گلایه کارشناسان بازار سرمایه از تصمیمات اشتباه بورسی دولت
سیدحامد سیدقربانی: بازار سرمایه که در ماه‌های ابتدایی سال با رشد چشمگیر و خیره‌کننده خود، هر روز رکوردهای جدیدی در میزان بازدهی و رشد شاخص ثبت می‌کرد، اکنون در سراشیبی نزول قرار گرفته و دیگر خبری از آن رشدهای رویایی و سودهای نجومی نیست. این روند نزولی روز گذشته هم پابرجا بود و شاخص کل بازار سرمایه پس از کاهشی 32 هزار و 826 واحدی به کانال یک میلیون و 400 هزار واحدی وارد شد و به رقم یک میلیون و 490 هزار و 154 واحد رسید. همچنین شاخص کل بورس با معیار هم‌وزن نیز 1936 واحد کاهش یافت و به رقم 396 هزار و 768 واحد رسید. در پایان معاملات دیروز ارزش بازار نقدی در بورس اوراق بهادار تهران که ناشی از ارزش سهام شرکت‌ها در قیمت آنهاست، به بیش از 5 میلیون و 614 هزار میلیارد تومان رسید.عدم تعادل بازار سرمایه در این روزها به تلو‌تلو خوردن انسان مریضی می‌ماند که با برداشتن یک گام رو به جلو، دوباره چنان به زمین می‌خورد که گویی دیگر نایی برای بلند شدن نخواهد داشت. دولت که در یک سال اخیر با هدف درآمدزایی با عرضه دارایی‌های خود در بورس و هدایت نقدینگی به این بازار برای جلوگیری از تورم در نقش تشویق‌کننده مردم به حضور در این بازار ظاهر شده بود، حال با ریزش بورس و بالا گرفتن انتقادات مردم به دولت برای عدم عمل به وعده‌های حمایتی‌اش، در نقشی جدید، قصد طبابت و درمان بازار سرمایه را دارد؛ طبیبی که گویا می‌خواهد با آزمون و خطا بیمار خود را درمان کند و با هر تجویزش، بیمار را به صورت موقت و کوتاه با مسکن سرپا می‌کند اما به محض از بین رفتن تاثیرات داروی موقتی، زخم‌ها سر باز می‌کند و بیمار دوباره زمینگیر می‌شود.
مردمی که به امید کسب سود و با دعوت و تشویق دولت به این بازار آمده بودند در ماه‌های ابتدایی سال چنان سرخوش از کسب سودهای خوب و شیرین شده بودند که هرگز در خیال خودشان هم نمی‌دیدند با ریزش شاخص کل بورس بخواهند در اصل پول‌شان متضرر شوند. این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که طبق اطلاعات منتشر شده از شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار، 20 میلیون نفر یعنی نزدیک به یک‌چهارم جمعیت کشور کد بورسی دارند و در این بازار به صورت مستقیم یا غیرمستقیم فعالیت می‌کنند.
بیمه‌گری بورس توسط دولت
تشویق دولت به سرمایه‌گذاری مردم در بورس و ارسال سیگنال‌های حمایت از بازار را می‌توان به وضوح در سخنان مسؤولان دولتی دید؛ اقدامی که مورد مخالفت اقتصاددانان قرار گرفت و 25 اقتصاددان با نوشتن نامه‌ای، درباره تبعات حمایت دولت و بیمه‌گری کلان بازار سرمایه هشدارهای لازم را دادند؛ هشداری که البته مانند سایر نظرات کارشناسی، از سوی دولت نادیده گرفته شد و پیش‌بینی اقتصاددانان درباره ریزش بازار محقق شد. با مراجعه به آمارها تاثیر حمایت‌های دولت از بازار سرمایه بیشتر هویدا می‌شود. با گذشت 53 سال از تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران، تا ابتدای سال 99 تنها 12 میلیون کد بورسی صادر شده بود که به نسبت جمعیت 82 میلیونی ایران، کمتر از 15 درصد مردم دارای کد معاملاتی بورسی بودند، اما از اول سال جاری به مدد تبلیغ دولت اقبال مردم به سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار بیشتر شد، به گونه‌ای که کل کدهای بورسی تاکنون به رقم 20 میلیون و 500 هزار کد رسیده است.بر اساس آمار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه دریافت شده، در 6 ماه نخست امسال 8 میلیون و 835 هزار کد معاملاتی بورسی جدید از سوی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی صادر شده است. تبعات این حمایت‌ها حالا یقه خود دولت را گرفته و آن را مجبور کرده است با اقداماتی جلوی ریزش بازار سرمایه و متضرر شدن مردم را بگیرد. دولت هر چه بیشتر در این راه تلاش می‌کند، به موفقیت‌های کمتری دست می‌یابد. کارشناسان اقتصادی و بازار سرمایه معتقدند بزرگ‌ترین کاری که دولت می‌تواند برای بازار سرمایه انجام دهد، کاری نکردن است، زیرا بعد از هر تصمیم و مداخله دولت، روند طبیعی بازار به هم می‌ریزد و ریزش آن نیز طولانی‌تر می‌شود.
