منصور سید سجادی
سید منصور سید سجادی متولد سال 1327 شهر کرج است. وی پس از گذراندن دوره دبیرستان در رشته ادبیات و علوم انسانی به عنوان دانشجوی رشته ادبیات وارد دانشگاه تهران شد. وی بر حسب اتفاق به دلیل بدست نیاوردن نمرات کافی بناچار وارد رشته باستانشناسی گردید و پس از چند دوره حفاری در نقاط مختلف ایران و همکاری با باستانشناسان برجسته جهان، از آن رشته فارغ التحصی گردید و راهی خدمت سربازی شد. سپس به استخدام مرکز باستانشناسی ایران درآمد و بعد از همکاری با آن مرکز با بورس تحصیلی وارد کشور ایتالیا و دانشگاه شرق شناسی ناپل شدو در سال 1368 موفق به دریافت دکترای ایرانشناسی از آن دانشگاه گردید. وی پس 18 سال دوری از ایران در سال 1376 به ایران بازگشت و با مطالعات چند ساله خود را در زمینه شهر سوخته در موسسه شرق شناسی ایزمئو با حفاری در محوطه باستانی شهر سوخته از سر گرفت کا تا کنون ادامه دارد.گروه : علوم انسانی رشته : باستان شناسی گرایش : ایرانشناسی خاطرات کودکی : شاید آن کودک ۱۱ ساله که نخستین مطالعه جدی خود را با رمان بینوایان ویکتور هوگو؛ که از دایی خود هدیه گرفته بود آغاز کرد، هرگز باور نمی کرد روزی سرپرست هیأت باستان شناسی محوطه ای شود که یکی از کهن ترین و بزرگترین تمدن های شرق فلات ایران است. ادبیات، تاریخ و جغرافیا موضوع هایی بودند که به شکلی غریزی سید منصور سید سجادی را مجذوب خود می کردند. علاقه بیش از حد سجادی به این موضوع ها باعث می شد تا در دوره دبستان و دبیرستان نیز او این قبیل موضوع ها را دنبال کند و نمرات خوبی از آن ها بگیرد. در کلاس ششم نقش انسان های ماقبل تاریخ و جانوران عظیم الجثه روی کتاب تاریخ و جغرافیای آن دوران توجه سجادی نوجوان را به خود جلب کرده بود و خودش می گوید، این نخستین تماس وی با عالم باستان شناسی بود. تحصیلات رسمی و حرفه ای : - تحصیلات ابتدایی و دبیرستانی در کرج مدرسه دکتر مرادیان، دبیرستان های فارابی و دهخدا - دیپلم رشته ادبی ( تهران) ۱۳۴۷ - لیسانس در رشته باستان شناسی و هنر از دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۵۱ - درجه دوتوره (dottore) در رشته خاورشناسی از دانشگاه شرق شناسی ناپل ۱۳۵۷ با درجه عالی - دکتری در ایران شناسی از دانشگاه شرق شناسی ناپل ۱۳۶۸ خاطرات و وقایع تحصیل : سید منصور سید سجادی جوان پس از ورود به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، روانشناسی و ادبیات انگلیسی و فارسی و برخی دروس عمومی نخستین تماس او با این رشته بودند، اما زندگی سجادی از زمانی مسیر خود را تغییر داد که او موفق نشد نمرات کافی برای رفتن به رشته جامعه شناسی و روانشناسی را که در آن زمان، تحصیل در این رشتهها میان دانشجویان ادبیات «مد» شده بود را پیدا کند. البته سجادی شیفته تاریخ و جغرافیا بود و شاید با رفتن به رشته جامعه شناسی و روانشناسی خیلی دوام نمی آورد و دوباره به سوی علایق خود می رفت. سجادی تا آن زمان نمی دانست در دانشگاه رشته ای به نام باستان شناسی هم وجود دارد. او در سال ۱۳۴۷ برای تعیین رشته خود با این نام آشنا شد و از میان رشته های روزنامه نگاری و باستان شناسی، به گفته خودش خیلی تصادفی وارد رشته باستان شناسی شد. «در آن زمان دانشجویانی که نمرات کافی از دروس عمومی نمی گرفتند برای ادامه تحصیل و داشتن مدرک لیسانس به رشته باستان شناسی می آمدند. البته دراین میان بودند کسانی مثل من که بر حسب علاقه این رشته را انتخاب می کردند. در میان دانشجویان این رشته بودند کسانی