پرسش :

زمان ونحوه شهادت حضرت زهرا (س) چگونه است؟

پاسخ :
در اکثر کتب تاریخی بزرگان اهل تشیّع و بعضی از بزرگان اهل تسنّن به این مطلب اذعان شده که بیت مقدّس فاطمه علیها السلام مورد حمله و یورش قرار گرفته(1) و به نقل بعضی‏ها، تهدید به آتش(2) و به نقل بعضی دیگر به آتش کشیده شد(3) و فاطمه علیها السلام در این حمله و یورش بی‏رحمانه‏ ، به گونه‏ای میان در و دیوار قرار گرفت که علاوه بر وارد آمدن صدمات سخت بر وجود گران مایه‏اش(4)، فرزند وی نیز سقط گردید(5)، و ضرباتی که بر پیکرش فرود آمد، بدنش را مجروح و خون آلود ساخت و آثار عمیقی بر حضرت واردشدکه تا لحظه‏ی شهادت پا بر جا بود، و نیز ضربات شدید دیگری بر او وارد شد که جسم و جان و روح ملکوتی‏اش را به شدّت آزرد(6). در کنار تمام این فشارها و دردها و رنج‏ها، سوگ پدر و گریه‏ی بسیار بر آن حضرت نیز از عواملی بود که باعث شدّت بیماری آن حضرت می‏شد(7) و از طرف دیگر، ستم و خشونت و مواضع ناجوانمردانه‏ برخی از مسلمان نماها و نیز تحوّل ارتجاعی در سیستم سیاسی و دگرگونی کارها و تغییر اوضاع و شرایط به سود ارتجاع و جاهلیّت(8) را نیز می‏توان از عواملی بر شمرد که دردها و رنج‏ها را هر لحظه بیش‏تر می‏ساخت و خورشید وجود گل سر سبد آفرینش را به سوی افق مغرب پیش می‏برد. و آن چه آن عزیز را سخت رنج می‏داد و پیکر مطهّرش را ضعیف می کرد، امواج رنج‏ها و دردها و مصیبت‏هایی بود که هر روز بر آن افزوده می‏شد و این فشارهابود که بر درد و بیماری برخاسته از صدمات وارده در حمله و یورش دژخیمان حکومت غاصب به بیت مقدّسش، کمک کرد تا بانوی سرفراز گیتی و آفرینش را به بستر شهادت بکشاند.
نحوه‏ شهادت مظلومانه‏ زهرا علیها السلام: به دستور دختر پیامبر، بسترش را به وسط اطاق آوردند و فاطمه علیها السلام پس از تدبیر امور منزل و نظافت و شست و شوی بدن مبارک و لباس هایش، رو به قبله در بستر خویش آرمید. از برخی روایات چنین به نظر می‏رسد که امیرمؤمنان علیه السلام به همراه دو فرزندش در واپسین لحظات زندگی بانوی جهان هستی، در منزل نبودند و تنها اسماء بنت عمیس در خدمت حضرتش حضور داشت، لحظه‏های آخر فرا می‏رسید و از پی آن، شرایط پرواز روح ملکوتی برترین بانوان هستی فراهم می‏آمد. فاطمه علیها السلام نگاهی عمیق به اطراف افکند و فرمود: درود بر فرشته‏ی وحی، سلام بر پیامبر رحمت و عدالت، بار خدایا مرا به همراه پیامبر گران مایه‏ات برانگیز و غرق در مهر و خشنودیت ساز، و در جوار رحمت و خانه‏ی مهر و منزل گاه سلامت خویش پناه ده. آن گاه فرمود: آیا آن چه من می‏بینم شما نیز می‏بینید؟ پرسیدند مگر شما چه می‏بینید؟ فرمود: این ها، انبوه انبوه، از فرشتگان آسمان‏ها هستند و این نیز فرشته‏ی وحی است و آن هم پدر بزرگوارم پیامبر صلی الله علیه وآله که می‏فرماید: "دخترم، به نزد ما بشتاب که آن چه نزد ما برای تو است از دنیا و تمام ارزش های دنیوی بهتر و پسندیده‏تر می باشد. بشتاب به نزد من که در شوق دیدار توأم... فاطمه علیها السلام لحظاتی چشمان خود را روی هم نهاد و آنگاه فرمود: "سلام بر تو ای دریافت دارنده‏ جان ها به فرمان خدا، هر چه زودتر روح مرا از این تن خاکی زمینی برگیر، سپس فرمود: به سوی تو روانم و ای پروردگار پر مهر؛ نه به سوی آتش. سپس پلک و دیدگان را روی هم نهاد و جهان را بدرود گفت.برخی معتقدند فاصله شهادت زهرا با پدرش 75روز و برخی 95روزبوده است، براین اساس ایامی را به این منظور اختصاص داده و عزاداری می کنندکه به ایام فاطمیه مشهور است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
-بانوی نمونه، ابراهیم امینی.
