پرسش :

آیا سرداب، محل غیبت امام زمان علیه السلام است؟

پاسخ :
محل غیبت دو معنای متفاوت دارد که اگر به معنای مخفیگاه و محل زندگی آن حضرت باشد، درست نیست، اما اگر به معنای محل غایب شدن باشد (آخرین مکانی که حضرت در آن دیده شده و بعد کسی او را ندیده) حرف صحیحی است. غیبت امام مهدی (عج) از سرداب آغاز شد، نه آن که آن‌جا هم ادامه می‌یابد.
احتمالاً بعضی از عبارات نویسندگان اهل‌سنت بر همین معنای دوم دلالت می‌کند(۱) که در این صورت حرف درستی است، اما بعضی آن را اشتباه فهمیده‌اند و محل غایب شدن را به مخفیگاه امام تفسیر کرده‌اند.
بنابراین، عبارت‌های آنان گویای شروع غیبت از سرداب است، نه وجود همیشگی حضرت در سرداب. بنابر روایت‌های تاریخی، وقتی پدر بزرگوار امام از دنیا رفت، ایشان در مقابل چشم همگان بر جنازه پدر نماز خواند، و همین امر باعث شد تا مأموران برای دست‌گیری امام به منزل امام عسکری (ع) حمله کنند. مرحوم قطب‌الدین راوندی می‌گوید: «وقتی داخل منزل شدند، صدای قرائت قرآن از سرداب شنیدند. لذا در مقابل در جمع شدند تا هنگام خروج دست‌گیرش کنند. در همان هنگام امام خارج شد، در حالی‌که فرمانده آنها ایستاده بود. وقتی امام رفت، فرمانده گفت وارد شوند و دست‌گیرش کنند. افراد گفتند از کنار تو گذشت و دستور ندادی او را بگیریم فرمانده گفت من او را ندیدم. لذا دست‌خالی برگشتند.»(۲)
طبق عقیده شیعه، امام مهدی (عج) بعد از ورود به سرداب از آن‌جا خارج شد و مأموران او را ندیدند. لذا آخرین محل تعقیب، سرداب بوده است و این امر، بی‌سابقه نیست. در «لیلة المبیت» نیز وقتی پیامبر در برابر چشم محاصره‌کنندگان (مشرکان) از منزل خارج شد، کسی ایشان را ندید.
بنابراین، چون غیبت از سرداب شروع شد که در بعضی از منابع شیعی از آن به «سرداب غیبت» یاد می‌شود.(۳)

پی‌نوشت‌ها:
۱.ابن خلدون، تاریخ، ج۴، ص۳۰.و ابن صباغ، الفصول المهمه، ص ۲۹۳
۲.الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۹۴۲.
۳.مزار مشهدی، ص۶۵۷؛ جنه المأوی، حکایت ۲۷؛ شیخ عباس قمی، الکنی و الالقاب، ج۳، ص۲۳۵.
منبع : پورتال جامع مهدویت