به گزارش راسخون؛ امروزه، کوتاه و بلند کردن موها، مدل دادن و دیگر آراستن‌ها، جزو ضروریات و تقریبا بخش اعظم زندگی دختران و پسران شده است یا پسرها که قبلا با ماشین نمره چهار، سر خود را اصلاح می‌کردند، ولی حالا دیگر هزینه کوتاه کردن یا آرایش موی سر یک نوجوان پسر، سر به فلک می‌زند! بنابراین می‌بینیم همه چیز، دستخوش تغییر و تحول شده است.

ولی توجه به مد و اهمیت دادن به لباس و آرایش از ویژگی‌های رفتاری مهم این دوره (نوجوانی) به شمار می‌آید. در این سن، نوجوان به ظاهر خود توجه بیش از حد نشان می‌دهد. مُد و پیروی از آن، از شیوه‌های بالندگی نوجوانان شده است، همچنین نوجوان به پوشیدن لباس‌هایی علاقه‌مند است که در میان همسالان خود محبوبیت دارد یا از الگوهای زمانش که ممکن است هنرپیشه یا یکی از افراد سرشناس جامعه خود یا کشور خارجی باشد، پیروی می‌کند و جالب اینجاست که با تغییر مد، علاقه‌اش نیز نسبت به مد پیشین تغییر می‌کند.

دلایل توجه نوجوانان به لباس و مد

اگر نوجوان به سر و وضعش بیش از اندازه توجه نشان می‌دهد و به پوشیدن لباس‌های عجیب و غریب علاقه زیادی دارد، باید گفت: دلایل گوناگونی می‌تواند عامل چنین رفتاری باشد. گاهی این‌گونه رفتار‌ها از حالت «خودشیفتگی» نوجوان نشات می‌گیرد که در این سن بشدت ظاهر می‌شود.

وابستگی به گروه همسالان نیز از جمله عواملی است که باعث پیروی نوجوان از مد و توجه او به ظاهرش می‌شود، زیرا وسیله‌ای است برای هماهنگی با همسالان و مورد قبول آنان قرار گرفتن. متأسفانه پیروی از مد و پوشیدن لباس‌های ناهمگون، می‌تواند نوعی واکنش ستیزه‌جویانه نوجوانان نسبت به مسائل و موضوعاتی باشد که در جامعه می‌گذرد و آن‌ها با این مسائل مخالفند و به این ترتیب، ناخشنودی خود را نشان می‌د‌هند.

پیروی از مد گاهی هم وسیله‌ای برای اعلام جنگ به بزرگ‌تر‌ها و احتمالا دهن‌کجی به اجتماع است، نوجوان می‌خواهد ناسازگاری خود را با محیط به نوعی ابراز کند، چون راهی نمی‌یابد، ناچار به پیروی از مد که یکی از این وسیله‌هاست، روی می‌آورد. برخی نوجوانان نیز به دلیل مورد توجه قرار گرفتن به طرف مد می‌روند.
اهمیت دادن به مدل لباس و پوشاک ویژگی مهم دوره نوجوانی است. یکی از دلایل این اهمیت، آن است که از این طریق نوجوانان تجربه می‌کنند چه کسی هستند و می‌خواهند که دیده شوند. البته پوشاک و مدل لباس برای هر فردی نوعی علامت هویتی تلقی می‌شود.

با وجود این، از آنجا که نوجوانان در دوره رشد و تحول هستند، در درجه نخست، طرز لباس پوشیدن آن‌ها نشان‌دهنده تصور آنان از خودشان است، برای همین، نوع پوشاک و لباس اهمیت بیشتری برای آن‌ها پیدا می‌کند. علاوه بر این، نوجوانان می‌آموزند طرز لباس پوشیدن نقش مهمی در روابط اجتماعی و این‌که از سوی دیگران چگونه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، ایفا می‌کند.

از این رو، طرز و مدل لباس هم برای همسالان و هم بزرگسالان نشانه مهمی می‌شود. شواهد نشان می‌دهد لباس‌های مُد در دبیرستان، نشان از پایگاه و شأن بالای اجتماعی می‌دهد و برعکس لباس‌هایی که کمتر مُد هستند، دارای پایگاه و شأن پایین اجتماعی است.

