مروری‌بر دوره‌های اولیه جشنواره تئاتر فجر که از سال ۱۳۶۱ و همزمان با چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران در تهران کار خود را آغاز کرد، تفاوت‌ها و شباهت‌های ساختاری این رویداد را با دوره‌های اخیر آن به خوبی آشکار می‌کند.
در این گزارش مهم‌ترین اتفاقات و ویژگی‌های هر دوره از اولین تا دهمین آن مرور شده است و در گزارش‌های بعدی قرار است به مرور دوره‌های دیگر جشنواره بپردازیم.
گام اول: یک شروع پربار با ۳۶ نمایش
اولین جشنواره سراسری تئاتر فجر به دبیری طاها عبدخدایی از ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۶۱ در شهر تهران و در سالن اصلی و چهارسوی مجموعه تئاتر شهر، خانه نمایش و دانشکده هنرهای زیبا برگزار شد.در اولین دوره این جشنواره ۳۶ نمایش در بخش مسابقه و ۲ نمایش در بخش تعزیه به صحنه رفت. ۱۳ نمایش از تهران، ۳ نمایش از زنجان، ۳ نمایش از شیراز، ۳ نمایش از مشهد، ۲ نمایش از دزفول و چند نمایش از شهرهای دیگر به صورت ملی در جشنواره تئاتر فجر حضور داشتند.
گام دوم: اجرا به زبان‌های دیگر
دومین جشنواره سراسری تئاتر فجر توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با دبیری طاها عبدخدایی از ۱۳ تا ۲۲ بهمن ۱۳۶۲ در شهر تهران و در سالن اصلی و چهارسوی مجموعه تئاتر شهر، تماشاخانه سنگلج، تالار محراب، تالار مولوی، تالار وحدت و تالار هنر برگزار شد.در دوره دوم این جشنواره ۲۱ اثر در بخش مسابقه و یک اثر در بخش ویژه شرکت داشته‌اند؛ ۷ اثر از تهران، ۲ اثر از اصفهان، ۲ اثر از خراسان و از شهرهای دیگر از جمله فارس، قزوین، گرگان، قم، مسجدسلیمان، بوشهر، زاهدان، تبریز و یزد هرکدام با یک نمایش در این دوره از جشنواره شرکت کردند.
همچنین نمایش «قارئه الفنجان» در بخش مسابقه و نمایش «حر» در بخش ویژه این دوره به زبان عربی اجرا شدند.
طاها عبدخدایی؛ دبیر ۵ دوره نخست تئاتر فجر
گام سوم: حضور نمایش‌های بین‌المللی
سومین جشنواره سراسری تئاتر فجر توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با دبیری طاها عبدخدایی از ۱۳ تا ۲۲ بهمن ۱۳۶۳ در شهر تهران و در سالن اصلی و چهارسوی مجموعه تئاتر شهر برگزار شد.در دوره سوم این جشنواره ۸ اثر در بخش مسابقه، ۳ اثر در بخش مهمان و ۴ اثر در بخش ویژه شرکت داشته‌اند.
همچنین ۳ اثر از مشهد و چند اثر از شهرهای دیگر در این دوره شرکت کردند. نمایش «خیط ام کریم کار خواهران مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق» به زبان عربی در این دوره از جشنواره حضور داشت که با شرکت این اثر نمایشی اولین گام‌ها در جهت بین المللی شدن جشنواره تئاتر فجر در دوره سوم آن برداشته شد.
گام چهارم: رشد کمی آثار شرکت‌کننده
چهارمین جشنواره سراسری تئاتر فجر توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با دبیری طاها عبدخدایی از روز ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۴ در شهر تهران و در سالن اصلی و چهارسوی مجموعه تئاترشهر، تماشاخانه سنگلج، فرهنگسرای نیاوران و تالار هنر تهران برگزار شد.در دوره چهارم این جشنواره ۳۰ اثر در بخش مسابقه، ۸ اثر در بخش مهمان و ۵ اثر در بخش ویژه شرکت داشته‌اند که شامل ۵ اثر از خراسان، ۵ اثر از تهران، ۵ اثر از مازندران، ۴ اثر از بوشهر، ۳ اثر از مرکزی، ۳ اثر از اصفهان، ۲ اثر از فارس، ۲ اثر از کردستان، ۲ اثر از آذربایجان شرقی، ۲ اثر از سمنان، ۲ اثر از یزد و … می‌شدند.
گام پنجم: تهران رکورددار بیشترین حضور در جشنواره
پنجمین جشنواره سراسری تئاتر فجر توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با دبیری طاها عبدخدایی از روز ۱۲ تا ۲۳ بهمن ماه ۱۳۶۵ در شهر تهران و در سالن اصلی و چهارسوی مجموعه تئاتر شهر و سایر تماشاخانه‌های تهران برگزار شد.در دوره پنجم این جشنواره ۱۵ اثر در بخش مسابقه، ۱۱ اثر در بخش مهمان، ۷ اثر در بخش ویژه و ۴ اثر در بخش جنگ شرکت داشتند که شامل ۵ اثر از خراسان، ۱۶ اثر از تهران و چند اثر دیگر از استان‌های دیگر بودند.
پنجمین دوره جشنواره تئاتر فجر نیز به صورت ملی برگزار شد.
گام ششم: آغاز نشست‌های تخصصی جشنواره تئاتر فجر
ششمین جشنواره سراسری تئاتر فجر توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با دبیری علی منتظری از روز ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۶ در تهران برگزار شد. طراحی پوستر این دوره از جشنواره تئاتر فجر برعهده محمد وجدانی بوده است.
