محمد کریم پیرنیا

استاد محمد کریم پیرنیا دارای درجه دکتری افتخاری از دانشگاه تهران، استاد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران و دانشگاه شهید بهشتی، محقق، نویسنده، نظریه‌پرداز و از معماران برجسته ایرانی بودند.

شناسنامه
25 شهریور سال 1299 ه.ش	تولد
9 شهریور سال 1376 ه.ش	درگذشت
بیماری	علت درگذشت
»خانه رسولیان» (دانشکده هنر و معماری یزد)	آرامگاه
ایرانی	ملیت
اسلام	دین
شیعه	مذهب
پدر معماری سنتی ایران	دیگر نام ها
دکترای معماری	تحصیلات
دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران	دانشگاه
تدریس، پژوهش	زمینه فعالیت
-	سبک
از سال 1344 ه.ش	سال های فعالیت
تألیفات متعدد	آثار مهم
-	جایزه ها
-	وبگاه رسمی
-	همسر
-	فرزندان
-	والدین

زندگی نامه

تولد

استاد محمد کریم پیرنیا، زاده ۲۵ شهریور سال ۱۲۹۹ ه.ش در شهر یزد است.

درگذشت

استاد محمد کریم پیرنیا در تاریخ ۹ شهریور ماه ۱۳۷۶ ه.ش پس از یک دوره بیماری طولانی درگذشت. مزار او بنا به در خواست وی در «خانه رسولیان» یزد که در حال حاضر دانشکده هنر و معماری یزد قرار دارد، واقع است.

سمت و فعالیت ها

فعالیت های علمی

تحصیلات

وی دوران دبستان را در «مدرسه اسلام» گذراند و بعد از تأسیس مدرسه دولتی، در «مدرسه نمره دو» ادامه تحصیل داد. وی پس از طی دوره علمی در «دبیرستان ایرانشهر» یزد برای ادامه تحصیل به تهران آمد. او با وجود آنکه در زمینه ادبیات تحصیل می‌کرد و در این زمینه موفقیت‌هایی نیز کسب کرده بود، ادبیات را رها کرده و در کنکور اولین دوره دانشکده هنرهای زیبا، به دلیل علاقه‌ای که به هنر و معماری داشت شرکت کرد و پذیرفته شد. عدم توجه چندان به معماری ایرانی و تأکید بیشتر بر معماری غربی و آثار اروپایی در دانشگاه‌های آن زمان، سرانجام پیرنیا را بر آن داشت که تحصیلات خود را دانشکده هنرهای زیبا ناتمام رها کند و به بررسی‌ها و تحقیقات فردی خویش متکی شود و تلاش کرد با بررسی بناها و گفتگو با معماران و استادکاران قدیمی برخی از ویژگی‌ها و اصول معماری ایرانی را مورد شناسایی قرار دهد و به تدریج حاصل تحقیقات خود را در طی مقالاتی که تدوین نمود، در اختیار عموم قرار داد.

پیرنیا افزون بر معماری، در ادبیات، خوشنویسی، نقاشی و موسیقی نیز دستی داشت، بر زبان‌های عربی و عبری مسلط بود، زبان پهلوی را به خوبی می‌دانست و با خط میخی نیز آشنا بود.

فعالیت های فرهنگی

فعالیت‌های پیرنیا در زمینه معماری سنتی ایرانی چشمگیر و فراموش‌نشدنی است. او استاد دانشکده هنرهای زیبا بود و کار تدوین اصول معماری سنتی ایران و پیشگامی در حفظ و احیای برخی از آثار تاریخی این سرزمین را انجام داد. از دیگر فعالیت‌های او عبارتند از: تقسیم‌بندی شیوه‌ها یا سبک‌های معماری دوره‌های تاریخی ایران، پایه‌گذاری مرمت و احیای برخی از آثار تاریخی ایران، معاونت فنی سازمان حفاظت برخی از آثار باستانی، بنیان‌گذاری بحث تاریخ معماری ایران، بازشناسی و احیای برخی از آثار تاریخی نظیر: مسجد جامع فهرج، سر در حرم حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) و گنبد مسجد جامع بروجرد، دریافت دکتری افتخاری دانشگاه تهران در رشته معماری.