نقش تولیدکنندگان دراشاعه مد

شرکت های تولیدی از طریق روان سنجی و شناخت روحیات افراد جامعه و با توجه به همین روحیه نوگرایی و میل به امروزی شدن در جوانان ، هر روز یک شلوار ، پیراهن ، کفش ، کلاه ، عینک ، ساعت ، گوشی تلفن و ... را عرضه می کنند واندک تغییری ازجانب آنها ، یک مد جدید می شود. حتی گاهی برای آنکه کالای تولیدی شان زودتر درجامعه مد می شود ، ازیک فرد مشهور (مثل یک هنرمند یا ورزشکار)، با اعطای مبلغ زیادی پول، می خواهند که برای یک بارهم که شده ، ازآن کالای جدید استفاده کند ودرفیلم یا صحنه تلویزیون، ظاهرشود. یکی از دلایل عمده ای که تولیدکنندگان و طراحان خارجی توانسته اند در سطح جهانی جایی برای خود باز کنند و مدآفرینی داشته باشند ، آشنایی آنها با مبانی روان شناختی «تاثیرگذاری» و بکارگیری روش ها و اصول فنی مناسب در کار است ، در حالی که تولیدکنندگان داخلی و محدود ، معمولا به الگوبرداری و تقلید از آنها پرداخته و به نوعی مدهای غربی را در جامعه ترویج می کنند.

رسانه ها وترویج مد

پیشرفت فناوری وبه وجود آمدن پدیده هایی مثل ماهواره واینترنت تاثیربسیار زیادی درزندگی مردم داشته است . هرچند توسعه فناوری ارتباطی افزایش رفاه عمومی را در پی داشته ، ولی متاسفانه سوء استفاده عده ای سودجو ، تبدیل به معضلی شده که امروزه شاهد آن هستیم . جوانان ساعت ها پای اینترنت و ماهواره می نشینند تا جدیدترین مدل ها را بیابند و خود را شبیه فلان خوانند یا هنرپیشه مورد علاقه شان نمایند . رسانه های گروهی به کمک تبلیغات و مدهای جدید نیازها و الگوهای جدیدی برای افراد ایجاد می کنند که بعضی از این الگوها با فرهنگ و ارزش های جامعه ما هیچ تناسبی ندارد و باعث مشکلات اجتماعی و خانوادگی می شود . تولیدکنندگان به سرعت از طریق رسانه ها نیازهای کاذبی را جایگزین نیازهای اساسی افراد می کنند. شبکه های تلویزیونی ، نشریات وپایگاه های فعال اینترنتی، انواع مدهای جدید را تبلیغ می کنند واز این طریق زمینه را برای گرایش جوانان و نوجوانان به سوی مدهای جدید مهیا می سازند.

کارکرد مد

با توجه به اینکه بیشتر مدهای رایج در بین جوانان و نوجوانان برگرفته از الگوهای بیگانه و غیرخودی است ، می توان گفت که مدگرایی به معنای جدید آن ، نوعی از خودبیگانگی و تقلید از فرهنگ غربی را القا می کند ، تا آنجا که الان برخی از جوانان از نوک پا تا فرق سرشان غربی است و یا حتی از کلمه و یا جملاتی بر روی لباس ، ماشین یا در ورودی مغازه شان نوشته شده که کمتر ارتباطی با زندگی شخصی یا آرمان ها و علایق فردی آنها دارد و حتی گاه معنای آن را نیز به درستی نمی دانند و شاید اگر بدانند ، موجب شگفتی ، خنده یا ناراحتی شان بشود . این چیزی است که از مدگرایی یا مدپرستی جوانان امروز ما به چشم می آید . چیزی که شاید بتوان گفت تا حد زیادی ناشی از تقلید کورکورانه و غفلت از خویش است . چرا که کلمات و عبارات فوق شعارهای آخرین مدهای شخصیتی بوده که غرب به جوانان تقدیم نموده ، در حالی که جوان امروز ما نگاه خاص خودش ، شخصیت و حتی مشکلات خودش را دارد . تقلید هر روزه از آخرین مدهای رایج در جهان غرب به معنای از خودبیگانگی ، بحران هویت ، تزلزل شخصیت وابستگی اقتصادی ، احساس حقارت و از همه دردناک تر این است که بسیاری از رفتارها و هنجارهایی که امروزه به عنوان مد در جامعه ما مطرح بوده و از سوی عده ای تبلیغ می شود ، با اصول اخلاقی و ارزش های فرهنگی جامعه ما هیچ تناسبی ندارد . مدهایی که به اتلاف انرژی و وقت و قابلیت های فکری و سرمایه های مادی جوانان و خانواده می انجامد و شاید بتوان گفت که هیچ سهم و نقشی در نو شدن و امروزی شدن جوان و جامعه ندارد.

