پرسش :
شرایط دعا چیست؟
پاسخ :
دعا را شرایطی است. شرط اولش این است که واقعاً خواستن و طلب در وجود انسان پیدا شود و تمام ذرات وجود انسان، مظهر خواستن گردد و واقعاً آن چه می خواهد به صورت یک احتیاج و استدعا و حاجت در آید. همان طوری که اگر در یک نقطه بدن احتیاجی پیدا شود، تمام اعضا و جوارح به فعالیت شروع می کنند و حتی ممکن است عضوی برای رفع احتیاجی که در فلان نقطه بدن پیدا شده است، به مقدار زیادی از کار خود بکاهد. احتیاج روحی و معنوی انسان که جزیی از عالم خلقت است، نسبت به کل جهان همین طور است. روح انسان جزیی از عالم وجود است که اگر واقعاً خواهش و احتیاجی در وجودش پیدا شود، دستگاه عظیم خلقت، او را مهمل نمی گذارد.
فرق است بین خواندن دعا و دعای واقعی. تا دل انسان با زبان هماهنگی نداشته باشد، دعای واقعی نیست. باید در دل انسان جداً و واقعاً خواست و طلب پیدا شود، حقیقتاً در وجود انسان احتیاج پدید آید که:
هر چه رویید از پی محتاج است
تا بیابد طالبی چیزی که جست
هر که جویا شد بیابد عاقبت
مایه اش درد است و اصل مرحمت
هر کجا دردی، دوا آن جا رود
هر کجا فقری، نوا آن جا رود
هر کجا مشکل، جواب آن جا رود
هر کجا پستی است، آب آن جا رود.
آب کم جو، تشنگی آور به دست
تا بجوشد آبت از بالا و پست
اَم مَن یُجِیبُ المُضْطَرَّ اِذا دَعاه وَ یَکشِفُ السُّوءَ؛
آیا کیست که مضطر را هنگام نیاز اجابت کند و بدی را از وی دور سازد (او بهتر است یا این بت های ناتوان). (نمل: 62)
شرط دیگر دعا، ایمان به رحمت بی منتهای ذات احدیت و ایمان به این که از ناحیه او هیچ منعی از فیض نیست. ایمان داشته باشد که در رحمت الهی هیچ گاه به روی بنده ای بسته نمی شود و نقص و قصور همه از ناحیه بنده است. در حدیث است:
اذا دَعَوتَ فُظُنَّ حاجَتَکَ بِالبابِ
آن گاه که دعا می کنی، حاجت خود را دم در آماده فرض کن.
علی بن الحسین زین العابدین علیه السلام در دعای معروف ابوحمزه که امید و اطمینان در آن موج می زند و آن حضرت در سحر ماه مبارک رمضان می خوانده، به خدای خود چنین می گوید:
بارالها من جاده های طلب را به سوی تو باز و صاف و آبشخورهای امید به تو را مالامال می بینم. کمک خواستن از فضل و رحمت تو را مجاز و درهای دعا را به روی آنان که تو را بخوانند و از تو مدد بخواهند، باز و گشاده می بینم. به یقین می دانم که تو آماده اجابت دعای دعا کنندگان و در کمین پناه دادن به پناه خواهندگان هستی. نیز یقین دارم که به پناه بخشندگی تو رفتن و به قضای تو رضا دادن، کمبودی های بخل و امساک بخل کنندگان و ظلم و تعدی ستمکاران را جبران می کند. هم چنین یقین دارم آن کس که به سوی تو کوچ کند، راه زیادی تا رسیدن به تو ندارد و یقین دارم چهره تو در پرده نیست. این آمال و اعمال ناشایست بندگان است که حجاب دیده آن ها می گردد.
