نفوذ اجتماعی مرجعیت به بهانه استفتاء از آیت‌الله مکارم درباره مسابقه «برنده‌باش»

به گزارش پایگاه فرهنگی اطلاع رسانی راسخون پس از انعکاس خبر«پاسخ آیت‌الله مکارم شیرازی به استفتاء درباره مسابقه «برنده‌باش» و واکنش غیرمعمول و رو به جلو روابط عمومی این مسابقه دیروز مقام معظم رهبری در دیدار کارگران،  تذکر جدی و علنی به صدا و سیما برای ترویج مسابقات بخت آزمایی دادند. مقام معظم رهبری با تأکید بر اینکه نباید فرهنگ نشستن و انتظار ثروت بادآورده را در مردم ترویج کنیم، فرمودند:« باید فرهنگ کار، تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صداوسیما باید متوجه این معنا باشند»

 واکنش این دو مقام عالی و مرجعیت دینی منجر به تذکر و دستور رئیس سازمان صدا وسیما به اداره کل بازرگانی این سازمان مبنی بر تجدید نظر دراسپانسرهای تلویزیونی که مانع ترویج فرهنگ کار و تلاش هستند شد. استقبال وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از این موضوع  که خود از ذی نفعان این اپلیکیشن ها و سرویس ها است و ممنوع کردن پیامک در مسابقات بخت آزمایی روی دیگر این سکه بود.

اما روی اصلی و مخاطب اصلی پدیده قمار در مسابقات یعنی اپلیکشن‌ها و شیوه برگزاری مسابقات تلویزیونی، شبکه سه سیما است که بدلیل فرار رو به جلو روابط عمومی مسابقه برنده باش مبنی بر اینکه" فرض مطرح شده در سوال استفتاء کامل نیست و طبیعتا فرض ناکامل، جایگاه سوال را مخدوش می سازد." جوابی بدون مشخص کردن مورد نقض که پاسخ کاملتر آیت الله مکارم شیرازی را در پی داشت.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در توضیح و تایید جواب استفتاء قبلی در آغاز درس خارج فقه خود توضیحاتی درباره برخی مسابقات و جوایزی که در اختیار شرکت کنندگان قرار می گیرد، ارائه کردند. این مرجع بزگ تقلید عنوان کردند: بدون این که اسم دستگاهی را ببرم اگر یک دستگاهی پیدا شود، سؤالاتی مطرح کند و بگوید هرکس جواب بدهد ما جایزه می دهیم، آیا درست است یا نیست؟ ایشان با تاکید بر این که سؤالات نیز باید معقولانه باشد چراکه گاهی اوقات حتی سؤالات مذهبی نامعقولی مطرح می کنند، ادامه دادند: فرض بگیریم! سؤالات خوب، اگر پول جوایز را از خودشان بدهند اشکالی ندارد، در واقع می خواهند برای کار خیر و مسائل علمی و آموزشی خرج کنند، در اینجا مانعی ندارد.
سپس افزودند: اما اگر پول را از شرکت کنندگان بگیرند کما این که عده‌ی زیادی به روش های مختلف این کار را می کنند و غالباً بخش اعظم پول به جیب برگزار کننده مسابقات می رود و درصد اندکی به شرکت کنندگان می دهند، در اینجا هر دو حرام می شود. ایشان با تاکید بر این که این مساله نوعی بخت آزمایی و قمار است.ضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ادامه دادند: در کشور اسلامی نباید این وضع باشد، باید شفاف باشد. مال حرام برکت ندارد، در راه بد مصرف می شود و خیری در آن نیست.
ایشان تصریح کرد: گاهی اوقات گفته می شود بعضی از موسسات در مضیقه مالی هستند، سخن این است که باید تلاش کنیم از راه های مشروع کمبودها را جبران کنیم، نه از راه های غیر مشروع. ایشان افزودند: خدا کند انسان به گونه ای باشد که مرز حلال و حرام را بهم نزند، خط قرمزها را نشکند، ما شیعیان علی(ع) هستیم که فرمود اگر تمام دنیا را به من بدهند یک کار خلاف کوچک نمی کنم.

گفتنی است مقام معظم رهبری پیش از این سال 83 به صراحت فرموده بودند: « شخصی تماس می‌گیرد و به‌خاطر هیچی، به او جایزه می‌دهند. یک روز من دیدم در یک برنامه‌ تلویزیونی پنج میلیون تومان به یک نفر جایزه دادند؛ برای این‌‌که به چند سؤال جواب داد! این سرگرمىِ خیلی جالبی نیست. پنج میلیون تومان، تقریباً حقوق دو سه سال یک کارمند متوسط است»
 

در همان بیان رهبری به استدلال ضعیف ترویج علم با سئوالات بی منطق به بهانه سرگرمی هم پاسخ دادند

«ممکن است بگویند این ‌کار ترویج علم است. ترویج علم را از یک راهِ بهتر بکنید؛ این راه ضرر دارد. عده‌ ای که این گونه مسابقات را نگاه می کنند، بی منطقی به ذهنشان می آید. این کار منطقی ندارد که مثلاً بنده بدانم انجیل عربی است یا یونانی است یا لاتینی است بعد بگویند حالا که شما دانستید، این پانصد هزار تومان یا فلان مبلغ مال شما! این کار معنی ندارد. بنابراین، مقوله‌ سرگرمی و تفریح، لزومش یک مسئله است؛ با برنامه‌ریزی بودن آن یک مسئله است؛ بامحتوا بودنش یک مسئله است؛ پرهیز از جهات منفی هم در آن یک مسئله است ... »

درصد تحقق شعار کتابخوانی در مسابقه برنده باش

روی اصلی نقد مسابقه تلویزیونی برنده باش در کنار موضوعات مهم  فقهی که بی شک تاثیر مهمی در ادامه حیات اپلیکیشن های مرتبط خواهد داشت، این موضوع است که مسابقه "برنده باش" منتخب بینندگان رسانه ملی که از ابتدا با شعار"ترویج کتابخوانی" و پخش تبلیغات تلویزیونی بر همین پایه و از کتابخانه ملی شروع شد، چقدر در تحقق این شعارموفق بوده است؟ شعاری که خیلی ها به آن برای تغییر در ذائقه مردم یا تغییر فرهنگ کتابخوانی  دلبسته بودند.

و اینکه آیا خرید سئوال و نصب اپلیکیشن ترویج کتابخوانی است؟ که جای پژوهش و واکاوی اساسی فراتر از یک یاداشت کوتاه است.
از طرفی صاحب نظران و پژوهشگران دین و رسانه می توانند به این موضوع بپردازند که پرداختن به مسابقات مورد تایید اسلام در بسترهای فناوری چگونه می تواند باشد؟ و چه لوازمی را بدنبال دارد؟

محمد رضا فرزین «کارشناس ارشد رسانه»
 

مرتبط

پاسخ آیت‌الله مکارم شیرازی به استفتاء درباره مسابقه «برنده‌باش» | آیا فرار رو به جلو شبکه سه صورت مساله را پاک می کند؟
دستور رئیس رسانه ملی برای تجدیدنظر در نحوه حضور اسپانسرها در تلویزیون
وزیر ارتباطات: مسابقات پیامکی بخت‌آزمایی اپراتورها در تلویزیون ممنوع شد
پدیده بخت‌آزمایی در تلویزیون!