جامعه شناسان مد را یک پدیده اجتماعی می دانند که افراد را با یکدیگر همرنگ می کند . بسیاری از جوانان مد را عامل تعیین کننده ای در جهت مشخص شدن طبقه اجتماعی خود می دانند ، اما موضوعی که حائز اهمیت است ، تقلید از افراد و مدهایی است که هیچ گونه نسبتی با فرهنگ جامعه آن ندارد . این مسئله ای است که امروزه جوانان ما دچار آن هستند . تقلید نابجایی که می تواند اثرات منفی برای ارزش های اجتماعی داشته باشد و تقلید کورکورانه تا حد زیادی افراد را مجبور به هدر دادن وقت و پرداخت هزینه های زیاد می کند و در نتیجه آنها را از فعالیت های مثبت باز می دارد . متاسفانه هر وقت صحبت از مد و مدگرایی می شود ، اکثرا برداشت های نامناسب از آن دارند و آن را تخریب می کنند . در صورتی که پیروی از مد همیشه بد نیست و می تواند جوانان را از لحاظ روحی ارضاء کند وحتی در پیشرفت جامعه نیز مفید واقع گردد . مد مناسب می تواند بخشی از فرهنگ جامعه شود ، چرا که علاقه به مد درمیان جوانان به صورت عادت درآمده و بتدریج نمادی زیبا از فرهنگ جامعه به وجود می آورد . تقلید از مد همیشه اثرات منفی ندارد، بلکه می تواند نتایج مثبتی هم داشته باشد . شادی، نشاط ونوگرایی، شکوفایی خلاقیت ونوآوری ، زندگی انسان ها را از یکنواختی خارج می کند واحساس تازه شدن به آنها می دهد.

چه لباسی بپوشم؟

این هم یکی از سؤالاتی است که نوجوانان همواره از والدینشان می‌‌پرسند. چندین دست لباس دارند، ولی موقع انتخاب لباس متحیرند که چه لباسی بپوشند. نوجوان از هیچ لباسی برای مدتی طولانی راضی نیست و فکر می‌کند اگر هر روز لباس جدیدی برایش بخرند، وضعش از آنچه هست، بهتر می‌شود.

مرتبا با سر و وضعش ور می‌رود، این لباس را نپوشیده، آن یکی را امتحان می‌کند. هنوز از پیراهنی استفاده نکرده، به بهانه قشنگ نبودن، آن را به کناری می‌اندازد، یا به دوست تازه‌اش می‌بخشد. نوجوانی که هنوز اندامش کاملاً شکل نگرفته، پاهایش باریک است، گردنش لاغر است و یکباره قد کشیده، از هر لباسی بیزار است، برای این که هیچ لباسی به این اندام تازه شکوفا شده نمی‌آید، پس او حق دارد کلافه باشد.

او همه تقصیرها را به گردن طرح و مدل لباس می‌اندازد، در حالی که مشکل از جای دیگری آب می‌خورد.البته این واکنش‌ها غالبا به دو گروه از نوجوانان تعلق دارد؛ گروه اول، آنهایی هستند که می‌خواهند مورد توجه قرار گیرند و هرکجا ظاهر می‌شوند، صحبت از آنان باشد.

اینها در واقع اعتماد به نفس کمتری دارند و اضطراب، از ویژگی‌های بارز آنهاست. درست به همین دلیل در اکثر انتخاب‌های خود، و من‌جمله لباس، مردد و سردرگم‌اند. گروه دوم هم که تفاوت‌های رفتاری زیادی با گروه اول ندارند، گرفتار رفاه فراوان هستند و آنچه را که اراده می‌کنند، والدین بلافاصله برایشان فراهم می‌کنند. تنها واکنش اصولی والدین، این است که با برقراری رابطه‌ای عاطفی و مهرانگیز، آنها را به تعادل برسانند.

عده‌ای دیگر اصلا به سر و وضع خود اهمیت نمی‌دهند، هر چه دم دستشان می‌آید می‌پوشند و دنبال مد و این جور چیزها نیستند و به هر چه برسند قانعند، آنها از بس که از ریخت و قیافه خویش بیزارند، هیچ فکر نمی‌کنند با پوشیدن لباس یا تغییر آن بهتر شوند، بنابراین همه چیز را رها می‌کنند.

آنچه مسلم است، بیشتر این واکنش‌ها طبیعی و اقتضای سن آنهاست. والدین وقتی به طبیعی بودن این‌گونه واکنش‌ها آگاه شوند، صبوری لازم را برای تغییرات خواهند داشت و در مقابل چنین رفتارهایی، برخوردهای از پیش تعیین‌شده خواهند داشت.

