کریم سنجابی

(تو 1283 ش)، نویسنده و استاد دانشگاه. وى در رشته حقوق و علوم سیاسى مدرك لیسانس و از دانشگاه پاریس دكترى گرفت. استاد حقوق ادارى و اقتصاد در دانشكده‏ى حقوق بود. از آثار وى: «جزوه اقتصاد سال اول دانشكده‏ى حقوق»؛ «حقوق ادارى».[1] استاد، محقق. تولد: 1258، كرمانشاه. درگذشت: تیر 1374، آمریكا. كریم سنجابى پس از گذراندن تحصیلات ابتدایى در زادگاهش، در دارالفنون ادامه‏ى تحصیل داد و سپس از دانشكده‏ى حقوق دانشگاه تهران فارغ‏التحصیل گردید. آنگاه براى ادامه‏ى تحصیل به فرانسه رفت و در رشته‏ى حقوق اقتصاد دكترى (رساله‏ى او به زبان فرانسوى درباره‏ى اصطلاحات ارضى بود كه در سال 1313 نوشته شده است) گرفت. پس از بازگشت به ایران (پس از اخذ مدرك دكترى) در دانشكده‏ى حقوق به تدریس پرداخت و سال‏ها استاد رشته‏ى حقوق ادارى بود. دكتر كریم سنجابى در دوره‏ى 26 مجلس شوراى ملى از طرف مردم كرمانشاه به نمایندگى مجلس انتخاب شد. دكتر محمد مصدق در روز 12 اردیبهشت سال 1330 هیئت دولت خود را تشكیل داد و به مجلس شوراى ملى معرفى نمود. دكتر كریم سنجابى در این كابینه به وزارت فرهنگ منصوب شد. این هیئت دولت مدت نه ماه بر سر كار بود. دكتر مصدق در 5 دى ماه همان سال به ترمیم هیئت دولت اقدام و دكتر محمود حسابى به جاى دكتر سنجابى وارد هیئت دولت شد. دكتر كریم سنجابى از اعضاى جبهه‏ى ملى بود. در خلع ید از شركت نفت سابق و ملى شدن صنعت نفت فعالیت داشت. پس از كودتاى 28 مرداد سال 1332 همراه با دیگران دستگیر و بازداشت شد. علاوه بر این دستگیرى، وى چند بار دیگر نیز به زندان افتاد. وى در ابتداى دوره‏ى دوم فعالیت خود حزب میهن را تأسیس كرد و بعد به همراهى چند تن دیگر حزب ایران را به وجود آورد. از جمله آثار او كتابى است به نام امیدها و ناامیدیى‏ها (لندن، 1369) كه حاوى خاطرات اوست. از آثار دیگر او است: جزوه‏ى اقتصاد سال اول دانشكده‏ى حقوق (1321)؛ حقوق ادارى (1334). در اوج تظاهرات مردم در انقلاب اسلامى به دكتر كریم سنجابى پیشنهاد تشكیل هیئت دولت و عضویت در هیئت دولت و ریاست شوراى سلطنت داده شد كه از پذیرش آنها خوددارى كرد. در همان زمان كریم سنجابى دستگیر و به زندان افتاد كه در آذر سال 1357 از زندان آزاد شد و به تجدید حیات جبهه‏ى ملى اقدام كرد. پس از انقلاب اسلامى، دكتر كریم سنجابى در دولت موقت مهندس مهدى بازرگان مدتى عهده‏دار وزارت امور خارجه بود. وزیر، وكیل مجلس، استاد دانشگاه عضو و رئیس جبهه ملى، مخالف محمدرضا پهلوى. در 1283 در كرمانشاه تولد یافت. پدرش قاسم‏خان سردار ناصر رئیس ایل سنجابى بود كه مدتها در دوران سلطنت رضاشاه در زندان و تبعید به سر مى‏برد. سنجابى پس از اتمام تحصیلات ابتدائى و متوسطه وارد مدرسه‏ى حقوق تهران شد و از مدرسه‏ى مزبور لیسانس ادارى گرفت و جزء اولین دسته محصلین دولتى به اروپا اعزام شد و در پاریس ادامه‏ى تحصیل داد و دكتراى حقوق دریافت نمود. پس از ورود به ایران، در 