اوحدالدین محمد انوری ابیوردی

(وف ح 585 ق)، دانشمند، منجّم و شاعر، متخلص به انورى. در مهنه از توابع ابیورد متولد شد. ابتدا در مدرسه‏ى منصوریه‏ى طوس به تحصیل علوم مختلف پرداخت. در فلسفه، ریاضیات، نجوم، هیئت، علوم معقول و منقول و شاعرى دست داشت. از جوانى شعر مى‏گفت و ابتدا خاورى تخلص مى‏كرد امّا، بعد تخلص خود را به انورى تغییر داد. وى جوانى خود را در بلخ گذراند و سفرهایى به سرخس، مرو، خوارزم، اطراف دشت خاوران و عراق كرد. انورى از. مداحان سلطان سنجر سلجوقى بود و پس از آنكه استخراج نجومى او در خصوص اجتماع سیارات هفت گانه در برج میزان و بروز طوفان به خطا رفت از ترس سلطان سنجر به بلخ فرار كرد، اوباش بلخ وى را مورد اهانت و تعرض قرار دادند. او عاقبت به مجدالدین ابوالحسن عمرانى از بزرگان خراسان و قاضى حمیدالدین صاحب «مقامات حمیدى» پناه برد. انورى از كسانى است كه در تغییر سبك فارسى نقش عمده‏اى ایفا نموده است. اشعار وى پُر از اصطلاحات و اشارات به مسائل علمى دقیق و حكمت است و به همین جهت سه شرح بر بعضى اشعار نوشته‏اند. یكى شرح داوود بن محمدعلوى شادیابادى، شرح ابوالحسن فراهانى حسینى و دیگر شرح عبدالرزاق دنبلى. انورى را در شعر پرورش دهنده سبك ابوالفتوح رونى دانسته‏اند. وى در مدح و هجو مهارت داشته است. او در بلخ درگذشت و در جنب مزار سلطان احمد خضرویه مدفون گردید. از آثار وى: «دیوان» اشعار، مشتمل بر چهارده هزار و هفتصد و چند بیت؛ «البشارات فى شرح الاشارات» و «رساله‏اى در عروض و قوافى».