چگونه پیروی نوجوانان را از مد روز مدیریت کنیم؟

همه بچه ها جذب مد روز می شوند و می خواهند حداقل بعضی از آخرین مدها را استفاده کنند از جمله سبک های جدید در موسیقی، کوتاه کردن مو، لباس، وسایل یا مسابقه های مختلف. در آغاز سال تحصیلی شاید آنها شلوار های شبیه به هم بپوشند. یک بچه کلاس اول راهنمایی دو ماه بعد می گویید: هیچ کس دیگر این چیز ها را نمی پوشد. شاید موسیقی که خیلی مورد علاقه دخترهاست به سرعت فراموش شود. یک کلاه ورزشی که پسری آن را می خواهد شاید خیلی زود پشت کمد لباس هایش بیفتد.

کودکان و نوجوانان به مدهای روز علاقه دارند زیرا می خواهند شبیه همتایان خود باشند. اگر تعداد قابل ملاحظه ای از کودکان شئی خاص را داشته باشند دیگران هم آن را می خواهند زیرا هیچکس علاقه ای به جدا افتادن از دیگران را ندارد. به همان ترتیب خواهر و برادر کوچکتر هم دلشان می خواهد چیزی را که خواهر و برادر بزرگتر شان دارد را داشته باشند. همچنین کودکان به شدت تحت تاثیر تبلیغات تلویزیونی و آگهی های مجلات هستند. آنها وقتی خردسال هستند اسباب بازی هایی را که در تلویزیون می بینند می خواهند زیرا محصولاتی که در تلویزیون تبلیغ می شود برای کودکان ده تا سیزده ساله فوق العاده است.

البته بزرگسالان هم می توانند جذب مدل های روز مخصوص به خود شوند. اما اکثرا” می دانند کدام مدل ماندگاری بیشتری دارد و کدام مدل به زودی کنار می رود. کودکان نمی توانند این موارد را تشخیص دهند. کودکی وسیله ای را می خواهد زیرا در حال حاضر به نظرش خوشایند می آید، در حالی که هرگز درباره ارزش یا ظاهر آن فکر نکرده است. زمانی که والدین درباره مدل های روز با کودک خود بحث می کنند اختلاف نظر سبب بروز تنش می شود. شاید آنها احساس کنند که یک مدل بیش از حد گران یا هدر دادن پول است، من این قدر پول بابت آن زیورالات که ظاهر قشنگی هم ندارند، نمی دهم. شاید آنها مدلی را تایید نکنند یا کاملا” با آن مخالف باشند، این موسیقی صدای خیلی وحشتناکی دارد چطور می توانی به چنین مزخرفاتی گوش دهی؟ تو خیلی کوچکی، نمی توانی از رژ لب استفاده کنی، نباید جای دیگه ای از گوشت را سوراخ کنی!

بسیاری از والدین سعی می کنند در رابطه با فرزندانشان عقلانی برخورد کنند، تو نباید آنچه را که در تلویزیون می بینی باور کنی ،بهتر است به خودت فکر کنی، تو نباید چیزی را بخواهی فقط به این دلیل که بچه های دیگر آن را دارند. اما آنچه که از نظر یک والد احمقانه یا به درد نخور است شاید از نظر کودک مهم و مد روز باشد. به همین دلیل است که وقتی والدین درخواست های کودکان را رد می کنند آنها واکنش تدافعی به خود می گیرند، تو درک نمی کنی! کودک به این دلیل پریشان می شود که برخلاف والدین، نمی تواند به راحتی چیزی بخرد که برایش جذاب است. او به تایید، اجازه،پول نیاز دارد. و اغلب مجبور است به سخنرانی والدین گوش دهد.

وقتی فرزندتان برای داشتن چیزی خیلی اصرار می کند خوب به او گوش دهید. روی خواسته او برپسب نزنید، نگویید این فقط یک مد زودگذر است. او اگر بداند که می تواند بدون اینکه تحقیر شود یا خواسته اش رد شود درباره آن حرف بزند احساس بهتری خواهد داشت. خوب است که به او اجازه دهید از یک مد روز بی ضرر و ارزان استفاده کند. اگر خودتان دوران قبل از نوجوانی و اوایل آن را به یاد آورید می بینید آرزو داشتید شبیه دیگران باشید. اگر مدلی قابل قبول به نظر می رسد ولی شما نمی خواهید بابت آن هزینه کنید به او بگویید او می تواند هزینه آن را از پول تو جیبی خودش بپردازد.