پاورقی ها:
1) ابن قتیبه الدینوری، الامامه و السیاسة المعروف به تاریخ الخلفاء، ج 2 1 در یک مجلد ص 30، تحقیق علی شیری، ناشر الشریف الرضی، المطبعة امیر، قم ؛ عماد الدین طبری، کامل بهائی، ص 305، از جزء اول کتاب، سوق بین الحرمین، پاساژ مهتاش ؛ احمد بن علی بن ابی‏طالب طبسی، الاحتجاج، دار النعمان، نجف اشرف، ج 1، ص 181، و انتشارات اسوه قم، 1413، تحقیق: ابراهیم بهادری و محمد هادی به.
2) بعد از آنکه عمر با عده‏ای به در خانه علی ـ علیه السلام ـ آمد، گفت: "والذی نفس عمر بیده: لتخرجنّ أو لأحرقنّها علی من فیها، فقیل له یا أبا حفص: إن فیها فاطمة؟ فقال و إن". ابن قتیبه الدینوری، الامامه و السیاسة، قم، منشورات الرضی، 1363 ه ش، ص 12.3) سلیم بن قیس هلالی: ص 868 863 585، تحقیق: محمد باقر انصاری، مؤسسه الهادی، قم، 1415 ه. ؛ مؤتمر علماء بغداد، مقاتل بن عطیة، ص 135 137، دار الارشاد الاسلامی،بیروت 1415 ؛ علی بن حسین مسعودی، اثبات الوصیه، ص 143، نجف اشرف، بصیرتی، قم / شیخ عبداللّه بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم، از شاگردان علامه مجلسی، ج 11، ص 443 441 404 400، مدرسه امام مهدی علیه السلام قم، 1363 ش. ؛ ابوجعفر طوسی، تلخیص الشافی، (460 ه( ج 3، ص 76، تحقیق سید حسین بحر العلوم، دار الکتب الاسلامیه، قم 1349 ه.