این استاد برجسته معماری با هدف احیای میراث معماری این کشور، با سمت مسئول دفتر فنی وزارت فرهنگ به طراحی و ساخت مدارس ارزان اما مستحکم در تهران و شهرستان‌های ایران پرداخت. تعدادی از این مدارس که باقی مانده‌اند، با کتیبه کاشی که روی سردر آنها به چشم می‌خورد، قابل تشخیص می‌باشند. طرح احداث این مدارس که بیش از سیصد مورد بودند، طی هجده سال انجام شد و بعدها از جانب یونسکو به عنوان نمونه مدارس ارزان برای کشورهای جهان سومی معرفی گردید. در ضمن، متولیان اصل چهار ترومن بر مبنای این طرح به ایجاد چند مدرسه در نقاط مختلف جهان پرداختند. پیرنیا در سال ۱۳۴۴ ه.ش به سمت معاونت اداره کل بناهای تاریخی وزارت فرهنگ و هنر دست یافت و یک سال بعد در پی تأسیس شدن سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی، معاون فنی آن شد و تا زمان بازنشتگی خود در این سمت باقی ماند.

آثار

این معمار، ۶ سبک در معماری ایرانی از دوران باستان تا دوران قاجار را دسته بندی کرد که عبارت از سبک پارسی، پارتی، خراسانی، رازی، آذری، اصفهانی است.
استادمحمدکریم پیرنیا کتب و مقالات بسیار در مورد سبک‌شناسی و معماری اصیل و سنتی ایرانی تألیف کرده‌است و بدین دلیل او را پدر معماری سنتی ایران می‌دانند. او به ویژه تحقیقات پردامنه‌ای بر روی تاق در معماری ایرانی و انواع و سبک‌های آن انجام داده بود.

فهرست کتب
هندسه در معماری، گردآوری زهره بزرگمهری، تهران، سازمان میراث فرهنگی، چاپ دوم ۱۳۸۵.
سبک‌شناسی معماری ایرانی تدوین غلامحسین معماریان ویراستار علی محمد رنجبر کرمانی سروش دانش، ۱۳۸۳.
شیوه‌های معماری ایران، تدوین غلامحسین معماریان، تهران، نشر هنر اسلامی، ۱۳۸۱.
آشنایی با معماری اسلامی ایران، تدوین غلامحسین معماریان، تهران، دانشگاه علم و صنعت، ۱۳۷۱.
راه و رباط، به همراه افسر کرامت‌الله، تهران، انتشارات سازمان ملی حفاظت آثار باستانی، ۱۳۵۲، چاپ دوم، سازمان میراث فرهنگی، انتشارات آرمین، ۱۳۷۰.
کتاب هنر دبیرستان، بخش معماری

