خواص دارویی بارهنگ

در بارهنگ ترکیباتی مثل گلیکوزیدی، ساپونین و پلانتاژین وجود دارد.
 

چکیده : از این گیاه برای ناراحتی های تنفسی استفاده می شود و یکی از گیاه های لعاب دار و دارای ماده سافورین است. برگ آن خاصیت ضد عفونی کننده دارد و همچنین دانه این گیاه هم خاصیت ضد عفونی کننده و خلط آوری خوبی برای دستگاه تنفسی دارد.

تعداد کلمات 1867 / تخمین زمان مطالعه 9 دقیقه

 

(مربوط به برگ و دانه (Major Plantago ضد آلزایمر، ضد آرتریت، ضد تصلب شرائین، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد کرم، ضد شکنندگی عروق، ضد ادم، ضد التهاب، ضد اکسیدان، ضد تب، ضد روماتیسم، ضد قارچ کاندیدا، ضد عفونی کننده، ضد تومور،ضد سرفه، ضد زخم‏ های داخلی، قابض، بازکننده برونش ‏ها، ملین، مسهل، معرق، هضم کننده غذا، ادرار‏آور، خلط ‏آور، محافظ کبد، محرک ایمنی بدن، شیرافزا، کاهش دهنده چربی، مقوی رحم، ترشح‏ کننده اسیداوریک در ادرار و درمان کننده زخم.
 

این ترکیبات عبارت هستند از: ایریدوئید گلوکزید از جمله آکوبین(رینانتین). موسیلاژ به میزان حدود 5/6 درصد که حاوی دست کم چهار پلی ساکارید می ‏باشد.تانن ‏ها، کومارین از جمله آسکولتین، فلاونوئید از جمله آپی ژنین، اسید سیلی سیک به میزان دست کم یک درصد و املاح روی و پتاسیم.
در ترکیبات شیمیایی گیاه بارهنگ، گلیکوزیدی به نام اوکوبین و موادی همچون پلانتاژین و ساپونین وجود دارد همچنین در تخم بارهنگ، مقدار زیادی مواد گلوتینی، اسید پلانتئونولیک، اسید سوکسینیک، آدنین، کولین، اکوبین و هولوزید پلانتئوز وجود دارد و نیز تخم بارهنگ حدود 10 درصد مواد روغنی دارد، روغن بارهنگ زردرنگ است و بویی مطبوع و طعمی شبیه روغن گردو دارد.
طبق آنچه در منابع مختلف ازجمله ذخیره‌ی خوارزمشاهی، صیدنه ابوریحان بیرونی، قانون ابوعلی سینا، الابینه عن حقایق‌الادویه ابومنصور هروی و تحفه حکیم مۆمن در خصوص خواص و کاربردهای این گیاه آمده است، باید گفت طبع بارهنگ، سرد و خشک در درجه‌ی دوم است همه‌ی بخش‌های گیاه بارهنگ شامل برگ و ریشه و دانه‌ی آن، مصارف دارویی دارد؛ اما، برگ و ریشه آن را بیشتر به صورت استعمال خارجی و تخم بارهنگ را بیشتر به صورت مصارف داخلی استفاده می‌کنند.
بارهنگ، اثر قابض و نرم کنندگی دارد و به عنوان تب‌بر، تصفیه کننده‌ی خون، آرام‌کننده و رافع تحریکات مجاری تنفسی و ادراری مطرح است همچنین بارهنگ در رفع ناراحتی‌های آسم آمفیزم، اسهال‌های ساده و صفراوی، خون‌ریزی‌های دستگاه گوارش، ورم مخاط دهان، درد دندان و حتی درد گوش، مۆثر است.
برگ‌های تازه‌ی بارهنگ، خواص ضدباکتریایی قوی دارد؛ به همین جهت، برای التیام زخم‌ها، جراحت‌ها و سطوح ملتهب و آزرده‌ی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. مالیدن له شده‌ی برگ تازه و تمیز بارهنگ بر روی زخم‌ها ضمن این که آن‌ها را از چرکی شدن محافظت می‌کند، باعث التیام آن‌ها نیز می‌شود همچنین کاربرد این گیاه برای زخم‌های کهنه و چرکی شدید نیز سبب باز شدن سر زخم و خروج چرک و در نهایت، بهبود زخم می‌شود.
برای قطع خون‌ریزی و رفع درد ناخن (عقربک)، ناراحتی‌های پوستی و جوش‌های صورت و نیز فروکش کردن ورم صورت ناشی از آبسه (پیله) دندان، توصیه شده است.تخم بارهنگ، قابض، محرک، تب‌بر، معرق، مدر و معالج اسهال خونی است،همچنین آن را برای رفع اختلالات کلیوی و معالجه‌ی کولیک، مالاریا، سرفه، آسم برونشیتی و قطع خون‌ریزی و معالجه‌ی امراض مثانه و سوزاک، توصیه کرده‌اند.
پانسمان زخم‌ها با پخته برگ تازه بارهنگ نیز در بهبود آن‌ها اثر تسریع‌کنندگی دارد.جوشانده برگ بارهنگ همراه با گُل‌های اکلیل الملک (یونجه باغی زرد) و گل گندم، به صورت مایع شستشوی چشم، در رفع ورم ملتحمه بسیار مۆثر است.
برای درمان بیماری‌های ریوی، برگ تمیز و شسته شده‌ی بارهنگ را روی پارچه‌ی تمیزی پهن می‌کنند تا خشک شود سپس آن را خرد می‌کنند و شیره آن را می‌گیرند و هم‌وزن آن، عسل اضافه کرده ، دم می‌کنند. مصرف این دم‌کرده برای بیماری‌های ریوی بسیار مفید است.از مخلوط پودر برگ بارهنگ با وازلین، پمادی به دست می‌آید که مالیدن آن روی زخم‌های چرکین و دردناک، سبب بهبود آن‌ها می‌شود و به سرعت، چرک را می‌خشکاند.
کمپرس برگ‌های تازه و خردشده‌ی بارهنگ برای فرونشاندن ورم‌ها، نقاط ضرب‌دیده و کوفتگی‌ها و التیام زخم‌های عفونی، سوختگی‌های ناشی از آتش و جای نیش حشرات، مفید است.
خوردن یا تنقیه ی عصاره تخم یا لعاب بارهنگ برای التیام زخم‌های روده‌ای و قطع خون‌ریزی بواسیر، سودمند است همچنین تخم بارهنگ برای رفع خون‌روی‌ها و زخم‌های ریوی و وجود خون در اخلاط بدن، سل، تنگی نفس، بیماری‌های کبدی، زردی و برگشت غذا از معده به مری (رفلاکس)، مفید است.
جوشانده تخم بارهنگ در رفع التهابات دستگاه ادراری به ویژه در صورت وجود خون در ادرار، مۆثر است و نیز غرغره عصاره بارهنگ در بهبود ورم لوزه‌ها و خون‌ریزی لثه، موثر است. مضمضه کردن دم کرده ریشه یا آب برگ بارهنگ برای کاهش ورم مخاط دهان و تسکین درد دندان، توصیه می‌شود.
یکی از کاربردهای مهم تخم بارهنگ، استفاده آن در داروی ترکیبی چهار تخم لعابی است، چهار تخم لعابی یکی از داروهای ترکیبی متداول در طب سنتی بوده که در اکثر خانه‌ها وجود دارد. این دارو به عنوان برطرف‌کننده سرفه‌های خشک سردردآور و خشکی و خارش گلو، نرم‌کننده سینه و رفع کننده گرفتگی صدا و به طور کلی برای بهبود انواع سرفه‌ها و به خصوص سیاه‌سرفه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
 