وقتی در مورد یک مد روز تا حدودی احساس منفی دارید نظرتان را برایش شرح دهید و سپس وقتی شرایط مناسبی فراهم است با او به توافق برسید، تو می توانی به آن موسیقی گوش کنی اما فقط وقتی که در اتاقت بسته است. اگر احساس می کنید آن چیزی که مد شده خوب نیست محدودیت های قاطعی در نظر بگیرید، تو نمی توانی این لباس ها را با آن همه پاره گی و سوراخی که رویشان است بپوشی.

در حالی که علاقه نشان دادن به مدهای روز طبیعی است، فرزندتان نباید بیش از حد مشغول آنها شود. اگر او بیش از حد به لباس ها و وسایل خود حساسیت نشان می دهد به او کمک کنید تا علاقه مندیهایش را به چیز های دیگری گسترش دهد. اگر او از مد پیروی کند تا توجه دوستانش را جلب کند، او را تشویق کنید تا برای برقراری ارتباط با دوستانش راههای دیگری بیابد. در نهایت از نگرش مشترکی که می خواهید آن را دنبال کند پیروی کند. اگر حس ارزش گذاری مورد نظر خودتان را در مورد چیز های مختلفی با او در میان بگذارید بیش از حد گرفتار وسوسه رسیدن به هر چیزی که جدید است نمی شود.

توصیه‌هایی در مورد مسأله مد

لباس، آراستگی ظاهر و همرنگ شدن با همسالان از جمله عواملی است که مانع به وجود آمدن احساس عدم تناسب با جامعه در نوجوان می‌شود. برای برخورد با مسأله مدپرستی در نوجوانان نکاتی ذکر می‌شود، که عبارتند از:

1-‌ برای در پیش گرفتن رفتار منطقی و درست در این مورد، پیش از هر چیز باید تلاش کنید درباره مد یا نوآوری لباس نوجوانان اطلاعاتی به دست آورید. منظور این نیست که باید حتماً از مد پیروی کنید، بلکه هدف این است که با به دست آوردن این آگاهی، به یاد روزگار جوانی و میزان توقع خود از والدینتان بیفتید و در رفتار خود با فرزندتان صبر بیشتری به خرج دهید.

2-‌ اصرار نداشته باشید هر چه را شما می‌پسندید، او هم بپسندد. او را در انتخاب لباس آزاد بگذارید و راهنمایی‌اش کنید. گاهی ممکن است در انتخاب اشتباه کند و در اشتباه خود اصرار هم داشته باشد؛ ولی تجربه‌ای که از آن اشتباه به دست می‌آورد، تأثیرش بیشتر از نصیحت‌های شما در این زمینه است.

3- با در نظر گرفتن بودجه خانواده رفته رفته مقدار پولی را که برای لباسش در نظر گرفته‌اید، در اختیارش بگذارید. به او اجازه دهید برای انتخاب لباس، نظر خود را بدهد، هر چند ممکن است در انتخاب‌های اولیه‌اش دچار اشتباه شود، اما به تدریج می‌آموزد که باید با در نظر گرفتن همه جوانب اجتماعی، خانوادگی و مانند آنها برای خود لباس تهیه کند.

4- اگر سلیقه او مورد پسند شما نیست او را مسخره نکنید یا مستقیم او را به باد انتقاد نگیرید. این‌گونه رفتارها و روش‌های تند و مستقیم باعث می‌شود که حالت تدافعی به خود بگیرد.

5- در دوران دبیرستان دختران علاقه زیادی به آرایش دارند. در این سن به علت اختلالاتی که در ترشح غدد داخلی ایجاد می‌شود، اغلب دچار کک و مک یا آکنه می‌شوند و سعی دارند این عیب را با آرایش صورت بپوشانند. پیش از هر چیز تلاش کنید مشکل پوستی فرزندتان را از بین ببرید. در این مورد خیلی صمیمانه و غیرمستقیم او را راهنمایی کنید. روش درست را به او بیاموزید و به او بفهمانید که سادگی یک دختر نوجوان را زیباتر نشان می‌دهد.

6- بهتر است در این دوره بحرانی با او درنیفتید و نظرتان را با اجبار به او تحمیل نکنید. بیشتر اعمال او به این دلیل است که می‌خواهد مورد توجه و تأیید دیگران قرار گیرد و کانون توجه باشد؛ بنابراین، آرامش خود را حفظ کنید، چون به او کمک می‌کند دردها و مشکلاتش را آسان‌تر حل کند.

منبع:
1. تابناک/ دلا‌یل مدگرایی در نوجوانان
2. آنا پرس/ چرا نوجوانان امروز مدگرا شده‌اند؟
3. ویستا/ آسیب شناسی مدهای ناهنجار
4. نوگرا/ اختلاف والدین با فرزند در مورد انتخاب مدل لباس و مو