فهرست مقالات، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها
۱- «سبک‌شناسی معماری ایران»، باستان‌شناسی و هنر ایران، شماره ۱، ۱۳۴۷، ص ۵۴–۴۳
۲- «بیماری بلوار» هنر و مردم، سال ۶، شماره ۶۹، ۱۳۴۷، ص ۴۳–۳۹
۳- «بازار ایران»، باستان‌شناسی و هنر ایران، شماره ۳، ۱۳۴۸، ص ۶۰–۵۵
۴- «درگاه و کتبیه آستان حضرت عبدالعظیم» باستان‌شناسی و هنر ایران، شماره دوم، بهار ۱۳۴۸
۵- «مسجد جامع فهرج»، باستان‌شناسی و هنر ایران، شماره ۵، ۱۳۴۹، ص ۱۳–۲
۶- «تویزه، قوس، دور» هنر و معماری، شماره ۸، ۱۳۴۹، ص ۱۶–۹
۷- «طاق و گنبد» هنر و معماری، شماره ۱۱–۱۰، ۱۳۵۰، ص ۴۰–۳۱
۸- «مروری بر کتاب نظری اجمالی بر شهرنشینی و شهرسازی در ایران»، مجله اثر. شماره ۱، ۱۳۵۹
۹- «خیز و اندام گنبدهای ایران»، هنر و معماری، شماره ۱۱–۱۰، ۱۳۵۰، ص ۷۴–۶۷
۱۰- «بادگیر و خیشخان» هنر و معماری، شماره ۱۱–۱۰، ۱۳۵۰، ص ۳۰–۱۹.
۱۱- «پاسداری از یادگارهای ایران باستان»، هنر و معماری، شماره ۱۷، ۱۳۵۲، ص ۶۰–۵۴
۱۲- «ارمغان‌های ایران به جهان معماری، گنبد»، هنر و مردم، سال ۱۲، شماره ۱۳۷–۱۳۶، ۱۳۵۲، ص ۷–۲
۱۳- «بناهای تاریخی هر کشور در حکم شناسنامه‌های فرهنگی است» هنر و معماری، سال ۵، شماره ۱۷، ۱۳۵۲، ص ۵۵
۱۴- «خانه‌های خدا در ایران زمین»، هنر و مردم، سال ۱۳، شماره ۱۴۹، ۱۳۵۳، ص ۸–۲
۱۵- «ارمغان‌های ایران به جهان معماری، جناغ و کلیل»، هنر و مردم، سال ۱۲، شماره ۱۴، ۱۳۵۴، ص ۶–۲.
۱۶- «ارمغان‌های ایران به جهان معماری، پادیاب»، هنر و مردم، سال ۱۲، شماره ۱۳۹، ۱۳۵۳، ص ۳۱–۲۵
۱۷- «سبک آذری»، فرهنگ معماری ایران، شماره ۱، ۱۳۵۴، ص ۵۵
۱۸- «مردم‌واری در معماری ایران»، فرهنگ و زندگی، شماره ۲۴، ۱۳۵۵، ص ۶۵–۶۲
۱۹- «خواب آلودگان به شیوه‌های معماری ایران نام بیگانه می‌نهند»، هفت هنر، شماره ۲۳، ۱۳۵۵، ص ۵۳–۴۶
۲۰- «معماری مساجد ایران، راهی به سی ملکوت»، فصلنامه هنر شماره ۳، ۱۳۶۲، ص ۱۵۱–۱۳۶
۲۱- «شرایط اقلیمی کویر و مسائل مربوط به بناهای خشتی»، معماری ایران، گردآوری آسیه جوادی، تهران، انتشارات مجرد، ۱۳۶۳، ص ۸۹۴–۸۸۹
۲۲- «مساجد»، معماری ایران دوره اسلامی، گردآوری محمدیوسف کیانی، تهران، نشر جهاد دانشگاهی، ۱۳۳۶، ص ۲۲–۱
۲۳- «معماری ایران»، مجموعه سخنرانی‌های کرمان، ۱۳۵۰، ص ۳۴–۱۷
۲۴- «استاد محمدکریم پیرنیا و اصول معماری سنتی ایران»، تهران، کیهان فرهنگی، ۱۳۶۴، سال دوم، ص ۱۳–۳
۲۵- «در و پنجره در معماری ایران»، باستان‌شناسی و هنر ایران، شماره دوم، بهار ۱۳۴۸، ص ۸۱–۷۵
۲۶- «پای صحبت استاد مهندس پیرنیا»، تهران، کیهان علمی، ۱۳۷۳، سال ششم، شماره ۸، ص ۴۰–۲۹
۲۷- «گنبد در معماری ایران»، گردآوری زهره بزرگمهری، مجله اثر، شماره ۲۰، ۱۳۷۰.

منابع:
1. ویکی پدیا
2. دانشگاه تهران
3. خبرگزاری ایرنا