حافظ می گوید:
به سرّ جام جم آن گه نظر توانی کرد
که خاک میکده کحل بصر توانی کرد
گل مراد تو آن گه نقاب بگشاید
که خدمتش چو نسیم سحر توانی کرد
گدایی در میخانه طرفه اکسیری است
گر این عمل بکنی، خاک زر توانی کرد
به عزم مرحله عشق پیش نِه قدمی
که سودها کنی این سفر توانی کرد
تو کز سرای طبیعت نمی روی بیرون
کجا به کوی طریقت گذر توانی کرد؟
جمال یار ندارد نقاب و پرده، ولی
غبار ره بنشان تا نظر توانی کرد
بیا که چاره ذوق حضور و نظم امور
به فیض بخشی اهل نظر توانی کرد
ولی تو تا لب معشوق و جام می خواهی
طمع مدار که کار دگر توانی کرد
دلا! ز نور هدایت گر آگهی یابی
چو شمع، خنده کنان، ترک سر توانی کرد
شرط دیگر دعا این است که برخلاف نظام تکوین یا نظام تشریع نباشد. دعا، استمداد و استعانت است برای این که انسان به هدف هایی که آفرینش و تکوین برای او قرار داده یا تشریع و قانون آسمانی الهی که بدرقه تکوین است، معین کرده، برسد دعا اگر به این صورت باشد، شکل یک حاجت طبیعی به خود می گیرد و دستگاه خلقت به حکم تعادل و توازنی که دارد و هرجا احتیاجی هست، فیض و مدد می رسد؛ او را یاری و کمک می کند. خواستن و طلب چیزی که برخلاف هدف تکوین یا تشریع است، مانند خواستن خلود در دنیا؛ یعنی عمر جاویدان که مرگ هرگز به سراغش نیاید یا خواستن قطع رحم، قابل استجابت نیست؛ یعنی این گونه دعاها مصداق واقعی دعا نیستند.
شرط بعدی اینکه دیگر شئون زندگی انسان (باید) با دعا هماهنگی داشته باشد. یعنی آن ها با هدف تکوین و تشریع هماهنگی داشته باشند؛ دل پاک و صاف باشد، کسب و روزی، حلال باشد و مظالم مردم بر گردن نداشته باشد. امام صادق علیه السلام [می فرماید:]
اِذا ارادَ اَحَدُکُم اَن یستَجابَ لَهُ فَلْیَطِبْ کَسبَه وَلْیَخرُج مِن مَظالِمِ النّاسَ. وَ اِنَّ اللّه لا یُرفَعُ الیه دُعاءُ عَبدٍ وَ فی بَطنِهِ حَرامٌ اَو عِندَه مَظلَمةٌ لاَحدٍ مِن خَلقهِ.
هرگاه یکی از شما بخواهد دعایش مستجاب شود، کار و کسب و راه درآمد و روزی خود را پاکیزه کند و خود را از زیر بار مظلمه هایی که از مردم بر عهده دارد، خلاص کند؛ زیرا دعای بنده ای که در شکمش مال حرام باشد، به سوی خدا بالا برده نمی شود.
www.irc.ir
دعا را شرایطی است. شرط اولش این است که واقعاً خواستن و طلب در وجود انسان پیدا شود و تمام ذرات وجود انسان، مظهر خواستن گردد و واقعاً آن چه می خواهد به صورت یک احتیاج و استدعا و حاجت در آید. همان طوری که اگر در یک نقطه بدن احتیاجی پیدا شود، تمام اعضا و جوارح به فعالیت شروع می کنند و حتی ممکن است عضوی برای رفع احتیاجی که در فلان نقطه بدن پیدا شده است، به مقدار زیادی از کار خود بکاهد. احتیاج روحی و معنوی انسان که جزیی از عالم خلقت است، نسبت به کل جهان همین طور است. روح انسان جزیی از عالم وجود است که اگر واقعاً خواهش و احتیاجی در وجودش پیدا شود، دستگاه عظیم خلقت، او را مهمل نمی گذارد.
فرق است بین خواندن دعا و دعای واقعی. تا دل انسان با زبان هماهنگی نداشته باشد، دعای واقعی نیست. باید در دل انسان جداً و واقعاً خواست و طلب پیدا شود، حقیقتاً در وجود انسان احتیاج پدید آید که:
هر چه رویید از پی محتاج است
تا بیابد طالبی چیزی که جست
هر که جویا شد بیابد عاقبت
مایه اش درد است و اصل مرحمت
هر کجا دردی، دوا آن جا رود
هر کجا فقری، نوا آن جا رود
هر کجا مشکل، جواب آن جا رود
هر کجا پستی است، آب آن جا رود.
آب کم جو، تشنگی آور به دست
تا بجوشد آبت از بالا و پست
اَم مَن یُجِیبُ المُضْطَرَّ اِذا دَعاه وَ یَکشِفُ السُّوءَ؛
آیا کیست که مضطر را هنگام نیاز اجابت کند و بدی را از وی دور سازد (او بهتر است یا این بت های ناتوان). (نمل: 62)
شرط دیگر دعا، ایمان به رحمت بی منتهای ذات احدیت و ایمان به این که از ناحیه او هیچ منعی از فیض نیست. ایمان داشته باشد که در رحمت الهی هیچ گاه به روی بنده ای بسته نمی شود و نقص و قصور همه از ناحیه بنده است. در حدیث است:
اذا دَعَوتَ فُظُنَّ حاجَتَکَ بِالبابِ
آن گاه که دعا می کنی، حاجت خود را دم در آماده فرض کن.
