هیجانات پایه و تأثیر آن ها بر رفتار ما (بخش دوم)

اگرچه در بیشتر مواقع خشم را به چشم یک هیجان منفی نگاه می کنند، در برخی مواقع می تواند بسیار مفید باشد.
 

انزجار یکی دیگر از 6 هیجان پایه ای است که اکمن آن را بیان کرده است. انزجار می تواند به روش ها و در قالب های مختلفی ابراز گردد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
 
- دور شدن و فاصله گرفتن از موضوع نفرت
- عکس العمل فیزیولوژی مانند حالت تهوع
- تغییر در حالات چهره مانند چین خوردن بینی و گرد کردن لب بالایی
 
احساس انزجار شدید ممکن است ریشه در بسیاری از موارد داشته باشد، از جمله یک مزه، منظره و یا بویی نامطبوع. محققان بر این باورند که این هیجان در واقع واکنش بدن به غذاهای است که می توانند مضر و یا حتی کشنده باشند. وقتی فرد با غذایی مواجه می شود که بود یا مزه بدی دارد، عکس العمل طبیعی اش تنفر و انزجار خواهد بود.
 

خشم هیجانی قدرتمند است که مشخصه آن احساس خشونت و خصومت نسبت به دیگران است. خشم نیز مانند نفرت نقشی جدی در بقای فرد ایفا نموده و فرد را آماده مواجهه با موقعیت تهدید آمیز می کند. وقتی یک تهدید خشم انسان را برانگیزاند، انسان سعی می کند برای محافظت از خود در برابر آن، اقدامی کند.
 
معمولاً خشم به شیوه های زیر بروز می کند:

- حالات چهره مانند اخم شدید و یا نگاه خیره
- زبان بدن مانند از جای برخاستن ناگهانی و یا حرکت به سمت منبع تهدید
- تن صدا مانند درشت گویی و یا فریاد زدن
- واکنش های فیزیولوژیکی مانند عرق کردن و سرخ شدن
- رفتارهای پرخاشگرانه مانند زدن و یا پرتاب کردن اشیاء
 
 
اگرچه در بیشتر مواقع خشم را به چشم یک هیجان منفی نگاه می کنند، در برخی مواقع می تواند بسیار مفید باشد. خشم می تواند به شما کمک کند تا نیازهای خود را در یک رابطه به وضوح بیان کنید و همچنین به شما این نیرو را می دهد تا برای رهایی از آنچه آزارتان می دهد، اقدامی کنید.
 
با این همه خشم در برخی موارد می تواند مسأله ساز باشد و آن وقتی است که آن را به شیوه ای خطرناک ابراز کنید به نحوی که برای خودتان و یا اطرافیانتان مشکل ساز شود. خشم کنترل نشده می تواند به سرعت تبدیل به پرخاشگری، تجاوز و خشونت گردد.
 
این نوع از هیجان می تواند نتایج و تأثیرات روانی و جسمی به همراه داشته باشد. خشم کنترل نشده باعث می شود تصمیم گیری عاقلانه برای شما سخت شود و حتی ممکن است بر سلامت جسمی شما تأثیر منفی بگذارد.
 
جالب است بدانید بر اساس تحقیقات صورت گرفته، خشم با ابتلا به بیماری های قلب و عروق و دیابت، مرتبط است. همچنین خشم کنترل نشده با رفتارهایی مانند رانندگی پر خطر، مصرف الکل و سیگار کشیدن ارتباط دارد.
 

تعجب در واقع یکی دیگر از 6 هیجان پایه است که توسط اکمن مطرح شد. تعجب در واقع واکنشی هیجانی به اتفاقی غیر منتظره است. این هیجان ممکن است مثبت، منفی و یا حتی خنثی باشد. مثلاً شگفت زده شدن از یک رویداد و موضوع ناخوشایند مثل اینکه در خیابان تاریک راه می روید و شخصی ناگهان از پشت یک درخت بیرون بیاید و جیغ بزند، این هیجان می تواند برای شما منفی باشد و حس بدی را در شما ایجاد نمای. اما اگر به خانه بیایید و متوجه شوید دوستان و یا خانواده شما همگی جمع شده و بساط جشن تولد شما را فراهم کرده اند، حتماً شگفت زده و البته خوشحال خواهید شد که این هیجان قطعاً برای شما مثبت خواهد بود.
 
