پرسش :
در آیه‌ای از سورۀ مریم اعلام شده است که همگان بدون استثنا وارد جهنم خواهند شد، اما در برخی منابع اسلامی عباراتی وجود دارد که نشانگر ورود مستقیم برخی افراد به بهشت است. آیا میان این دو موضوع تعارضی وجود ندارد؟!
پاسخ :
شرح پرسش:
سوره 19 آیه 71 می‌گوید تمامی مسلمانان به جهنم خواهند رفت -حد اقل برای مدتی- اما در جاهای دیگر ادعا می‌کند کسانی که در جهاد کشته می‌شوند مستقیم به بهشت میروند. بالاخره آیا مسلمانان به دوزخ میروند؟
پاسخ :
همان‌گونه که در پرسش بدان اشاره شده، قرآن کریم می‌فرماید قضای الهی بر آن قرار گرفته است که همگان – گرچه برای مدتی کوتاه - وارد جهنم شوند: «وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلاَّ وارِدُها کانَ عَلى رَبِّکَ حَتْماً مَقْضِیًّا»؛[1] و هیچ‌یک از شما نیست که وارد جهنم نشود، و این حکمى حتمى از جانب پروردگار تو است.
اما این چگونه توجیه‌پذیر خواهد بود که افراد شایستۀ بهشت، حتی برای مدتی کوتاه، جهنم را تجربه کنند؟!
پاسخ به این پرسش، با توجه به منابع اسلامی چندان دشوار نیست؛ زیرا تمام افرادی که از جهنم عبور می‌کنند، دچار عذاب نمی‌شوند. به عنوان نمونه، نگهبانان جهنم که از طرف پروردگار برای این‌کار مأموریت دارند،[2] از آتش جهنم آسیبی نخواهند دید. آنچه که با وعده‌های پروردگار مبنی بر دور نگه‌داشتن افراد با ایمان از عذاب،[3] منافات دارد، تنها معذب بودن در جهنم است، نه عبور و گذر از آن، و آیۀ ورود همگان به جهنم بیانگر آن نیست که افراد با ایمان کمترین آسیبی از آن خواهند دید، بلکه روایاتی وجود دارد که خلاف این مطلب را ثابت می‌کند:
پیامبر اکرم(ص) در ارتباط با این آیه فرمودند: هنگامی که بهشتیان وارد بهشت شدند، گروهی از آنان به دیگران می‌گویند: مگر پروردگارمان وعده نکرده بود که ابتدا داخل جهنم شویم؟! در جواب به آنان گفته می‌شود: شما از آن گذشتید و خاموش بود![4]
امام صادق(ع) هم در این زمینه می‌فرمایند: آیا به گوشتان نخورده که می‌گویند از چاه آب فلان قبیله عبور کردیم، اما در واقع آنان از خود چاه عبور نکرده بودند، (بلکه از کنارش گذر کردند. این آیه نیز مشابه همین مثال است). [5]
شیخ صدوق که از آشنایان به منابع اسلامی بود، با جمع بندی روایات نتیجه می‌گیرد که ورود به جهنم به معنای عبور از صراط است که مانند پلی برای جهنم به شمار می‌آید و همگان باید از آن عبور کنند.[6]
طبیعی است که عبور از پلی که بر فراز جهنم قرار دارد، مانند ورود به داخل جهنم نخواهد بود، اگرچه با اندک تسامحی می‌توان گفت که از جهنم عبور شده است، همان‌طور که فردی که بر فراز پلی از رود نیل عبور کرده و قطره‌ای آب نیز به او اصابت نکرده است، می‌تواند بگوید که من از نیل عبور کرده‌ام.
براین اساس، هیچ تعارضی میان این آیه و روایاتی که ورود مستقیم شهیدان به بهشت را یادآور می‌شود وجود ندارد؛ زیرا معنای این روایات آن است که شهیدان و ... بدون آن‌که کوچک‌ترین عذابی در جهنم ببینند وارد بهشت خواهند شد.
پی نوشت:
[1]. مریم، 71.
[2]. غافر، 49؛ تحریم، 6.
[3]. انبیاء، 101 «إِنَّ الَّذینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنى أُولئِکَ عَنْها مُبْعَدُون».
[4]. فیض کاشانی، نوادر الأخبار، ص 367، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1371ش. «و عنه صلّى اللّه علیه و آله فی قوله تعالى: «وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلَّا وارِدُها» قال: اذا دخل أهل الجنّة الجنّة قال بعضهم لبعض: أ لیس قد وعدنا ربّنا أن نرد النار، فیقال لهم: قد وردتموها و هی خامدة»؛ «سئل الصادق علیه السلام: أ تردونها أنتم أیضا؟ فقال: جزناها و هی خامدة». ابن عربى ابو عبدالله محیى الدین محمد، تفسیر ابن عربی، ج2، ص 13، دار احیاء التراث العربى، بیروت، 1422ق.
[5]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج 2، ص 52، دار الکتاب، قم، 1404ق.