۱- تخم بارهنگ را دم کنید بعد آب و دانه را با هم بخورید. زخمهاى دستگاه گوارش را التیام مى ‏بخشد، سینه را نرم مى ‏کند و براى درمان ناراحتى ریه و آسم مؤثر است، وجود خون در اخلاط را رفع مى ‏کند. تونیک و محرک است، از برگرداندن غذا جلوگیرى مى ‏نماید، براى رفع اختلالات کلیه به کار مى‏رود و تقویت‏ کننده کلیه و کبد و طحال است.
۲- لعاب تخم بارهنگ را بخورید و با عصاره آن تنقیه کنید. براى درمان زخمهاى روده و قطع خون بواسیر مؤثر است.
۳- هر روز تخم بارهنگ را با شربت زرشک مخلوط کنید و بخورید. خون داخل ادرار که از ضعف جگر باشد را برطرف مى‏سازد.
۴- تخم بارهنگ را با نیمکوب‏ شده ریشه تمیزشده خطمى به اندازه مساوى بجوشانید بعد آب صاف‏کرده آن را بنوشید. اسهال که از رطوبت و بلغم باشد را متوقف مى‏سازد.
۵- تخم بارهنگ را با بهمن پیچ مساوى دم کنید و آب آن را با روغن بادام شیرین مخلوط نموده بنوشید پیچش شکم را درمان مى‏ کند.
۶- هر روز صورت را با آب جوشانده تخم بارهنگ بشویید. لک‏هاى قهوه‏اى صورت را به مرور برطرف مى‏ سازد.
۷- مالیدن لعاب تخم بارهنگ به اعضاء سوخته شده با آتش یا مواد شیمیایى نظیر اسیدها و بازها بهبودى عضو سوخته شده را تسریع و تسهیل کرده و سوزش زخم را نقصان مى‏ بخشد.
 