علی بن الحسین زین العابدین علیه السلام در دعای معروف ابوحمزه که امید و اطمینان در آن موج می زند و آن حضرت در سحر ماه مبارک رمضان می خوانده، به خدای خود چنین می گوید:
بارالها من جاده های طلب را به سوی تو باز و صاف و آبشخورهای امید به تو را مالامال می بینم. کمک خواستن از فضل و رحمت تو را مجاز و درهای دعا را به روی آنان که تو را بخوانند و از تو مدد بخواهند، باز و گشاده می بینم. به یقین می دانم که تو آماده اجابت دعای دعا کنندگان و در کمین پناه دادن به پناه خواهندگان هستی. نیز یقین دارم که به پناه بخشندگی تو رفتن و به قضای تو رضا دادن، کمبودی های بخل و امساک بخل کنندگان و ظلم و تعدی ستمکاران را جبران می کند. هم چنین یقین دارم آن کس که به سوی تو کوچ کند، راه زیادی تا رسیدن به تو ندارد و یقین دارم چهره تو در پرده نیست. این آمال و اعمال ناشایست بندگان است که حجاب دیده آن ها می گردد.
حافظ می گوید:
به سرّ جام جم آن گه نظر توانی کرد
که خاک میکده کحل بصر توانی کرد
گل مراد تو آن گه نقاب بگشاید
که خدمتش چو نسیم سحر توانی کرد
گدایی در میخانه طرفه اکسیری است
گر این عمل بکنی، خاک زر توانی کرد
به عزم مرحله عشق پیش نِه قدمی
که سودها کنی این سفر توانی کرد
تو کز سرای طبیعت نمی روی بیرون
کجا به کوی طریقت گذر توانی کرد؟
جمال یار ندارد نقاب و پرده، ولی
غبار ره بنشان تا نظر توانی کرد
بیا که چاره ذوق حضور و نظم امور
به فیض بخشی اهل نظر توانی کرد
ولی تو تا لب معشوق و جام می خواهی
طمع مدار که کار دگر توانی کرد
دلا! ز نور هدایت گر آگهی یابی
چو شمع، خنده کنان، ترک سر توانی کرد
شرط دیگر دعا این است که برخلاف نظام تکوین یا نظام تشریع نباشد. دعا، استمداد و استعانت است برای این که انسان به هدف هایی که آفرینش و تکوین برای او قرار داده یا تشریع و قانون آسمانی الهی که بدرقه تکوین است، معین کرده، برسد دعا اگر به این صورت باشد، شکل یک حاجت طبیعی به خود می گیرد و دستگاه خلقت به حکم تعادل و توازنی که دارد و هرجا احتیاجی هست، فیض و مدد می رسد؛ او را یاری و کمک می کند. خواستن و طلب چیزی که برخلاف هدف تکوین یا تشریع است، مانند خواستن خلود در دنیا؛ یعنی عمر جاویدان که مرگ هرگز به سراغش نیاید یا خواستن قطع رحم، قابل استجابت نیست؛ یعنی این گونه دعاها مصداق واقعی دعا نیستند.
شرط بعدی اینکه دیگر شئون زندگی انسان (باید) با دعا هماهنگی داشته باشد. یعنی آن ها با هدف تکوین و تشریع هماهنگی داشته باشند؛ دل پاک و صاف باشد، کسب و روزی، حلال باشد و مظالم مردم بر گردن نداشته باشد. امام صادق علیه السلام [می فرماید:]
اِذا ارادَ اَحَدُکُم اَن یستَجابَ لَهُ فَلْیَطِبْ کَسبَه وَلْیَخرُج مِن مَظالِمِ النّاسَ. وَ اِنَّ اللّه لا یُرفَعُ الیه دُعاءُ عَبدٍ وَ فی بَطنِهِ حَرامٌ اَو عِندَه مَظلَمةٌ لاَحدٍ مِن خَلقهِ.
هرگاه یکی از شما بخواهد دعایش مستجاب شود، کار و کسب و راه درآمد و روزی خود را پاکیزه کند و خود را از زیر بار مظلمه هایی که از مردم بر عهده دارد، خلاص کند؛ زیرا دعای بنده ای که در شکمش مال حرام باشد، به سوی خدا بالا برده نمی شود.
www.irc.ir