که در سنین بالاتری بودند و برای ارتقای شغلی و مقامی ،رشته باستان شناسی را انتخاب می کردند تا با گرفتن لیسانس به اهداف خود برسند. خلاصه رشته باستان شناسی در آن زمان چنین وضعی داشت. » وی از دوران مرمت و آماده سازی کاروانسرای سگزآباد تخاطره جالبی دارد : سجادی می گوید: «کار عبثی بود. خاکی که روی سر در را گرفته به صد سال اخیر مربوط می شد و باید آن را تا رسیدن به کف دوره صفوی برمی داشتم. اما از خوش روزگار یک سکه دوره صفوی در سردر پیدا کردم و همین باعث شد تصویر و نام من در کتاب ۵۰ سال باستان شناسی ایران دکتر نگهبان برود. در آن کتاب نگهبان از من به عنوان دانشجوی سابقه دار یاد کرده است. » توزی از سوی مؤسسه شرق شناسی ایزمئو مأمور کاوش های باستان شناسی در شهرسوخته شده بود. آمدن توزی به حسن لو باعث آشنایی سجادی با شهر سوخته و دعوت از وی شد. سجادی پذیرفت و سال بعد با توزی راهی شهر سوخته شد همکاری با توزی نخستین گام های سجادی در آشنایی با شهرسوخته بود. از خاطرات آن زمان کشف کتیبه شهرسوخته از همه برای سجادی شیرین تر است. فعالیتهای ضمن تحصیل : تا پیش از سال ۱۳۴۸ دانشجویان رشته باستان شناسی به حفاری اجباری نمی رفتند به همین دلیل لیسانس گرفتن در این رشته آسان تر از دیگر رشته ها بود. اما ورود سجادی به رشته باستان شناسی همزمان با آمدن دکتر یوسف مجیدزاده از آمریکا به ایران شد و از سر اتفاق پس از ملاقات با سجادی جوان که تازه باستان شناسی را در دانشگاه آغاز کرده بود، او را با خود به تپه «چغامیش» در خوزستان برد. این نخستین باری بود که سجادی یک سایت باستانی را از نزدیک می دید و روی آن حفاری باستان شناسی انجام می داد. سال ۱۳۴۹ نخستین سال حفاری اجباری برای باستان شناسان بود و به همین دلیل مورد اعتراض برخی از دانشجویانی قرار گرفت که تنها برای گرفتن لیسانس به دانشگاه آمده بودند. اعتراض آنان به جایی نرسید و نگهبان همه را برای حفاری اجباری به تپه قبرستان سگزآباد قزوین برد. این نخستین حفاری سجادی بود و وی در حفاری تمام نمرات خود را الف گرفت برگشت سجادی به دانشگاه پس از یک دوره حفاری درست زمانی بود که گذراندن ۲۰ واحد درسی به صورت حفاری از سوی دانشکده برای دانشجویان رشته باستان شناسی اجباری شد. این ایده دکتر نگهبان بود که در آن زمان رئیس گروه باستان شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران بود. پیش از این دکتر نگهبان کاروانسرای سگزآباد را از ژاندارمری گرفته بود و به همراه دانشجویان رشته باستان شناسی به مرمت و آماده سازی این کاروانسرا پرداخت. هیچ یک از باستان شناسان نمی دانستند آماده سازی این کاروانسرا به منظور آماده سازی محلی برای سپری کردن حفاری اجباری است. در آن زمان نگهبان سجادی را مأمور کاوش در محل سردر کاروانسرا کرد. استادان و مربیان : ازاستادان سید منصور سید سجادی میتوان به دکتر یوسف مجیدزاده اشاره کرد که ملاقات اتفاقی این دو باعث شد آنها برای حفاری به تپه چغامیش بروند.