1313 به دانشیارى دانشكده جدیدالتاسیس حقوق و علوم سیاسى انتخاب شد. پس از 5 سال به مقام استادى و تدریس در دانشگاه رسید و بعد با حفظ سمت، به خدمت در وزارت معارف درآمد و مشاغلى در آن وزارتخانه پست سرگذاشت. چندى كفیل دبیرستان دارائى، مدتى كفیل ریاست آموزش متوسطه و زمانى ریاست اداره‏ى آموزش عالى را داشت. در 1321 به معاونت دانشكده‏ى حقوق و در 1325 به ریاست دانشكده‏ى حقوق و علوم سیاسى و اقتصادى با راى استادان انتخاب گردید. از 1328 كه موضوع ملى شدن صنعت نفت مورد توجه قرار گرفته و نطفه‏ى جبهه ملى بسته شد، سنجابى عضویت جبهه را پذیرفت و از اعضاى فعالى جبهه گردید. در 1330 كه مصدق ماموریت اداره‏ى امور كشور را بر عهده گرفت، او را به سمت وزیر فرهنگ معرفى كرد. سنجابى یك سال مقام وزارت داشت، نه تنها قدمى براى فرهنگ كشور برنداشت، بلكه اوضاع آشفته‏ى آن وزارتخانه را آشفته‏تر كرد و سرانجام آنجا را ترك نمود. در 1331 به هنگام طرح مسئله‏ى ملى شدن صنعت نفت در دادگاه لاهه، در معیت مصدق به آنجا رفت و قاضى اختصاصى ایران بود. در انتخابات دوره‏ى هفدهم، از كرمانشاه به وكالت مجلس انتخاب شد و عضویت فراكسیون جبهه ملى را داشت. پس از سقوط مصدق، وى تحت تعقیب قرار گرفت، مدتها به حالت اختفاء مى‏زیست، سرانجام به شفاعت حشمت‏الدوله والاتبار كه نفوذى فوق‏العاده بر شاه داشت، خود را معرفى نمود و همان روز آزاد شد و كرسى استادى دانشكده‏ى حقوق را مجددا به او دادند. سنجابى تا سال 1342 فعالیتى نداشت و اساسا با سایر اعضاى جبهه ملى حشر و نشر نمى‏نمود، ولى از آن سال به بعد وارد مبارزات سیاسى شد. گاهى پنهان و زمانى آشكار به مبارزه ادامه مى‏داد و در جلسات جبهه ملى شركت مى‏نمود. چند بار مورد تعرض واقع شد، چندى در زندان به سر برد و مدتى تحت‏نظر بود تا اینكه در 1357 رهبر جبهه ملى ایران شد و مبارزه‏ى جبهه ملى علیه شاه و رژیم را او علنى ساخت. در آن سال فعالیتى چشمگیر داشت و معتقد بود شاه باید سلطنت كند نه حكومت. چندى سفر به خارج نمود. در آبان‏ماه چند روزى طبق ماده‏ى پنج حكومت نظامى بازداشت شد. چند جلسه طولانى ملاقات با سپهبد مقدم رئیس ساواك داشت، سرانجام روزى به اتفاق او به دیدار شاه رفتند، بنا به نوشته‏ى شاه، او دست شاه را بوسیده و از اعمال گذشته‏ى خویش اظهار ندامت كرده و شاه تكلیف نخست‏وزیرى به او مى‏كند كه موكول به مطالعه و پاسخ مى‏شود ولى جو زمان اجازه‏ى قبول چنین سمتى را كه صمیمانه خواستار آن بود، نداد. سنجابى مردى كم‏استعداد و استادى كم‏سواد بود. هیچگونه تحقیق علمى در كار خود نكرد. چهل سال تدریس حقوق ادارى با او بود، هرگز نخواست كتابى در این زمینه با پیشرفتهاى روز تهیه كند. چند صفحه جزوه‏ى ناقص را به صورت فتوكپى بین دانشجویان تقسیم مى‏كرد. وى در اواخر عمر خاطرات خود را به رشته تحریر درآورد و آن را انتشار داد. در 1375 در اروپا درگذشت.

کریم سنجابی

تازه های مشاهیر

بیشترین بازدید هفته