گیاه بارهنگ اغلب در محیط های مرطوب مثل کنار مزارع، جوی های آب، فضاهای سبز شهری و… به صورت علف هرز می روید و به راحتی در دسترس می باشد. در گیاه بارهنگ ترکیباتی مثل گلیکوزیدی، ساپونین و پلانتاژین وجود دارد.
از خواص بارهنگ می توان به آنتی باکتریال بودن آن اشاره کرد. لذا از برگ های بارهنگ به عنوان ضماد برای بهبود جراحات، زخم ها، قسمت های ملتهب شده بدن، رفع عفونت زخم ها (حتی زخم های قدیمی و عفونی شدید)، قطع شدن خونریزی، مشکلات پوستی مثل جوش صورت و رفع ورم صورت ناشی از آبسه دندان استفاده می شود.
برای رفع ورم و عفونت چشم آن را با جوشانده برگ بارهنگ ، مقدار کمی گل اکلیل ملک و گل گندم شست و شو می دهند.
برای درمان ناراحتی های ریه، مقداری برگ بارهنگ را شسته و خشک کنید. سپس آن ها را خرد کرده و شیره برگ ها را بگیرید. حال به ازای وزنش، عسل به آن اضافه نمایید.
به هنگام ورم کردن مخاط دهان و یا دندان درد، از ریشه یا برگ گیاه بارهنگ را در کمی آب سرد ریخته وقتی به جوش آمد سپس آن را صاف کرده و میل نمایید.

مزایا و خواص دانه بارهنگ بخاطر وجود ترکیباتی مثل گلوتین، اسید سوکسینیک، اسید پلانتئونولیک، اکوبین، آدنین، هولوزید پلانتئوز می باشد. دانه های بارهنگ حاوی مواد روغنی ( حدود ۱۰ درصد) می باشند و این روغن زرد رنگ بوده و بوی مطبوعی دارد.
از خواص دانه بارهنگ می توان به قابض و محرک بودن آن، تصفیه کردن خون، برطرف کردن تب، معرق، رفع اسهال خونی، رفع خونریزی ها و مشکلات دستگاه گوارش، درمان گوش درد و دندان درد، درمان کولیک (دل پیچه همراه با درد شدید)، درمان ورم مخاط دهان،
ضد سرطان، ضد آرتریت یا التهاب مفاصل و روماتیسم، ضد قارچ، تقویت کننده رحم، رفع کرم معده و روده، از بین بردن مشکلات دستگاه تنفسی مثل آسم و مجاری ادرار (حتی سوزاک) اشاره کرد.
از طرفی افزایش سیستم ایمنی بدن، رفع مشکلات کبد و کلیه از  خواص تخمه کدو، فواید دانه بارهنگ و خواص زنیان می باشند.  همچنین پیشگیری از ابتلا به آلزایمر، تصلب شراین و افزایش ایمنی بدن نیز از خواص مویز وخواص دانه بارهنگ هستند. گفتنی است التیام یافتن زخم های روده و معده،
درمان بواسیر و خونریزی آن،  زخم های ریه، تنگی نفس، سل و برگشت غذا از داخل معده به سمت مری (رفلاکس معده) از دیگر خواص دانه بارهنگ می باشند. می توان هم دانه های لعاب دار بارهنگ را میل کرد و هم با آن ها تنقیه نمود.
غرغره نمودن جوشانده دانه های بارهنگ نیز برای برطرف شدن خونریزی لثه و ورم لوزه ها موثر می باشد.
یکی از خواص دانه بارهنگ استفاده از آن در داروی ترکیبی چهار تخم لعابی در طب سنتی ایرانی است. از این داروی ترکیبی برای درمان سرفه های خشک مخصوصا سیاه سرفه، خارش و خشکی گلو، رفع گرفتگی صدا و نرم کردن سینه استفاده می شود.
برای استفاده از فواید و خواص دانه بارهنگ از آن در داروهای ترکیبی استفاده می شود. به دانه، دانه بارهنگ، قدومه، دانه مرو و مقدار کمی صمغ عربی برای داروی ترکیبی چهار تخم لعابی استفاده می شوند. می توان به جای دانه مرو از تخم شربتی استفاده نمود.