هم دوره ای ها و همکاران : از همکاران سید منصور سید سجادی در حفاریهای باستانشناسی در تپه چغامیش میتوان به دکتر مجید زاده و خانم کن تور و آقای دلوگاس دو باستانشناس مطرح آمریکایی در حفاریهای تپه چغامیش در ابتدای دوره تحصیلی باستانشناسی وی اشاره کرد او می‌گوید: «حفاری با کن تور و دلوگاس که هر دو استادان رشته باستان شناسی در دانشگاه شیکاگو بودند شانس بزرگی بود. در آن حفاری تازه فهمیدم هر آنچه در دانشگاه خوانده ام تنها تئوری بوده و دنیای باستان شناسی جای دیگری است. » و نیز همکاری با دایسون باستانشاس آمریکایی، نخستین مأموریت اداری او به عنوان نماینده دولت به همراه هیأت باستان شناسی آمریکایی به سرپرستی «دایسون» در تپه حسن لو آذربایجان غربی بود. «من باستان شناس خوش شناسی بودم. در طول فعالیتم در مرکز باستان شناسی با بهترین باستان شناسان خارجی همکاری کردم. بودن در هیأت دایسون به من چیزهای تازه ای آموخت. او یکی از بهترین باستان شناسان دنیا بود. مدت یک سال و نیم در هیأت دایسون بودم تا این که «مائوریتسیو توزی» برای مطالعات گیاه باستان شناسی به تپه حسن لو آمد. » توزی از سوی مؤسسه شرق شناسی ایزمئو مأمور کاوش های باستان شناسی در شهرسوخته شده بود. آمدن توزی به حسن لو باعث آشنایی سجادی با شهر سوخته و دعوت از وی شد. سجادی پذیرفت و سال بعد با توزی راهی شهر سوخته شد. مشاغل و سمتهای مورد تصدی : - عضو گروه های بررسی و کاوش در: تپه قبرستان قزوین، چغامیش خوزستان، حسنلو آذربایجان غربی، ماهیدشت کرمانشاه، ایذه بختیاری، غبیرا کرمان، شهر سوخته، بررسی سیستان، - عضو و معاونت گروه باستان شناسی در: سیراف ( بندر طاهری) خلیج فارس، بررسی بروجرد، بررسی ایذه و بختیاری. فعالیتهای آموزشی : سید منصور سید سجادی تا کنون در کنار فعالیت های خود به تعلیم کار میدانی به بیش از ۲۵۰ نفر از دانشجویان دانشگاه های سیستان و بلوچستان و دانشگاه زابل که تعداد قابل توجهی از آنان اکنون در رده های نسبتاً بالای سازمان میراث فرهنگی کار می کنند و یا در دانشگاه‌ها مشغول تدریس هستند، پرداخته است. آموزش حفاری دانشجویان دانشگاه زابل بعد از بازگشت به ایران به درخواست هیئت علمی آن دانشگاه سایر فعالیتها و برنامه های روزمره : پس از انقلاب فعالیت های باستان شناسی شهرسوخته متوقف شد، اما سید منصور سید سجادی در مؤسسه ایزمئو و در سالن شهرسوخته به مدت ۱۸ سال مشغول مطالعه روی یافته های باستان شناسی این محوطه باستانی شد. پس از این دوران سجادی دوباره به ایران بازگشت و در سال ۱۳۷۶ خواستار ادامه کاوش های باستان شناسی در شهرسوخته شد. در آن زمان کسی را در ایران نمی شناخت و بر حسب اتفاق با چند اسم از طریق دوستان سابق خود آشنا شد. یکی از آن اسامی «ضروری» بود که اکنون به مدت ده سال است با سجادی در گورستان شهرسوخته فعالیت می کند و اکنون سرپرست گورستان این محوطه باستانی است. یکی دیگر از اسامی فروزانفر بود. او از ابتدا با سجادی در شهر سوخته بود و در تمامی مطالعات انسان شناسی به هیأت سجادی یاری رساند. سال ۱۳۷۶ بررسی منطقه با هیأتی که تشکیل شده بود فصل جدیدی از کاوش های شهر سوخته آغاز شد. در همان آغاز سجادی در یک برنامه ریزی از قبل تعیین شده در کنار بخش های دیگر محوطه تصمیم به حفاری بخش گورستانی شهر سوخته کرد. برای این منظور یک زمان ۱۰ ساله در نظر گرفته شد. کاوش‌ها در گورستان شهرسوخته اطلاعات ارزشمندی را برای باستان شناسان به ارمغان آورد. پیش از این دکتر سجادی برای نخستین بار در باستان شناسی ایران لزوم کاربرد علوم دیگر در باستان شناسی رادر سال۱۳۶۵ در مقاله ای مطرح کرد. این کار را در گروه باستان شناسی شهر سوخته که امروزه مهمترین و کاملترین گروه باستان شناسی کشور هست انجام گرفت و سجادی مجموعه ای از علوم میان رشته ای باستان شناسی از قبیل انسان شناسی استخوانی، گیاه باستان شناسی، مطالعات باستان شناسی روی سنگ های قیمتی و. . . را در شهر سوخته راه انداخت. این مطالعات اکنون در بیشتر هیأت های باستان شناسی ایران انجام می شود. نهادینه