تغذيه با شيرمادر و نقش آن در رشد و بقاي کودک
نويسندگان: زهرا جلالي -پريسا ذکائي
والوالدات يرضعن اولادهن حولين کاملين
مادران بايد دو سال کامل فرزندان خود را شير دهند. (سوره بقره آيه 232).
ظرف چند دهه گذشته اطلاعات و آگاهي هاي علمي جديد و گسترده اي درباره تغذيه با شير مادر منتشر شده است و بدين جهت سازمان ملل متحد در نوامبر 1989 به عنوان حقوق بشر اعلام نمود که همه مادران بايد بتوانند فرزندانشان را از شير خود تغذيه کنند تا بدين طريق همه کودکان از شير مادر خود بهره بگيرند. تغذيه با شير مادر براي حفظ و بالا بردن سلامت کودکان و مادران مهم است و رعايت نکات ذيل در موفقيت شيردهي مادران موثر باشد:
1- آگاهي کارکنان بهداشتي از نقش و اهميت تغذيه با شير مادر.
2- آموزش به مادران باردار نسبت به مزايا و روش تغذيه کودک با شير مادر.
3- کمک به مادر براي شروع تغذيه با شير مادرش تا نيم ساعت بعد از تولد.
4- آموزش به مادران در امر شيردهي مکرر و نقش مهم مکيدن در افزايش شير و تداوم شيردهي.
5- آموزش در جهت تغذيه نوزاد با شير مادر تا پايان 4 تا 6 ماهگي و خودداري از دادن هرگونه مايعات و غذاي کمکي در اين مدت.
6- اجراي طرح هم اتاقي مادر و نوزاد.
7- خودداري از دادن پستانک و شيشه به شيرخواران.
8- حمايت و تشويق مادران در طي دوران شيردهي.
مطالعات مختلف بيانگر اين نکته است که تغذيه با شيرمادر در رشد و کاهش مرگ و مير و معلوليت آنها و ارضاي نيازهاي عاطفي مادر و فرزند و صرفه جويي هاي اقتصادي نقش غير قابل انکاري دارد.
با توجه به اين مطالب که در نوزادان و شيرخواران دستگاه ايمن سازي هنوز تکامل لازم را پيدا نکرده است فقط يک راه مطمئن براي حفظ آنها در مقابل ميکروبها و عوامل بيماري زا وجود دارد. که آن هم تغذيه با شير مادر است. زيرا شير مادر داراي انواع و اقسام عناصر ضدعفوني کننده است و شيرخواران را در مقابل بسياري از بيماري هاي عفوني مثل عفونت گوش مياني و مننژيت و ... و از همه مهمتر بيماري هاي اسهالي و عفونت هاي حاد تنفسي که رقم بالايي از مرگ و ميرها را شامل مي شود و توسط برنامه ايمن سازي همگاني از آنها پيشگيري نمي شود نقش محافظتي ايفا مي نمايد.
با توجه به اينکه عناصر ضدعفوني کننده و محافظتي آغوز خيلي بيشتر از شير مادر است "اصطلاحاً آغوز را اولين دوز واکسيناسيون مي گويند. تغذيه انحصاري با شير مادر بدون استفاده از آب يا مواد غذايي ديگر امکان ابتلا به عفونت هاي حاد تنفسي را تا 5 برابر و احتمال مرگ ناشي از اين بيماري ها را تا 4 برابر و همچنين احتمال مرگ و مير ناشي از اسهال را تا 25 برابر کاهش مي دهد. پس شيرمادر نه تنها در پيشگيري از بيماري ها بلکه در درمان نيز مؤثر است. يکي ديگر از اهميت هاي شير مادر ايجاد فاصله گذاري بين حاملگي هاست بطوري که اگر مادران از بدو تولد تا 6 ماهگي کودک خود را با شيرخود تغذيه کنند و از هيچ مواد ديگري مثل آب- چاي و .... استفاده نکنند و هر وقت کودک تمايل داشت به او شير بدهند و در اين مدت عادت ماهيانه نشوند تغذيه با شير مادر مي تواند تا 98 درصد از بارداري ها جلوگيري کند.
