سیده خاتون

(-419 ق)

شیرین مشهور به ام الملوک و مکّنی به ام رستم. دختر رستم بن شروین، از زنان مدبّر، لایق و متنفّذ شیعه بوده است. او پس از مرگ همسرش فخرالدوله پسر خردسالش را به سلطنت رساند ولی عملاً خود رشته امور را در دست داشت. وی پس از اینکه مجدالدوله-پسرش-با راهنمایی ابوعلی مادر را از امور حکومت خلع کرد، او با همدستی حاکم کردستان-دوست دیرین همسرش-به جنگ مجدالدوله رفت و او را شکست داد و اسیر نمود. آنگاه فرزند دیگرش شمس الدوله را به تخت نشاند، اما چون شمس الدوله نیز چون برادرش راه خودسری پیش گرفت او را نیز خلع و مجدداً مجدالدوله را به حکومت رساند. سیده خاتون پس از دفع آشوب های داخلی در ری مستقر شد. و چون سلطان محمود قصد او کرد، بدو نوشت: «تو را پادشاهی عاقل می دانم، زیرا اگر با من حرب کنی چنانچه پیروز شوی می گویند بر زنی بیوه چیره گشته، و اگر از من شکست یابی این ننگ تا قیامت از روی دولت تو محو نشود...»

به نوشته تاریخ نویسان، «سیده خاتون زنی با تدبیر و با کفایت و لیاقت بود، بساط عدالت را در قلمرو خویش گسترد، به وضع سپاهیانش توجه خاص داشت. احکام عزل و نصب صادر می کرد و با فرستادگان پادشاهان و امرا از پشت پرده گفت و گو می کرد، و تا وی در حیات بود ممالک مجدالدوله رونقی تمام داشت».

سیده خاتون در شهر ری درگذشت. گویند مزار او همان بقعه سید ملک خاتون و مجاور بقعه امامزاده آل علی است.