شدن مطالعات زیست شناسی، گیاه شناسی و بویژه انسان شناسی به طوری دنبال شد که در حال حاضر شهر سوخته دارای بزرگترین مجموعه انسانی در سرتاسر ایران است. سفال منقوش به بز شهرسوخته از جمله اشیایی بود که به وسیله ایتالیایی ها در شهر سوخته کشف شد. این نقش بزی را نشان می دهد که در پنج حرکت در حال خوردن برگی از درخت است. این سفال نخستین انیمیشن جهان شناخته شده است. سجادی پس از انقلاب نخستین بار مسأله انیمیشن شهر سوخته را مطرح کرد. از دیگر یافته های باستان شناسی شهر سوخته کشف جمجمه ای متعلق به دختری ۱۳ ساله بود که در ۴۵۰۰ سال قبل مورد جراحی قرار گرفته بود. نخستین بار مسأله جراحی جمجمه سر در شهر سوخته و به وسیله سجادی عنوان شد. از جمله مهمترین یافته های باستان شناسی در شهر سوخته کشف طبخ غذا در این محوطه باستانی است. باستان شناسان تا کنون با بررسی های علمی روی اشیای به دست آمده و دانه های گیاهی و بقایای جانوری دستور تهیه بیش از ۵ نوع غذای باستانی که در زمان مردم شهر سوخته رایج بوده است را کشف کرده اند. سجادی امروز یکی از شناخته ترین باستان شناسان جهان است. او تا کنون علاوه بر فعالیت های باستان شناسی در ایران تعدادی محوطه های باستان شناسی را در ایتالیا و دیگر کشورهای جهان را نیز حفاری کرده است. غبیرا ( کرمان)، بردسیر ( کرمان)، جیرفت وهلیل رود (کرمان)، نور آباد در لرستان، شهر سوخته، کوه خواجه، دهانه غلامان، تپه طالب خان و تپه بمپور در سیستان و بلوچستان و همچنین حفاری و بررسی در محوطه های دوران پیش از تاریخ و آغاز تاریخی در ایتالیا، و ترکمنستان و گرجستان و مجارستان از جمله این فعالیت ها است. چگونگی عرضه آثار : - سخنرانی های متعدد در باره تاریخ و فرهنگ ایران، بویژه شهر سوخته در همایش های ملی و بین المللی در ایران و سایر کشور ها - طرح لزوم کاربرد علوم دیگر در باستان شناسی در سال ۱۳۶۵ برای نخستین بار - انجام مطالعات زیست شناسی، گیاه شناسی و بویژه انسان شناسی به طوری که در حال حاضر شهر سوخته دارای بزرگترین مجموعه انسانی در سرتاسر ایران است - طرح مسأله انیمیشن شهر سوخته برای نخستین بار - طرح مسأله جراحی جمجمه سر برای نخستین بار فهرست کتاب ها و مقاله های وی: ۲۷ مقاله به فارسی۶، کتاب به فارسی۱۲، تک نگاری به فارسی ۲، کتاب ترجمه از انگلیسی و ایتالیایی ۲ مقاله از انگلیسی و ایتالیایی۲۱، مقاله به انگلیسی۱، کتاب به ایتالیایی درباره قنات۱،. کتاب به انگلیسی. (تنظیم و ترجمه و ویرایش و چاپ کتاب کاوش های شهداد مرحوم علی حاکمی به انگلیسی)۶، مقاله به ایتالیایی،دو مقاله به فرانسه،دو مقاله به روسی،یک مقاله به آلمانی ۴، تک نگاری به انگلیسی آثار : آرمان ایران. گفتاری درباره ریشه ها و اصل نام ایران ویژگی اثر : ترجمه، نوشته گراردو نیولی ( از انگلیسی2 کتاب تحقیقات تاریخی در باره سیستان باستان ویژگی اثر : ترجمه، نوشته گراردو نیولی (از ایتالیایی)3 مقالات : - «باستان شناسی بلوچستان»: دایرة المعارف بزرگ اسلامی - یک مقاله در باره شهر سوخته در یک مجموعه کتاب در باره این شهر ( انگلیسی) - یک مقاله در باره منابع سنگ لاجورد جیرفت ( انگلیسی) از مهمترین کار های در دست تألیف یک دوره کتاب در باره کاوش های شهر سوخته: مقاله های فارسی«بررسی های باستان شناسی در شمال خوزستان» در : Archaeological investigations in Northern Xuzestan 1976H.T. -Ann Arbore, 1979,PP 1 (ed. ) Wrigth 1362 «نگاهی به فرهنگهای ناشناخته نیمه شرقی فلات ایران: شهر سوخته» در: فروهر