حمایت‌های خاله خرسی
کارشناسان بازار سرمایه مهم‌ترین علت ریزش شدید و شارپ اخیر بازار را رشد شدید آن در ماه‌های قبل می‌دانند. دولت می‌توانست با افزایش عرضه شرکت‌های دولتی، افزایش سهام شناوری شرکت‌ها و الزام شرکت‌ها برای داشتن بازارگردان، روند رشد را معقول و آرام‌تر کند تا اصلاح پس از آن نیز اصلاحی کم‌شتاب‌تر باشد و ضررهای زیادی را بر سهامداران تحمیل نکند. حال دولت برای تغییر روند بازار و بازگشت شاخص به مدار صعودی، دست به دامان قانون‌های روزانه و بعضا فی‌البداهه و بدون پشتوانه کارشناسی شده است. لغو ممنوعیت سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بورس، سلب حق فروش سهام از حقوقی‌ها به صورت موقت، تغییر حدنصاب‌های سقف صندوق‌های سرمایه‌گذاری، ممنوعیت فروش سهامی که در همان روز خریداری شده، ممنوعیت معاملات الگوریتمی و قوانینی از این دست که تاکنون اگر نگوییم تاثیر منفی بر روند بازار نداشته، حداقل تاثیر مثبتی هم بر بازار نگذاشته است.دولت می‌خواهد با اقدامات کوتاه‌مدت، روند بلندمدت بورس را درست کند
کارشناس بازار سرمایه درباره وضعیت کنونی بازار سرمایه به «وطن امروز» گفت: برخی اصلاح اخیر را ریزش می‌دانند، در حالی که به نظر بنده صرفا یک اصلاح بود که با توجه به رشد قبلی بازار طبیعی بود. ما در حال حاضر و با احتساب اصلاح اخیر، 190 درصد بازدهی در بازار سرمایه داشتیم.فردین آقابزرگی با اشاره به علت عدم تعادل در بازار سرمایه بیان کرد: تا هنگامی که دولت بخواهد اقداماتی را جهت کنترل شاخص یا شکل‌گیری قیمت تعادلی سهام اعم از تشویق نهادهای مالی برای خرید سهام، ممنوعیت فروش سهام و تغییر حدنصاب‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری انجام دهد، این اصلاح طولانی‌تر و این موضوع به اذهان متبادر می‌شود که حال بازار خوب نیست و همین عامل باعث قرار گرفتن مردم در صف فروش می‌شود. عامل اصلی وضعیت کنونی بازار سرمایه، بازدهی بیش از حد آن در 4 ماه ابتدایی سال و در حال حاضر ممانعت از شکل‌گیری قیمتی است که نقطه تعادل بین ارزش ذاتی و ارزش روز سهم است. این حرکت عامل اصلی تلاطم و عدم ثبات بورس است که باعث می‌شود ۲ روز مثبت و چند روز منفی باشد. مشکل اینجاست که دولت می‌خواهد با تصمیماتی که برای کوتاه‌مدت جواب می‌دهد، روند بلندمدت بورس را درست کند. هر گونه تغییر و دخالت در روند طبیعی بازار و ایجاد محدودیت‌های جدید، موجب تداوم اصلاح، تلاطم در بازار و دورشدن از شکل‌گیری تعادل می‌شود.
کارشناس بازار سرمایه درباره تصمیم دولت برای الزام شرکت‌ها به داشتن بازارگردان خاطرنشان کرد: بازارگردانی جزو اساسی‌ترین الزامات ورود شرکت‌ها به بورس است. به رغم تصمیم سازمان بورس برای بازارگردانی بانک‌ها، کماکان بانک‌ها از ایجاد صندوق‌های بازارگردانی ممنوع هستند و آنها را برای اخذ مجوز به بانک مرکزی می‌فرستند و در چرخه اداری اخذ مجوزها به دور خود می‌چرخند.