متعجب و شگفت زده شدن با این مشخصات شناخته می شود:

- حالات چهره مانند بالا بردن ابروها، باز کردن چشم ها و باز کردن دهان
- واکنش های جسمی مانند بالا پریدن
- واکنش های کلامی مانند داد زدن و جیغ کشیدن
 
تعجب یکی دیگر از هیجاناتی است که ممکن است واکنش جنگیدن و یا گرختن را موجب شود. وقتی فرد شگفت زده می شود، ترشح آدرنالین در بدن افزایش می یابد و بدین وسیله بدن برای جنگیدن و یا گریختن آماده می شود.
 
تعجب می تواند تأثیرات مهمی بر رفتار آدمی داشته باشد. مثلاً تحقیقات نشان داده که افراد دوست دارند گاهی اوقات به طور غیر منتظره ای سوپرایز شوند و این هیجان را تجربه کنند. به همین علت است که حوادث و رویدادهای غیرمنتظره بیش از دیگر رویدادها در ذهن می مانند.
 

6 نوع هیجانی که اکمن توصیف نمود، تنها بخشی از هیجاناتی است که انسان در طول زندگی می توانند تجربه کنند. تئوری اکمن پیشنهاد می دهد که این هیجانات بنیادین و پایه جهانی بوده و در میان تمام افراد در سرتاسر جهان مشترکند. با این حال هنوز تئوری ها و تحقیقات جدیدی در حال جستجو و پژوهش پیرامون انواع هیجان و چگونگی طبقه بندی آن ها هستند.
 
بعدها اکمن تعدادی دیگر از هیجانات را به لیست خود اضافه نمود و ضمناً بیان داشت که این هیجانات لزوماً در حالات چهره ظهور و بروز نخواهند داشت. برخی از این هیجانات از این قرارند:
 
لذت (به خاطر تجربه نمودن موضوعی سرگرم کننده)
رضایت (قناعت)
تحقیر شدن
خجالت (دستپاچگی)
تسکین
افتخار به موفقیت
احساس گناه
احساس شرم
 

مانند بیشتر مفاهیم روانشناسی، تمام تئوری های روانشناسی در مورد چگونگی طبقه بندی هیجانات و چیستی هیجانات پایه با یکدیگر توافق ندارند. در حالیکه تئوری اکمن یکی از مشهورترین نظریات و تئوری ها در زمینه هیجانات است، تئوری های دیگر نیز نظر اختصاصی خود را در مورد هیجانات پایه ای و هسته ای مطرح می کنند.
 
برای مثال، برخی تحقیقات پیشنهاد می کنند که تنها 2 یا 3 هیجان اصلی وجود دارد. هیجانات اصلی مانند عشق، شادی، شگفتی، خشم و غم می توانند از هیجانات ثانویه دیگر نشأت بگیرند. مثلاً عشق از هیجاناتی مانند عاطفه و شوق زیاد تشکیل شده است.
 
تحقیقی که اخیراً انجام شده نشان می دهد که حداقل 27 هیجان مجزا از هم وجود دارد که همه آن ها به شدت به هم مرتبط هستند. پس از تحلیل واکنش های بیش از 800 مرد در بیش از 2000 کلیپ ویدیویی، محققان یک نقشه تعاملی طراحی کردند تا چگونگی ارتباط هیجانات با یکدیگر را نشان دهد.
 
آن ها دریافتند که برای توصیف هیجانات به جای 6 هیجان، به 27 هیجان نیاز داریم. به عبارت دیگر هیجانات هرگز به تنهایی اتفاق نمی افتند، بلکه هر هیجانی ممکن است در هر فرد به صورت ترکیبی متفاوت از هیجانات مختلف مشاهده شود.
 
منبع: وری ول مایند