[6]. شیخ صدوق، اعتقادات الإمامیة، ص 70، کنگره شیخ مفید، قم، 1414ق.
منبع:
islamquest.net
شرح پرسش:
سوره 19 آیه 71 می‌گوید تمامی مسلمانان به جهنم خواهند رفت -حد اقل برای مدتی- اما در جاهای دیگر ادعا می‌کند کسانی که در جهاد کشته می‌شوند مستقیم به بهشت میروند. بالاخره آیا مسلمانان به دوزخ میروند؟
پاسخ :
همان‌گونه که در پرسش بدان اشاره شده، قرآن کریم می‌فرماید قضای الهی بر آن قرار گرفته است که همگان – گرچه برای مدتی کوتاه - وارد جهنم شوند: «وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلاَّ وارِدُها کانَ عَلى رَبِّکَ حَتْماً مَقْضِیًّا»؛[1] و هیچ‌یک از شما نیست که وارد جهنم نشود، و این حکمى حتمى از جانب پروردگار تو است.
اما این چگونه توجیه‌پذیر خواهد بود که افراد شایستۀ بهشت، حتی برای مدتی کوتاه، جهنم را تجربه کنند؟!
پاسخ به این پرسش، با توجه به منابع اسلامی چندان دشوار نیست؛ زیرا تمام افرادی که از جهنم عبور می‌کنند، دچار عذاب نمی‌شوند. به عنوان نمونه، نگهبانان جهنم که از طرف پروردگار برای این‌کار مأموریت دارند،[2] از آتش جهنم آسیبی نخواهند دید. آنچه که با وعده‌های پروردگار مبنی بر دور نگه‌داشتن افراد با ایمان از عذاب،[3] منافات دارد، تنها معذب بودن در جهنم است، نه عبور و گذر از آن، و آیۀ ورود همگان به جهنم بیانگر آن نیست که افراد با ایمان کمترین آسیبی از آن خواهند دید، بلکه روایاتی وجود دارد که خلاف این مطلب را ثابت می‌کند:
پیامبر اکرم(ص) در ارتباط با این آیه فرمودند: هنگامی که بهشتیان وارد بهشت شدند، گروهی از آنان به دیگران می‌گویند: مگر پروردگارمان وعده نکرده بود که ابتدا داخل جهنم شویم؟! در جواب به آنان گفته می‌شود: شما از آن گذشتید و خاموش بود![4]
امام صادق(ع) هم در این زمینه می‌فرمایند: آیا به گوشتان نخورده که می‌گویند از چاه آب فلان قبیله عبور کردیم، اما در واقع آنان از خود چاه عبور نکرده بودند، (بلکه از کنارش گذر کردند. این آیه نیز مشابه همین مثال است). [5]
شیخ صدوق که از آشنایان به منابع اسلامی بود، با جمع بندی روایات نتیجه می‌گیرد که ورود به جهنم به معنای عبور از صراط است که مانند پلی برای جهنم به شمار می‌آید و همگان باید از آن عبور کنند.[6]
طبیعی است که عبور از پلی که بر فراز جهنم قرار دارد، مانند ورود به داخل جهنم نخواهد بود، اگرچه با اندک تسامحی می‌توان گفت که از جهنم عبور شده است، همان‌طور که فردی که بر فراز پلی از رود نیل عبور کرده و قطره‌ای آب نیز به او اصابت نکرده است، می‌تواند بگوید که من از نیل عبور کرده‌ام.
براین اساس، هیچ تعارضی میان این آیه و روایاتی که ورود مستقیم شهیدان به بهشت را یادآور می‌شود وجود ندارد؛ زیرا معنای این روایات آن است که شهیدان و ... بدون آن‌که کوچک‌ترین عذابی در جهنم ببینند وارد بهشت خواهند شد.
پی نوشت:
[1]. مریم، 71.
[2]. غافر، 49؛ تحریم، 6.
[3]. انبیاء، 101 «إِنَّ الَّذینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنى أُولئِکَ عَنْها مُبْعَدُون».
[4]. فیض کاشانی، نوادر الأخبار، ص 367، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1371ش. «و عنه صلّى اللّه علیه و آله فی قوله تعالى: «وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلَّا وارِدُها» قال: اذا دخل أهل الجنّة الجنّة قال بعضهم لبعض: أ لیس قد وعدنا ربّنا أن نرد النار، فیقال لهم: قد وردتموها و هی خامدة»؛ «سئل الصادق علیه السلام: أ تردونها أنتم أیضا؟ فقال: جزناها و هی خامدة». ابن عربى ابو عبدالله محیى الدین محمد، تفسیر ابن عربی، ج2، ص 13، دار احیاء التراث العربى، بیروت، 1422ق.
[5]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج 2، ص 52، دار الکتاب، قم، 1404ق.
[6]. شیخ صدوق، اعتقادات الإمامیة، ص 70، کنگره شیخ مفید، قم، 1414ق.
منبع:
islamquest.net
