رئیس جمهور کشورمان روز جمعه پس از سفر به مالزی عازم توکیو می‌شود. آبه شینزو، نخست وزیر ژاپن که چند ماه قبل در تهران مهمان دکتر روحانی بود، اینک میزبان رئیس جمهوری ایران است. سفر دکتر روحانی به ژاپن را از چند منظر می‌توان مورد تحلیل قرار داد.
1- انجام تحرکات دیپلماتیک بخصوص در سطح رئیس جمهور، برای هر کشور با اهمیت و ضرورت است. سفر روحانی به ژاپن که در جهت تقویت سیاست نگاه به شرق جمهوری اسلامی ایران انجام می شود، نیز می‌تواند اقدام مفیدی برای توسعه و تقویت روابط یکی از اقتصادهای قدرتمند آسیا تلقی گردد. اغلب کشورهای شرق آسیا از جمله ژاپن برای توسعه صنعتی خود نیاز به نفت و دیگر انرژی های فسیلی دارند و بر اساس برآوردها این نیاز تا سال 2025 به بیش از 110 میلیون بشکه می‌‌رسد. این موضوع برای ایران به عنوان یکی از صادرکنندگان انرژی، می‌تواند مهم باشد. در عین حال ایران نیز برای مقاوم سازی اقتصاد نیاز به فناوری های نوین دارد و برخی از کشورهای آسیایی همچون ژاپن دارای این فناوری هستند و می‌توانند جایگزین غربی‌ها شوند. لذا از این منظر سفر دکتر روحانی به ژاپن می تواند پیامدهای مثبتی داشته باشد.
2- روحانی در زمانی به توکیو می‌رود که رسانه های جهان و بخصوص خبرگزاری های غربی، انجام این سفر را به اختلافات ایران و امریکا مرتبط دانسته و مجددا بحث میانجیگری ژاپن برای انجام مذاکره بین واشنگتن و تهران را مطرح کرده‌اند. این در حالی است که حدود 6 ماه پیش نخست وزیر ژاپن با اشاره ترامپ و به نیت یافتن راهی برای کاهش اختلافات ایران و آمریکا به تهران آمد و رهبر معظم انقلاب بطور مستدل، منطقی و متین، دلایل ایران برای عدم مذاکره با آمریکا را بیان کرده و قاطعانه پاسخ منفی خود را اعلام نمودند. بنابراین ژاپنی‌ها به خوبی می‌دانند که موضع ما در مورد مذاکره با آمریکا، بسیار روشن و شفاف است و دلیلی ندارد که ایران با کشوری که با خروج از برجام نه تنها این پیمان بین المللی را نقض کرده بلکه شدیدترین تحریم‌ها را علیه ملت ایران اعمال نموده، مذاکره کند.
3- برخی از رسانه‌ها نیز این‌گونه القا می‌کنند که دولت فعلی امریکا بعد از سفر آقای آبه به ایران، گام‌هایی را جهت تصحیح اقدامات منفی خود علیه ایران برداشته و این به معنای چراغ سبز ترامپ به ژاپن برای تلاش مجدد جهت کاهش تنش بین تهران و واشنگتن است.
این رسانه ها یا به اصطلاح ناظران سیاسی فراموش کرده یا خود را به غفلت زده اند که در جریان حوادث اخیر، بعد از گران شدن بنزین در ایران، مقامات رسمی آمریکا از جمله ترامپ و پومپئو صریحا از آشوبگران و اغتشاش‌گران حمایت کردند. آنها که در مقاطعی اعلام می کردند، قصد براندازی نظام اسلامی ایران را ندارند، در جریان اتفاقات اخیر، صریحا موضوع براندازی نظام قانونی ایران را مطرح و در این مسیر از هیچ کمکی به منافقین، سلطنت طلب ها، اشرار و آشوبگران دریغ نکردند.
4- برخی از افراد و رسانه ها نیز موضوع آزادی آقای دکتر مسعود سلیمانی یکی از دانشمندان ایرانی از زندان های آمریکا را به عنوان یک گام مثبت از سوی واشنگتن تلقی می کنند. در حالی که آزادی دکتر سلیمانی در چهارچوب تبادل زندانی‌های دو کشور و در قبال آزادی یکی از اتباع آمریکائی که به جرم جاسوسی در ایران زندانی بود، انجام شده و از این بابت، آمریکا منتی بر ایران ندارند. تبادل زندانی‌ها یک اقدام انسانی است، که معمولا از طریق دستگاه‌های ذیربط دنبال می‌شود و رویه ای که سال‌ها بین ایران و کشورهای دیگر وجود داشته است. تبادل دکتر مسعود سلیمانی با زندانی آمریکائی نیز در همین چهارچوب انجام شده است.
5- ژاپنی‌ها اگرچه به لحاظ جغرافیائی یک کشور شرقی و آسیائی هستند، اما پیوندهای محکم سیاسی، اقتصادی و نظامی با آمریکا و غرب دارند و در مناقشه‌های موجود در آسیا معمولا حامی سیاست آمریکا بوده‌اند. در مناقشه بین آمریکا و چین و همچنین بین آمریکا و پیونگ‌یانگ، ژاپنی‌ها در کنار آمریکا حرکت کرده‌اند. حمایت توکیو از اقدام آمریکا در اعزام نیروی نظامی که دخالت آشکار واشنگتن در امور داخلی کشورهای خلیج فارس بود نیز مؤید همسویی ژاپن با آمریکا در مسائل امنیتی است. در جریان تحریم‌های ایران نیز ژاپنی‌ها نقش بی‌طرفانه‌ای ایفا نکردند و در کنار ایالات متحده بودند. با این وصف، به فرض محال اگر موضوع میانجیگری میان ایران و آمریکا مطرح باشد، ژاپن گزینه قابل اعتمادی برای این اقدام نمی‌تواند باشد. ژاپن احتمالا برای جلب رضایت آمریکا، موضوع میانجیگری را مجددا در مذاکره با دکتر روحانی مطرح خواهد کرد، که طبعا پاسخ ایران، همان پاسخ مقام معظم رهبری به آقای آبه خواهد بود.
6- سوابق روابط تهران و توکیو نشان می دهد که ژاپن فقط در شرایط عادی با ایران همکاری‌های اقتصادی داشته و به محض بروز تنش میان ایران با آمریکا یا غرب، تعاملات خود به خصوص پروژه‌های کلیدی در ایران را متوقف کرده است. در سفر دکتر روحانی به ژاپن نیز نباید انتظار داشت این کشور در مورد همکاری‌های اقتصادی با ایران اقدام مثبتی انجام دهد. البته ایران و ژاپن می‌توانند دوستان خوبی برای یکدیگر باشند و در مورد مسائل دوجانبه و بین المللی غیر از موضوع آمریکا تبادل نظر نمایند. طرح‌های امنیتی ایران در خلیج فارس، مسائل شبه جزیره کره، مقابله با تروریسم، اوضاع کشورهای غرب آسیا، موضوع یمن و نقض حقوق بشر توسط عربستان در این کشور از جمله این موضوعات است. دکتر روحانی و آقای آبه برای سومین بار است که با نخست وزیر ژاپن دیدار می کند و روابط ایران و ژاپن در دوران نخست وزیری آقای آبه بیش از گذشته بوده است و در صورت رویکرد مستقلانه دولت ژاپن نسبت به ایران، می توان آینده روشنی را برای روابط متصور بود.
زهرا ترابی
.jpg)