شير مادران داراي هضم آسان و بهترين کيفيت غذايي است. همچنين احتمال بروز حساسيت را کاهش مي دهد و کمتر موجب چاقي مي شود. شيرمادر چنانچه در پستانهاي مادر بماند فاسد نمي شود. شير مادر بهترين غذا براي نوزادان نارس و کم وزن است. مشکلات ناشي از روئيدن و پوسيدگي دندانها در کودکاني که از شير مادر تغذيه مي شود بمراتب کمتر است. تغذيه با شير مادر در جلوگيري و کاهش پاره اي از بيماري هاي احتمالي در سنين بلوغ بسيار است. تغذيه با شير مادر منجر به ايجاد رابطه عاطفي بين مادر و فرزند مي شود. کودکاني که از شير مادر تغذيه مي کنند از تکامل بينايي - صحبت کردن و راه رفتن بهتري برخوردار مي شوند. و اين قبيل کودکان در آينده از تعادل رواني مناسب تري برخوردارند. مکيدن پستان بعد از تولد توسط نوزاد موجب انقباض رحم و در نتيجه کاهش خونريزي و کم خوني مادر مي شود. مادراني که فرزندانشان را با شير خود تغذيه مي کنند کمتر دچار سرطان پستان و تخمدان مي شوند. اولين تغذيه با شير مادر و هم اتاقي مادر و نوزاد (Rooming in ) بسياري از روش هاي جاري در زايشگاه ها و بخش هاي زايمان بيمارستان ها نظير جدايي مادر و نوزاد، تغذيه با بطري، آب قند و شير خشک، شيردهي منظم و طبق برنامه، مصرف داروهاي بيهوشي و آرام بخش براي مادر در مواقع زايمان و ... با شروع موفقيت آميز تغذيه با شير مادر تداخل مي کنند. با مطالعات متعددي نشان داده اند که تماس فوري مادر و نوزاد و تغذيه با شير مادر بلافاصله بعد از تولد، ترجيحاً در اتاق زايمان به برقراري و استحکام روابط عاطفي رواني (Bonding) بين آنها کمک کرده و نيز موجبات شروع موفق تغذيه با شير مادر و تداوم آن به مدت طولاني تر را فراهم مي کند.
نوزادان، ظرف نيم تا يک ساعت اول بعد از تولد، بسيار هوشيار و حساس بوده و اکثراً مايل به تغذيه هستند. چنانچه نوزاد با موادي غير از شير مادر تغذيه شود احتمال شروع موفق و تداوم تغذيه او با شير مادر کمتر مي شود و هرچه تعداد دفعات تغذيه مصنوعي بيشتر باشد موفقيت شيردهي مادر کمتر خواهد بود. نوزادان با ذخيره کافي مايعات و گليکوژن کافي متولد مي شوند و تغذيه با کلستروم و پس از آن با شير رسيده (Mature Milk) تمام نيازهاي تغذيه اي نوزاد را برطرف مي کند. بنابراين هم اتاقي مادر و نوزاد (Rooming in) بلافاصله بعد از تولد اهميت زيادي دارد. مادراني که سزارين شده اند معمولاً 6-4 ساعت بعد از سزارين يا به محض آنکه مادر به هوش آمد مي توانند نوزاد خود را شير دهند. اولين تغذيه اين نوزادان بايد با شير مادر باشد، بنابراين مي توان نوزادان سالم و به هنگام (Full term) تا به هوش آمدن مادر نياز به تغذيه با ساير مايعات ندارند.
به هر حال ضروري نيست که نوزاد را براي تغذيه، مجبور کرد بلکه بايد مادر را تشويق نمود تا در همان زماني که احساس مي کند نوزاد آمادگي دارد به او شير بدهد. در اولين شير دهي، مادر نياز به کمک و دستياري کارکنان بهداشتي دارد. از آنجايي که بعضي روشها مثل ريختن قطره در چشم هاي نوزاد مي تواند در رفتار نوزاد براي تغذيه با شير مادر تداخل کند، لذا اين فعاليت ها مي تواند با تأخير و پس از تماس اوليه مادر و نوزاد انجام شود.
منبع: تغذيه با شير مادر: دکتر عليرضا مرندي.
