محمود جم
ملقب به مدیرالملك، متولد 1258 در تبریز. پدرش كارمند دولت بود و براى پیشرفت و ترقى فرزندان خود توجه كافى مبذول مىداشت. او با توجه مخصوص پدر تحصیلاتى انجام داد و علاوه بر طى دوره مدارس جدید كه تازه در تبریز دائر شده بود، در حسن خط و شیوهى نگارش و آموختن زبان فرانسه كوشش بسیار نمود. در اوایل 1280 به دربار ولیعهد محمدعلى میرزا وارد شد و با سمت مترجم دكتر كوپن رئیس داروخانهى سلطنتى، مشغول خدمت گردید. پس از استبداد صغیر، به تهران آمد و با كمك شوهر خواهرش حسینقلى نواب وزیر خارجهى كابینهى مستوفىالممالك، منشى ایرانى سفارت فرانسه شد. در جنگ بینالملل اول در سفارت فرانسه خدمت مىكرد و غالباً بین سفیر فرانسه و رجال ایران پیغامبر و واسطه بود. در 1296 سفارت فرانسه را ترك و به خدمت در ادراه كل گمرك درآمد. در كابینهى وثوقالدوله ابتدا رئیس اداره كل غله و سپس خزانهدار كل شد و تا كودتا 1299 در این سمت باقى بود. در اواخر 1298 از سلطان احمد شاه لقب مدیرالملك گرفت.
روز سوم حوت 1299 از افرادى بود كه به قزاقخانه جلب گردید. در اولین برخورد، آمادگى خود را براى همكارى اعلام نمود و با توجه به سمتى كه داشت، در تهیهى پول كوشید. سید ضیاءالدین از توقیف او صرفنظر كرد و او را به عضویت كابینه دعوت نمود. در همان روز كودتا، مبلغ قابل ملاحظهاى پول خزانه را در اختیار میرپنج رضاخان گذاشت. در كابینهى سید ضیاءالدین طباطبائى، به مقام وزارت خارجه رسید، ولى یك ماه بعد جاى خود را به معززالدوله نبوى داد و سمت وزارت مالیه یافت. در حكومت قوامالسلطنه كارى به او رجوع نشد، ولى مشیرالدوله در بهمن 1300 به توصیهى سردارسپه رضاخان او را به وزارت مالیه برگزید. در كابینهى مجدد قوام و مستوفى، ریاست اداره كل غله و نان را عهدهدار بود. در آبان 1302 در كابینهى سردارسپه، براى بار سوم وزیر دارائى شد و در ترمیم همان كابینه همچنان وزیر دارائى بود. سپس به معاونت رئیسالوزراء (سردارسپه) برگزیده شد. در 1305 والى كرمان شد. در دى ماه 1307 به جاى سرتیپ شیبانى به وزارت فوائد عامه رسید و در شهریور 1308 به كمك تیمورتاش وزیر دربار و مساعدت محمدولى اسدى نایبالتولیهى آستان قدس رضوى، به استاندارى خراسان رسید. در مأموریت خراسان با اسدى نایبالتولیه مناسبات بسیار خوبى داشت و هر دو مشتركاً در اجراى برنامههاى استان دست اتحاد و اتفاق داده بودند.
در 4 شهریور 1312 ش مخبرالسلطنه هدایت پس از شش سال و سه ماه نخستوزیرى، جاى خود را به ذكاءالملك فروغى داد. فروغى قبلاً نیز یك بار نخستوزیر بود و در دوران مخبرالسلطنه عضو علىالبدل كابینهى او محسوب مىشد. جز مدتى كوتاه كه سفیر ایران در تركیه بود، با سمتهاى وزیر جنگ و وزیر امور خارجه و اقتصاد ملى در كابینه عضویت داشت. ذكاءالملك فروغى، محمود جم را وزیر كشور كرد. كابینهى او مدت و سال و سه ماه سر كار بود. در آذر ماه 1314 فروغى از كار كنار رفت و محمود جم وزیر كشور كابینهى او، مأمور تشكیل هیئت وزیران گردید و همكاران خود را انتخاب نمود. امور وزارت كشور را عهدهدار شد و تا مهرماه 1316 وزیر كشور نیز بود تا اینكه ابوالقاسم فروهر به كفالت آن وزارتخانه رسید. محمود جم پس از چهار سال نخستوزیرى، در آبان 1318 به وزارت دربار پهلوى منصوب شد. در 25 شهریور 1320 كه رضاشاه به اتفاق خانوادهى سلطنتى، تهران را ترك نمودند، همراه آنها بود. در شهرهاى اصفهان، یزد، كرمان و بندرعباس در خدمت رضاشاه آخرین تلاش خود را به عمل آورد. در مهر ماه 1320 به سمت سفیر ایران در مصر تعیین شد و چون در آن تاریخ بین ایران و مصر روابط خانوادگى و حسنه وجود داشت، در قاهره بین دو كشور نزدیكى بیشترى ایجاد كرد و خود او از دوستان نزدیك ملك فاروق محسوب مىشد. پنج سال در سمت سفیركبیر در مصر اقامت داشت.
در 1326 به ایران آمد و در شهریور همان سال در اثر اختلافى كه بین سپهبد امیراحمدى وزیر جنگ و قوامالسلطنه نخستوزیر پیش آمد، كه منجر به كنار رفتن سپهبد امیراحمدى از كابینه شد، جم به وزارت جنگ برگزیده شد، ولى این كابینه دوام زیادى نیافت. در آذر ماه 1326 حكیمى نخستوزیر شد و جم بار دیگر به وزارت دربار رسید. او در سقوط كابینهى قوامالسلطنه به دستور محمدرضا شاه، نقش اساسى داشت. وزراء كابینه را او وادار كرد به هیئت اجتماع از عضویت دولت كنارهگیرى كنند. تنها وزیرى كه باقى ماند و استعفا نداد سید جلالالدین تهرانى بود. در اواخر 1327 عبدالحسین هژیر به دربار آمد و جم به سفیركبیرى ایران در ایتالیا منصوب شد و تا اواخر همان سال در آنجا اقامت داشت. در انتخابات دورهى دوم سنا سناتور انتخابى كرمان شد. در ادوار سوم و چهارم و پنجم نیز این سمت را احراز نمود، ولى در دورهى اخیر به عنوان سناتور انتصابى به مجلس رفت و غالباً ریاست كمیسیونهاى كشور و امور خارجهى مجلس سنا با او بود.
محمود جم كسى بود كه از روز اول كودتا تا روزى كه رضاشاه از ایران خارج شد، از نزدیكان و همكاران نزدیك او بود. مدتى هم در حزب ملیّون، ریاست شوراى مركزى حزب را بر عهده داشت.
از خود یك پسر و یك دختر باقى گذاشت. پسرش ارتشبد فریدون جم و دخترش همسر دكتر ملائكه كارمند بانك ملى بود. به سلسلهى پهلوى خیلى نزدیك بود، ولى از این وابستگى سوء استفادهى مالى نكرد و مال و منالى نیندوخت. پنجاه سال تمام در رأس مقامهاى مهم و حساس سیاسى بود. از لحاظ سیاسى محافظهكار، بازیگر و زیرك بود. هیچگاه دست به عملى نزد كه خصومت یا حتى مخالفت شدید گروههاى سیاسى را علیه خود برانگیزد. در سال 1348 در تهران درگذشت. وى با سفارت انگلیس روابط بسیار حسنهاى داشت.
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