علی منتظری
در این دوره ۶ اثر در بخش ویژه، ۱۶ اثر در بخش مسابقه، ۸ اثر در بخش مسابقه کودکان، ۷ اثر در بخش مهمان، یک اثر در بخش آئینی و ۵ اثر در بخش سنتی جشنواره شرکت داشته‌اند که ۳ بخش مسابقه کودکان، بخش آئینی و بخش سنتی از نوآوری‌های این دوره از جشنواره بوده‌اند.تعداد ۱۲ اثر از تهران، ۴ اثر از مشهد، ۲ اثر از اردبیل، ۲ اثر از اصفهان و سایر آثار از استان‌های دیگر در این دوره حضور داشتند. اثر شرکت‌کننده از عراق در بخش ویژه این دوره نمایش «فریادزنان مسلمان عراق» به نویسندگی و کارگردانی ام‌باقر زلزله بود. در دوره ششم نیز دو نشست تخصصی در تئاتر شهر و نمایشگاه هنرهای نمایشی جهان در تالار وحدت برگزار شده است.
گام هفتم: برگزاری جشنواره در شهرهای مختلف
هفتمین جشنواره سراسری تئاتر فجر توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با دبیری علی منتظری از روز ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۷ در تهران، اصفهان، شاهرود، کرمان و مشهد برگزار شد.همچنین در این دوره تئاتر خیابانی در ۱۰ میدان تهران، ۲۲ کارخانه و ترمینال اجرا شد. طراحان پوستر این دوره از جشنواره مرتضی ممیز، محمد وجدانی و حسن متقی بودند.
در این دوره ۸ اثر در بخش ویژه، ۱۷ اثر در بخش مسابقه، ۴ اثر در بخش جنبی، ۶ اثر در بخش مسابقه کودکان، ۵ اثر در بخش عروسکی، ۹ اثر در بخش فیلم تئاتر و ۷ اثر در بخش سنتی جشنواره شرکت داشته‌اند که ۲ بخش عروسکی و فیلم تئاتر از نوآوری‌های این دوره از جشنواره بودند. در بخش فیلم تئاتر ۳ اثر از شوروی سابق در دوره هفتم شرکت کرده بود.
گام هشتم: تاثیرپذیری از رویدادهای جاری
هشتمین جشنواره سراسری تئاتر فجر توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با دبیری علی منتظری از روز ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۸ در تهران برگزار شد.سالن‌های اصلی و قشقایی مجموعه تئاتر شهر، تماشاخانه سنگلج و تالار مولوی میزبان این دوره از جشنواره بودند. طراحی پوستر این دوره از جشنواره برعهده محمد وجدانی و انوشیروان میرزایی کوچکسرایی بوده است.
در این دوره فقط ۸ اثر در بخش جشنواره جشنواره‌ها شرکت داشت. در دوره هشتم، سمینار بررسی تئاتر ایران و جهان در تالار هنر و سمینار انجمن‌های نمایش در تئاتر شهر برگزار شده است.
در این دوره افتتاحیه جشنواره در مرقد امام خمینی (ره) و اختتامیه در سالن اصلی تئاتر شهر برگزار شد.
گام نهم: جشنواره‌ای به وسعت یک ایران
نهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با دبیری علی منتظری از ۲۴ تا ۳۰ بهمن ۱۳۶۹ برگزار شد. طراحان پوستر این دوره از جشنواره مرتضی ممیز و انوشیروان میرزایی کوچکسرایی بودند.در این دوره ۱۴ اثر در بخش ویژه، ۱۱ اثر در بخش جنبی، ۴ اثر در بخش مسابقه کودکان و ۸ اثر در بخش جشنواره جشنواره‌های جشنواره شرکت داشتند.
در این دوره و برای اولین بار نمایش‌هایی در ۱۱۲ مکان مانند شرکت ملی فولاد، جزیره کیش، ایران خودرو، بانک کشاورزی، دبستان ایثارگران و دانشگاه علوم پزشکی به عنوان نمایش‌های کوتاه و بازی‌های نمایشی اجرا شدند. همچنین ۲۴ اثر از تهران، ۲ اثر از شیراز و شهرهای کرج، فومن، گرگان، تبریز، همدان، مشهد و باختران هر کدام با یک اثر در جشنواره حضور داشتند.
گام دهم: میزبانی از نمایش‌های کمدی
دهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با دبیری علی منتظری از ۲۲ تا ۳۰ بهمن ۱۳۷۰ برگزار شد. سالن اصلی، سالن ۲ و سالن چهارسوی تئاترشهر، فرهنگسرای بهمن و تالار وحدت میزبان بخش مسابقه و خارجی و پارس، دماوند، قلهک، کسری، گلریز، نصر و ولی‌عصر میزبان نمایش‌های کمدی این دوره از جشنواره بودند.
طراحی پوستر این دوره از جشنواره مرتضی ممیز، انوشیروان میرزایی کوچکسرایی و عباس سارنج بودند.
تعداد ۶ اثر از تهران و از شهرهای یاسوج، اندیمشک، مسجدسلیمان، مشهد، گرگان و شیراز هر کدام با یک اثر در این دوره از جشنواره حضور داشتند. این دوره از جشنواره دارای خبرنامه دهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر به کوشش ناصر بزرگمهر بوده است.
منبع: خبرگزاری مهر