منبع: نشريه پيام پزشک، ويژه هفته جهاني شير مادر. .
مادران بايد دو سال کامل فرزندان خود را شير دهند. (سوره بقره آيه 232).
ظرف چند دهه گذشته اطلاعات و آگاهي هاي علمي جديد و گسترده اي درباره تغذيه با شير مادر منتشر شده است و بدين جهت سازمان ملل متحد در نوامبر 1989 به عنوان حقوق بشر اعلام نمود که همه مادران بايد بتوانند فرزندانشان را از شير خود تغذيه کنند تا بدين طريق همه کودکان از شير مادر خود بهره بگيرند. تغذيه با شير مادر براي حفظ و بالا بردن سلامت کودکان و مادران مهم است و رعايت نکات ذيل در موفقيت شيردهي مادران موثر باشد:
1- آگاهي کارکنان بهداشتي از نقش و اهميت تغذيه با شير مادر.
2- آموزش به مادران باردار نسبت به مزايا و روش تغذيه کودک با شير مادر.
3- کمک به مادر براي شروع تغذيه با شير مادرش تا نيم ساعت بعد از تولد.
4- آموزش به مادران در امر شيردهي مکرر و نقش مهم مکيدن در افزايش شير و تداوم شيردهي.
5- آموزش در جهت تغذيه نوزاد با شير مادر تا پايان 4 تا 6 ماهگي و خودداري از دادن هرگونه مايعات و غذاي کمکي در اين مدت.
6- اجراي طرح هم اتاقي مادر و نوزاد.
7- خودداري از دادن پستانک و شيشه به شيرخواران.
8- حمايت و تشويق مادران در طي دوران شيردهي.
مطالعات مختلف بيانگر اين نکته است که تغذيه با شيرمادر در رشد و کاهش مرگ و مير و معلوليت آنها و ارضاي نيازهاي عاطفي مادر و فرزند و صرفه جويي هاي اقتصادي نقش غير قابل انکاري دارد.
با توجه به اين مطالب که در نوزادان و شيرخواران دستگاه ايمن سازي هنوز تکامل لازم را پيدا نکرده است فقط يک راه مطمئن براي حفظ آنها در مقابل ميکروبها و عوامل بيماري زا وجود دارد. که آن هم تغذيه با شير مادر است. زيرا شير مادر داراي انواع و اقسام عناصر ضدعفوني کننده است و شيرخواران را در مقابل بسياري از بيماري هاي عفوني مثل عفونت گوش مياني و مننژيت و ... و از همه مهمتر بيماري هاي اسهالي و عفونت هاي حاد تنفسي که رقم بالايي از مرگ و ميرها را شامل مي شود و توسط برنامه ايمن سازي همگاني از آنها پيشگيري نمي شود نقش محافظتي ايفا مي نمايد.
با توجه به اينکه عناصر ضدعفوني کننده و محافظتي آغوز خيلي بيشتر از شير مادر است "اصطلاحاً آغوز را اولين دوز واکسيناسيون مي گويند. تغذيه انحصاري با شير مادر بدون استفاده از آب يا مواد غذايي ديگر امکان ابتلا به عفونت هاي حاد تنفسي را تا 5 برابر و احتمال مرگ ناشي از اين بيماري ها را تا 4 برابر و همچنين احتمال مرگ و مير ناشي از اسهال را تا 25 برابر کاهش مي دهد. پس شيرمادر نه تنها در پيشگيري از بيماري ها بلکه در درمان نيز مؤثر است. يکي ديگر از اهميت هاي شير مادر ايجاد فاصله گذاري بين حاملگي هاست بطوري که اگر مادران از بدو تولد تا 6 ماهگي کودک خود را با شيرخود تغذيه کنند و از هيچ مواد ديگري مثل آب- چاي و .... استفاده نکنند و هر وقت کودک تمايل داشت به او شير بدهند و در اين مدت عادت ماهيانه نشوند تغذيه با شير مادر مي تواند تا 98 درصد از بارداري ها جلوگيري کند.
