فرما.
ام سلمه گفت: يا رسول الله من هم جزو آنها هستم؟ حضرت فرمود: تو جاى خود دارى و زن خوبى هستى (اما مقام اهل بيت
مرا ندارى)[6].
5 ـ آيه مَوَدّت: «قُلْ لا اَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ اَجْراً اِلاّ الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبى[7]»، يعنى اى پيغمبر در برابر زحمات تبليغ رسالت بمردم بگو من از شما اجر و مزدى نمى خواهم مگر دوستى نزديكانم را.
زمخشرى در تفسير كشّاف و گنجى شافعى در كفاية الطالب و ديگران نوشته اند كه چون آيه مزبور نازل شد به پيغمبر(صلى الله عليه وآله) گفتند يا رسول الله: «وَ مَنْ قَرابَتُكَ هؤُلاءِ الَّذينَ وَجَيَتْ عَلَيْنا مَوَدَّتُهُمْ؟ قالَ عَلِىٌّ و فاطِمَةُ وَ ابْناهُما»، يعنى نزديكان شما كه دوستى آنها بر ما واجب است چه كسانى اند؟ فرمود على و فاطمه و دو پسرشان[8].
همان طورى كه ذكر كرديم آيات زيادى درباره ولايت و امامت حضرت على(عليه السلام) وجود دارد كه ما به طور خلاصه به ذكر چند نمونه بسنده نموديم.
پی نوشتها:
[1]. شواهد التنزيل، ج 1، ص 189 و فصول المهمّه، ص 27).
[2]. كفاية الطالب، ص 250، تفسير طبرى، ج 6، ص 165، تفسير رازى، ج 3، ص 431.
[3]. سوره نساء، 59.
[4]. ينابيع المودة، ص 114 ـ شواهد التنزيل، ج 1، ص 149 ـ غاية المرام، باب 58.
[5]. سوره احزاب، 33.
[6]. كفاية الطالب، ص 372 ـ تفسير فخر رازى، ج 6، ص 783.
[7]. سوره شورى، 23.
[8]. كفاية الطالب، ص 91 ـ تفسير كشاف، ج 2، ص 339 ـ ذخائر العقبى، ص 25.
www.mazaheb.ir
بنابه نقل مفسرين و مورخين عامه و خاصه آيات زيادى (بيش از سيصد آيه) درباره ولايت على(عليه السلام) و فضائل و مناقب آن حضرت در قرآن كريم آمده است كه نقل همه آنها از عهده اين پاسخ خارج است لذا ما در اينجا فقط به نقل چند مورد از كتب معتبره اهل سنّت اشاره مى نمائيم:
1 ـ آيه تبليغ: ابو اسحاق ثعلبى در تفسير خود و طبرى در كتاب الولاية و ابن صبّاغ مالكى و همچنين ديگران نوشته اند كه آيه تبليغ يعنى آيه 67 سوره مائده «يا اَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ...» درباره على(عليه السلام) نازل شد و رسول خدا(صلى الله عليه وآله) دست على(عليه السلام) را گرفت و فرمود: «مَنْ كُنْتَ مَولاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ اَللّهُمَّ و الِ مَنْ والاهُ...[1]».
2 ـ آيه ولايت: عموم مفسّرين و محدّثين مانند فخر رازى و نيشابورى و زمخشرى و ديگران از ابن عباس و ابوذر و سايرين نقل كرده اند كه روزى سائلى در مسجد از مردم سؤال نمود و كسى چيزى به او نداد على(عليه السلام) كه مشغول نمار و در حال ركوع بود با انگشت دست راست اشاره به سائل نمود و سائل متوجه شد و آمد انگشتر را از دست او خارج نمود و آيه 55 سوره مائده «إِنّما وَلِيُّكُمُ الله وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ امَنُوا الَّذينَ يُقيمونَ الصَّلوةَ و يُؤتُونَ الزَّكوةَ وَ هُمْ راكِعُون» نازل گشت يعنى ولى و صاحب اختيار شما فقط خدا و رسول او و مؤمنينى هستند كه نماز را بر پا مى دارند و در حال ركوع زكات مى دهند. در آن حال رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) از سائل پرسيد: آيا كسى به تو چيزى داد؟ سائل ضمن اشاره به على(عليه السلام) عرض كرد: اين انگشتر را او به من داد[2].
3 ـ آيه اطاعت: يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اَطيعُوا الله و اَطيعُوا الرَّسُولَ وَ اوُلى الاَْمْرِ مِنْكُمْ يعنى اى مؤمنين خدا و رسول او و صاحبان امر از خودتان را اطاعت كنيد[3].
شيخ سليمان بلخى و ديگران نوشته اند كه اين آيه درباره اميرالمؤمنين نازل شده و منظور از اولى الامر، ائمّه از اهل بيت اند[4].
4 ـ آيه تطهير: در تفسير طبرى و فخر رازى و همچنين در كتب ديگر اهل سنّت نقل شده است كه آيه تطهير: «اَنَّما يُريُد اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً[5]»، در خانه ام سلمه بر پيغمبر اكرم(عليه السلام)نازل شده و آن حضرت فاطمه و حسنين و على(عليهم السلام) را جمع كرد پس گفت: «اَللّهُمَّ هؤُلاءِ اَهْلُ بَيْتى فَاذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تطهيرا»، يعنى خدايا اينها اهل بيت من هستند پليدى را از اينها دور گردان و به تطهير خاصى پاكشان فرما.
ام سلمه گفت: يا رسول الله من هم جزو آنها هستم؟ حضرت فرمود: تو جاى خود دارى و زن خوبى هستى (اما مقام اهل بيت
مرا ندارى)[6].
5 ـ آيه مَوَدّت: «قُلْ لا اَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ اَجْراً اِلاّ الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبى[7]»، يعنى اى پيغمبر در برابر زحمات تبليغ رسالت بمردم بگو من از شما اجر و مزدى نمى خواهم مگر دوستى نزديكانم را.
زمخشرى در تفسير كشّاف و گنجى شافعى در كفاية الطالب و ديگران نوشته اند كه چون آيه مزبور نازل شد به پيغمبر(صلى الله عليه وآله) گفتند يا رسول الله: «وَ مَنْ قَرابَتُكَ هؤُلاءِ الَّذينَ وَجَيَتْ عَلَيْنا مَوَدَّتُهُمْ؟ قالَ عَلِىٌّ و فاطِمَةُ وَ ابْناهُما»، يعنى نزديكان شما كه دوستى آنها بر ما واجب است چه كسانى اند؟ فرمود على و فاطمه و دو پسرشان[8].
همان طورى كه ذكر كرديم آيات زيادى درباره ولايت و امامت حضرت على(عليه السلام) وجود دارد كه ما به طور خلاصه به ذكر چند نمونه بسنده نموديم.
پی نوشتها:
[1]. شواهد التنزيل، ج 1، ص 189 و فصول المهمّه، ص 27).
[2]. كفاية الطالب، ص 250، تفسير طبرى، ج 6، ص 165، تفسير رازى، ج 3، ص 431.
[3]. سوره نساء، 59.
[4]. ينابيع المودة، ص 114 ـ شواهد التنزيل، ج 1، ص 149 ـ غاية المرام، باب 58.
[5]. سوره احزاب، 33.
[6]. كفاية الطالب، ص 372 ـ تفسير فخر رازى، ج 6، ص 783.
[7]. سوره شورى، 23.
[8]. كفاية الطالب، ص 91 ـ تفسير كشاف، ج 2، ص 339 ـ ذخائر العقبى، ص 25.
www.mazaheb.ir
