پرسش :

آیا جمله «و عرجت بروحه إلی سمائک» در دعای ندبه مخالف با معراج جسمانی است؟

پاسخ :
برخی می گویند: جملۀ «و عرجت بروحه إلی سمائک» که در دعای ندبه آمده مخالف با اجماع و آیات و روایاتی است که دلالت بر معراج جسمانی دارد، لذا از این‌ جهت درصدد برآمده‌اند تا در انتساب این دعا به امام خدشه وارد کنند.
صحیح در این جمله: «عرجت به إلی سمائک» است نه «بروحه» و لذا دلالت بر معراج روحانی ندارد. شاهد این مطلب چند قرینه است:

۱. محدث نوری رحمت الله علیه در کتاب «تحیةالزائر» می گوید: در نسخه‌ای که من از مزار محمدبن‌مشهدی دارم، «عرجت به الی سمائک» ثبت شده است(۱).

۲. شیخ عباس قمی رحمت الله علیه نیز در کتاب «هدیةالزائر» عبارت استاد خود حاجی نوری را نقل کرده و آن را تأیید نموده است.

۳. الآن نیز نسخه‌ای خطی و نفیس از کتاب مزار محمدبن‌مشهدی موجود است که در آن «و عرجت به» ثبت شده است.

۴. جمله‌های دیگر در دعا نیز مؤید معراج جسمانی است از قبیل: «و أوطأته مشارقک و مغاربک» و «سخّرت له البراق».

۵. بر فرض صحت نسخۀ «و عرجت بروحه» این جمله دلالت بر معاد روحانی فقط ندارد، از باب استخدام لفظ موضوع برای جزء و ارادۀ کل، مقصود معراج جسمانی و روحانی است. از قبیل این که گفته می‌شود: «روحی لک الفداه».
مرحوم حاج‌میرزا ابوالفضل تهرانی می‌گوید: «گاهی کلمۀ روح را در معنای جسم با روح به‌کارمی‌برند به‌جهت ارتباط بین حال و محل یا علاقۀ ملابست که بین آن دو است...»(۲).

پی نوشت‌ها:
۱. تحیه‌الزائر، ص۲۶۰.
۲. شفاءالصدور فی شرح زیارةالعاشور، ص۱۰۸.

منبع: پورتال جامع مهدویت