شير مادران داراي هضم آسان و بهترين کيفيت غذايي است. همچنين احتمال بروز حساسيت را کاهش مي دهد و کمتر موجب چاقي مي شود. شيرمادر چنانچه در پستانهاي مادر بماند فاسد نمي شود. شير مادر بهترين غذا براي نوزادان نارس و کم وزن است. مشکلات ناشي از روئيدن و پوسيدگي دندانها در کودکاني که از شير مادر تغذيه مي شود بمراتب کمتر است. تغذيه با شير مادر در جلوگيري و کاهش پاره اي از بيماري هاي احتمالي در سنين بلوغ بسيار است. تغذيه با شير مادر منجر به ايجاد رابطه عاطفي بين مادر و فرزند مي شود. کودکاني که از شير مادر تغذيه مي کنند از تکامل بينايي - صحبت کردن و راه رفتن بهتري برخوردار مي شوند. و اين قبيل کودکان در آينده از تعادل رواني مناسب تري برخوردارند. مکيدن پستان بعد از تولد توسط نوزاد موجب انقباض رحم و در نتيجه کاهش خونريزي و کم خوني مادر مي شود. مادراني که فرزندانشان را با شير خود تغذيه مي کنند کمتر دچار سرطان پستان و تخمدان مي شوند. اولين تغذيه با شير مادر و هم اتاقي مادر و نوزاد (Rooming in ) بسياري از روش هاي جاري در زايشگاه ها و بخش هاي زايمان بيمارستان ها نظير جدايي مادر و نوزاد، تغذيه با بطري، آب قند و شير خشک، شيردهي منظم و طبق برنامه، مصرف داروهاي بيهوشي و آرام بخش براي مادر در مواقع زايمان و ... با شروع موفقيت آميز تغذيه با شير مادر تداخل مي کنند. با مطالعات متعددي نشان داده اند که تماس فوري مادر و نوزاد و تغذيه با شير مادر بلافاصله بعد از تولد، ترجيحاً در اتاق زايمان به برقراري و استحکام روابط عاطفي رواني (Bonding) بين آنها کمک کرده و نيز موجبات شروع موفق تغذيه با شير مادر و تداوم آن به مدت طولاني تر را فراهم مي کند.
نوزادان، ظرف نيم تا يک ساعت اول بعد از تولد، بسيار هوشيار و حساس بوده و اکثراً مايل به تغذيه هستند. چنانچه نوزاد با موادي غير از شير مادر تغذيه شود احتمال شروع موفق و تداوم تغذيه او با شير مادر کمتر مي شود و هرچه تعداد دفعات تغذيه مصنوعي بيشتر باشد موفقيت شيردهي مادر کمتر خواهد بود. نوزادان با ذخيره کافي مايعات و گليکوژن کافي متولد مي شوند و تغذيه با کلستروم و پس از آن با شير رسيده (Mature Milk) تمام نيازهاي تغذيه اي نوزاد را برطرف مي کند. بنابراين هم اتاقي مادر و نوزاد (Rooming in) بلافاصله بعد از تولد اهميت زيادي دارد. مادراني که سزارين شده اند معمولاً 6-4 ساعت بعد از سزارين يا به محض آنکه مادر به هوش آمد مي توانند نوزاد خود را شير دهند. اولين تغذيه اين نوزادان بايد با شير مادر باشد، بنابراين مي توان نوزادان سالم و به هنگام (Full term) تا به هوش آمدن مادر نياز به تغذيه با ساير مايعات ندارند.
به هر حال ضروري نيست که نوزاد را براي تغذيه، مجبور کرد بلکه بايد مادر را تشويق نمود تا در همان زماني که احساس مي کند نوزاد آمادگي دارد به او شير بدهد. در اولين شير دهي، مادر نياز به کمک و دستياري کارکنان بهداشتي دارد. از آنجايي که بعضي روشها مثل ريختن قطره در چشم هاي نوزاد مي تواند در رفتار نوزاد براي تغذيه با شير مادر تداخل کند، لذا اين فعاليت ها مي تواند با تأخير و پس از تماس اوليه مادر و نوزاد انجام شود.
منبع: تغذيه با شير مادر: دکتر عليرضا مرندي.
منبع: نشريه پيام پزشک، ويژه هفته جهاني شير مادر. .