4) ابراهیم بن محمد بن الجوینی خراسانی، فرائد السمطین (730 (ج 2، ص 35 34، تحقیق شیخ محمد باقر محمودی، مؤسسه المحمودی، بیروت. ؛ محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، امالی صدوق، الصدوق (381 ) مؤسسه اعلمی، بیروت، 1400 ه، ص 101 99. ؛ محمد بن حسن حرّ عاملی، اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، (1104 ه(، ج 1، ص 281 280، علمیه، قم. ؛ طبرسی، الاحتجاج، ج 1، ص 216 210. ؛کتاب سلیم بن قیس، تحقیق، محمد باقر انصاری، ص 907 و594 و 586
5) علی بن حسین مسعودی (346 ) اثبات الوصیه، ص 143، نجف الاشرف، بصیرتی قم.؛ ابی الفتح محمد بن عبدالکریم بن ابی‏بکر احمد الشهرستانی، (548 - 479 ه ق(، الملل و النحل، ج 3 2 1 در یک مجلد ص 57، در شرح احوال ابراهیم بن سیار بصری معروف به نظام از متکلمین معروف متزلی، تحقیق محمد سید گیلانی، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده بمصر ؛ ابن ابی الحدید معتزلی، شرح نهج البلاغه، ج 1، ص 135، ملتزم الطبع و النشر، دار المعرفة، دار الکتاب العربی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان. ؛ عماد الدین طبری، کامل بهائی، جزء اول، ص 309، سوق بین الحرمین، پاساژ مهتاش.؛ نور اللّه الحسینی المرعشی، ج 2، ص 373، منشورات مکتبه الاسلامیه، با تعلیقه آیة اللّه سید شهاب الدین النجفی، به اهتمام حسن غفاری. حقاق الحق و ازهاق الباطل،
6) حسین بابویه قمی، صدوق، امالی، ص 118 101 99، مؤسسه اعلمی، بیروت، 1400 ه./ محمد بن حسن حر عاملی، اثبات الهداة، ج 1، ص 281 280، علمیه، قم. ؛ علی بن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل ابی‏طالب، ج 2، ص 209، مؤسسه انتشارات علامه خیابان حضرتی، المطبعة العلمیة، قم /الشهرستانی، الملل و النحل، ج 3 2 1، در یک مجلد، ص 57، تحقیق سید گیلانی ؛ شیخ ابوالقاسم جعفر بن قولویه، کامل الزیارات، ص 335 332، المطبعة المرتضویة، نجف اشرف 1356 ؛سید هاشم بن سلیمان بن اسماعیل بحرانی، غایة المرام و حجة الخصام، ص 48، انتشارات انجمن آثار ملی، تهران.
7) عسی بن ابی الفتح الاربلی، کشف الغمه فی معرفة الائمة، ج 1، ص 498، و علق علیه سید هاشم الرسولی، تبریز، سوق المسجد الجامع ؛ علی بن حسین بن بابویه قمی )صدوق(، الخصال، ج 1، ص 272، دفتر نشر اسلامی، 1403 قم.؛ علی بن شهر آشوب مازندرانی، مناقب علی ابی طالب، ج 3، ص 362، انتشارات علامه، قم، المطبعة العلمیه، بقم؛ نوراللّه الحسینی المرعشی، احقاق حق، ج 10، ص 438، تعلقة آیةاللّه شهاب الدین النجفی، به اهتمام حسن غفاری، المطبعة الاسلامیة.
8) از جمله می‏توان به غصب فدک توسط حکومت غاصب اشاره نمود. / عماد الدین طبری، کامل بهایی، جزء اول، ص 309، سوق بین الحرمین، پاساژ مهتاش./ ابی الفتح الاربلی، کشف الغمه فی معرفة الائمه، ج 1، ص 478 477 476، علق علیه هاشم الرسولی، تبریز، سوق المسجد الجامع. / بن ابی الحدید معتزلی، شرح نهج البلاغه، ج 16، ص 236، به تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، 1962، دار احیاء الکتب العربیه، عیسی البابی الحلبی و شرکاء.
9) السید محمد کاظم القزوینی، فاطمة الزهراء علیها السلام من المهد الی اللحد، ص 617 616 615، الطبعة الاولی (1397 ه 1977 م(دار الصادق‏طبع، نشر، توزیع، شارع الام جیلاس، البنایة المرکزیة، الطابق الرابع، بیروت، لبنان ؛ میرزا محمد تقی سپهر، ناسخ التواریخ، در کر فضائل فاطمه زهرا علیها السلام چاپ سوم از انتشارات اسلامیّه، تهران، 1354 ش، ص 223 222 ؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 43، ص 172 183 200، مکتبه اسلامیه، طهران شارع بوذر جمهری، المطبعة الاسلامیه، 1391.؛ علی بن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل ابی‏طالب، ج 3 ص 394، انتشارات علامه، قم، المطبعة العلمیه، بقم.،