سرمایه‌گذاری در فضای غیرشفاف
مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «وطن امروز»، اصلی‌ترین دلیل نوسانات روزهای اخیر بازار سرمایه را خلأ شدید اطلاعاتی فعالان بازار از آینده دانست. وی در مثالی تشریح کرد: زمانی که رانندگی می‌کنید، بیش از اینکه نیاز باشد به عقب خود دقت کنید، مسیر پیش روی شما مهم است، در بازار سرمایه هم اینچنین است؛ باید سهامدار نمای شفافی از آینده داشته باشد تا بتواند درست تصمیم‌گیری کند. اطلاعات موجود از شرکت‌ها در قالب «پیش‌بینی سود» متعلق به سال گذشته است اما قیمت سهام برای روز جاری است. این یعنی سهامداران نگاه درستی درباره آینده ندارند. صفاری اظهار داشت: هیچ تصویر شفافی درباره شرکت‌های صادراتی وجود ندارد و نمی‌توان پیش‌بینی کرد در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد.مشخص نیست این شرکت‌ها در ۶ ماه اول چه میزان سود داشته‌اند؟ یا اینکه اساسا برنامه هیأت‌مدیره رسیدن به چه میزان سود است؟ وی تصریح کرد: به جای اینکه سازمان بورس مشکلات در این زمینه را اصلاح کند، اساسا از ریشه آن را از بین برد و کل بازار از پیش‌بینی معاف شد. به عقیده من خرداد و تیر سودها تقسیم شد اما در مرداد و شهریور کسی نمی‌دانست سودی وجود دارد یا خیر؟ به همین دلیل بازار ما همواره شاهد اصلاح خواهد بود. کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: هم‌اکنون مردم و سهامداران از اطلاعات تهی هستند و این اتفاق نتیجه مناسبی نخواهد داشت. هنوز هیچکس اطلاعاتی درباره هیچ شرکتی ندارد. این خلأ اطلاعاتی باعث بروز رفتارهای هیجانی در بازار سرمایه شده است.
مشاهده کنید قیمت ارز چندین برابر شده است اما هیچ تاثیری در بازار ندیدیم، دلیلش این است که اطلاعاتی موجود نیست. این مشکل باید هر چه زودتر حل شود. وی افزود: عدم پیش‌بینی سود توسط شرکت‌ها باعث شده است بازار تکلیف خود را نداند و اثر متغیرهای کلان برای هیچ تحلیلگری مشخص نیست. این خلأ مشکل بازار ما است. وی در پاسخ به این سوال که الزام دولت به حقوقی‌ها مبنی بر ممانعت از فروش را چگونه ارزیابی می‌کنید، اظهار داشت: این اقدام دولت مانند این است که بخواهیم شخص مریض را با مسکن صرفا برای مدتی ساکت کنیم. دولت به جای اقدام درمانی، صرفا به فکر تسکین درد است. تا زمانی که اطلاعات به گردش نیفتد چنین اقدامی هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت.
الزامات آموزش به تازه‌وارد‌های بورس
صفاری با بیان اینکه هیچ کجای دنیا کسی نمی‌تواند صرفا با گرفتن کد بورسی در بازار سرمایه فعال شود، اظهار داشت: برای مثال در کشور چین کسی که می‌خواهد وارد بازار سرمایه شود باید برای یک سال در صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا شرکت‌های سبدگردان سرمایه خود را بگذارد و پس از آن می‌تواند خودش وارد بازار سرمایه شود. این بازه یک‌ساله باعث می‌شود با ادبیات بازار سرمایه آشنا و در عین حال از مزایای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه هم بهره‌مند شود. نکته مهم اینجاست که پس از این یک سال هم با اخذ آزمونی تخصصی اجازه فعالیت به فرد را می‌دهند.وی تصریح کرد: متاسفانه این اتفاق در ایران رخ نداده است و عده‌ای بازار سرمایه را با کازینو اشتباه گرفته‌اند. وظیفه سازمان بورس است که به این شرایط رسیدگی کند. این کارشناس بورس در انتها درباره دورنمای بازار سرمایه اظهار داشت: با توجه به روند تورمی و رشد قیمت دلار، ارزش جایگزینی شرکت‌ها و سود تورمی شرکت‌ها افزایش پیدا خواهد کرد و به احتمال زیاد از نیمه دوم آبان‌ماه شرایط بازار بهتر می‌شود.
منبع: وطن امروز
