نوزادان از آسیب پذیرترین گروه ها در برابر مشکلات تغذیه ای می باشند.
 

1.تغذیه در دوران بارداری

بطور متوسط خانمی با وزن طبیعی هنگامی که باردار می شود، در طول دوره بارداری 12 - 9 کیلوگرم افزایش وزن پیدا می کند که معمولاً با مطلوب ترین نتیجه بارداری همراه است. اکثر زنان باردار با تغذیه صحیح (استفاده از رژیم غذایی کافی از نظر کالری، پروتئین، اسید های چرب، ضروری، مواد معدنی و ویتامین ها) به این نتیجه دست می یابند. این افزایش وزن قسمتی مربوط به جنین بوده و بقیه مربوط به جفت، مایعات بدن، افزایش حجم خون و ذخیره چربی و پروتئین بدن مادر می باشد.
تجربیات نشان می دهد که کمبود های تغذیه ای مادران با عوامل دیگر از قبیل درآمد کم، حاملگی در سنین کمتر از 17 سال، جثه کوچک، وزن کم، سیگار کشیدن، عفونت ها، بیماری های مزمن، عدم فاصله گذاری بین موالید در ارتباط مستقیم می باشد.
افزایش وزن در دوران بارداری باید تدریجی باشد، بطوری که در سه ماهه اول حدود 5/1 کیلوگرم و در سه ماهه دوم و سوم هر ماه 8/1 کیلوگرم به وزن افزوده شود. حداقل افزایش وزن در سه ماهه دوم و سوم، 1 کیلوگرم در هر ماه است. این الگوی وزن گیری مربوط به خانم های باردار برخوردار از وزن طبیعی است. خانم هایی که وزن شان کمتر از حد طبیعی است احتیاج به مراقبت ویژه و تغذیه بیشتر در دوران بارداری دارند. اگر خانمی در شروع حاملگی وزنی کمتر از 45 کیلوگرم داشته باشد احتمال زایمان نوزادی که وزنش پائین تر از وزن مناسب باشد افزایش می یابد.

بطور کلی دوران بارداری به سه دوره سه ماهه تقسیم می شود:
اولین سه ماه: زندگی جنین از یک تخمک و یک اسپرم شروع می شود. بچه تقریبا 40 هفته بعد به دنیا می آید. مادر اولادش را از طریق یک جفت که عضوی از رحمتش است تغذیه می دهد. اغلب زنان شک دارند که در طول چند هفته اول حامله هستند و اغلب درصدد نیستند که در طول این سه ماه تحت مراقبت باشند.
جنین در طول این روز ها بدون هیچ سر و صدایی رشد و پرورش می یابد به همین دلیل سلامتی و عادات تغذیه ای یک زن در سالهای قبل و حین حاملگی بسیار مهم است. فکر این کهتغذیه زن در طول مدت حاملگی دو برابر شود بسیار خطرناک است زیرا وضع حمل او را دچار اشکال می سازد. کمبود های تغذیه ای، استفاده از دارو های بخصوص سبب بازداشتن مؤثر رشد جنین و بعد ها نوزاد می شود. بعضی گزارشات اظهار می نماید که ویتامین و مواد معدنی دریافتی ناکافی در ماه های قبل از حاملگی و اولین ماه های حاملگی ممکن است، سبب ترک برداشتن ستون فقرات شود.
در سه ماهه اول، مادر باید جدا از مواردی که برای پرورش جنین مضر هستند بپرهیزد. به عنوان مثال افزایش مصرف ویتامین A، مصرف سیگار و دخانیات، مصرف الکل، دارو و وجود اختلالات عصبی و در معرض اشعه قرار گرفتن سبب می شود تا جنین شکل غیر طبیعی پیدا کند. به علاوه تکامل جنین در طول این سه ماه بقدری سریع است که اگر یک ماده مغذی جهت پرورش نوزاد به اندازه کافی تهیه نشود ممکن است بر روی رشد جنین اثر گذارد، قبل از این که مادر علائم کمبود را نشان دهد. با وجود آن که مادر در این دوران حالت تهوع دارد و اشتهایش را از دست می دهد تغذیه ناکافی خطر آفرین است.

دومین سه ماه: در 20 هفتگی وزن جنین به 252 گرم می رسد. دست ها، انگشت ها و پا ها و انگشتان پا به طور کامل شکل گرفته است. جنین گوش دارد و شکل حفره دندان در استخوان آرواره شروع به رشد می کند. بقیه ارگان ها رشدشان را ادامه می دهند و یک متخصص زنان می تواند ضربان قلب بچه را به وسیله دستگاه بشنود. حتی جنین بیشتر به یک نوزاد شبیه است. او شستش را می مکد و ممکن است لگد های محکم به مادرش بزند.

سومین سه ماه: در شروع سومین سه ماه وزن جنین تقریباً 1 کیلو و نیم می شود. بعد از هفته بیست و هشتم تا سی­ام حاملگی اگر جنین بطور ناگهانی متولد شود، شانس بقاء جنین به وسیله یک دستگاه تضمین خواهد شد. بهر حال جنین اندوخته کافی از مواد معدنی و ذخیره چربی در ماه های آخر حاملگی ندارد. در ماه نهم وزن جنین 5/3 کیلوگرم است و قد او به 50 سانتی متر می رسد. نقطه نرمی در پیشانی وجود دارد، جایی که استخوان ها با هم رشد می کنند، و تقریباً از 12 تا 18 ماهگی بعد از تولد این نقطه نرم بسته خواهد شد.
 

2. تغذیه نوزاد

نوزادان از آسیب پذیرترین گروه ها در برابر مشکلات تغذیه ای می باشند. مهمترین این مشکلات PEM (سوء تغذیه ناشی از کمبود پروتئین - کالری)، انواع کمبود تغذیه ای مربوط به ویتامین ها و آهن و نیز چاقی می باشد. جایگزینی روش تغذیه با شیر مادر، توسط بطری های شیر دهی به ویژه در کشور های در حال توسعه یک اقدام خطرناک می باشد مخصوصاً در نقاطی که سطح بهداشت پائین است. این عامل امکان ابتلا به عفونت های گوارشی و تنفسی مخصوصاً اسهال در ماه های گرم که اصطلاحاً «اسهال تابستانه» نامیده می شود، را افزایش می دهد.
نیازهای غذایی کودکان در سنین مختلف، متفاوت است. لذا انواع غذاهایی که تأمین کننده این نیازها هستند باید هماهنگ با رشد و تکامل طبیعی جسمانی و گروه سنی آن ها باشد. مهمترین نشانه سلامت، رشد و تکامل مطلوب کودک است.

ادامه دارد...

منبع : بهداشت برای خانواده - انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، ص 76

بیشتر بخوانید :
تغذیه سالم کودکان
چگونه فرزندان سالم و زیبایی داشته باشیم؟
تغذیه با شیرمادر و نقش آن در رشد و بقای کودک
تغذیه با شیر مادر؛ زیربنای زندگی سالم
آنچه که درباره تغذیه کودکان باید بدانید