پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام جواد علیه السلام فرمودند: ثَلاثٌ مِن عَمَلِ الأبرارِ: إقامةُ الفَرائِضِ، ‌وَ اجتِنابُ المَحارِمِ، ‌وَ احتِراسٌ مِنَ الغَفلَةِ فِی الدّینِ؛ سه چیز است که از کار نیکان است: بر پا داشتن واجبات، پرهیز از حرامها، و دوری کردن از غفلت در دین. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
«ابرار» که در قرآن هم به عنوان صفتی شایسته برای انسانها والا و مقرّب و الهی به کار رفته است، به مقامی ارجمند اشاره دارد.
در این حدیث، ‌سه عمل از رفتار ابرار و نیکان شناخته شده که حقیقت دینداری و عبودیت کامل به آنها برمی گردد.
یکی «اقامه ی فرایض» است؛ یعنی آنچه از سوی خدا به عنوان تکلیف حتمی و فریضه برای مسلمان بیان شده، ‌مورد عمل قرار گیرد، بر پا شود، ‌اجرا گردد و زمین نماند، ‌که گوشه ای از این فرایض، ‌فروع دین است.
دیگری «اجتناب محارم» است. دوری از آنچه از سوی خداوند حرام و ممنوع اعلام شده است، ‌که قطعاً حکمت و فلسفه ای دارد و به سلامت و سعادت ما می انجامد.
سومین، عقل‌ مواظبت بر اینکه دچار غفلت در دین نشویم.
«غفلت در دین»، ‌گاهی در مرحله ی شناخت و بصیرت است، گاهی در مرحله ی عمل و تعبّد و پایبندی.
«دین»، در کجای ذهن و زندگی ما قرار دارد؟ تا چه حدّ، اندیشه ها و باورهایمان دینی است؟ تا چه حد، ‌مواضع و رفتارمان برگرفته از دستورات دین است و چه مقدار مکتبی هستیم؟
زندگی بر «مدار دین»، شرط مسلمانی است.
عمل به واجبات و ترک محرّمات، ‌عرفانِ ناب اسلامی است.
راه را اشتباه نرویم و به دیگران هم آدرس اشتباه ندهیم.
پی نوشت:
1. موسوعة کلمات الامام الجواد علیه السلام، ص 242
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، ‌چاپ اول (1391)