پول‌های بلوکه‌شده ایران 7 + 1.5 میلیارد دلار
درخصوص کره‌جنوبی که موضوع اصلی این نوشتار است و در این مدت هم بیشترین بحث پیرامون این کشور بوده، حدود ۷ میلیارد دلار پول حاصل از فروش نفت و میعانات ایران در دو بانک مستقر در سئول به نام‌های بانک صنعتی کره و ووری بانک مسدود است و علاوه‌بر آن، به گفته یونهاپ، از شهریور سال ۱۳۹۸، حدود 1/5 میلیارد دلار هم در شعبه بانک ملت ایران در سئول بلوکه شده و امکان انتقال آن وجود ندارد.طی حدود 30 ماه گذشته، مذاکرات فراوانی میان مقامات رسمی ایران اعم از بانک مرکزی، وزارت امورخارجه و حتی وزارت بهداشت با طرف کره‌ای برای آزادسازی تمام یا بخشی از این پول انجام گرفته است اما حتی یک دلار هم آزاد نشده و همچنان مذاکرات در یک کوچه بن‌بست ادامه دارد.
کره‌ای‌ها هیچ‌کدام از پیشنهادهای ایران، حتی تهاتر را نپذیرفتند
مساله جالبی که رئیس اتاق بازرگانی ایران مطرح می‌کند این است که کره‌ای‌ها در2.5 سال گذشته همه پیشنهادهای ایران اعم از تهاتر و... را رد کرده‌اند و هیچ‌کدام از مذاکرات بخش دولتی و خصوصی به نتیجه نرسیده است. او می‌گوید: «پیشنهادهای متعددی به کره‌ای‌ها برای بازگرداندن پول‌های ایران داشته‌ایم، یکی از پیشنهادهای ما بحث تهاتر این پول با کالاهایی مانند خودرو، مواد اولیه، لوازم‌خانگی، قطعات خودرو، پتروشیمی و کاغذ و پزشکی و... بوده است. علاوه‌بر این پیشنهاد دادیم در هر دو کشور بخش خصوصی و اتاق‌های بازرگانی موضوع تهاتر را دنبال کنند تا مشمول تحریم‌ها قرار نگیرند اما کره‌ای‌ها موافقت نکردند و گفتند از آنجا که این پول متعلق به بانک مرکزی ایران است، نمی‌توان از این مسیر، این اقدام را انجام داد.»کره‌ای‌ها مطیع 100 درصدی دفتر اوفک در سئول
چنین چالشی که قبلا هم گفته بودیم ناشی از دو عامل «ترتیبات قانونی–مالی کره‌جنوبی و وابستگی به سیستم مالی آمریکا» در وهله اول و از آن مهمتر مساله حضور و نظرات آفسیر اوفک در سئول و عدم صدور مجوز برای انتقال پول‌های ایران در سئول است، در این ماه‌ها آنقدر جدی بوده که حتی امکان استفاده از این پول‌های بلوکه‌شده برای مصارف بشردوستانه را نیز مهیا نکرده است، به‌گونه‌ای‌که وقتی ایران بنا داشت از این پول‌ها برای پرداخت حقوق اشتراکی و قراردادی سازمان بهداشت جهانی هم استفاده کند، باز هم کره‌ای‌ها اعلام کردند که امکان چنین انتقالی را ندارند و انتقال حتی 50 میلیون دلار که حدود 1/1200 (یک هزار و دویستم) کل پول بلوکه‌شده ایران می‌شود نیز امکان‌پذیر نیست. این 50 میلیون دلار همان مبلغی است که قرار بود ایران برای حضور در فرآیند ساخت واکسن کرونا به سازمان بهداشت جهانی بپردازد و چندین و چند هفته با طرف کره‌ای برای انجام آن مذاکره انجام شد اما با وجود موافقت اولیه، آنها حتی از انجام این کار هم خودداری کردند و نشان دادند که تحریم‌های آمریکا با تمام توان شامل تجارت بشردوستانه و دارویی می‌شود و کره‌جنوبی هم به‌صورت صددرصدی به آن پایبند است.توقیف نفتکش کره‌ای، اموال بلوکه‌شده و مذاکرات بی‌نتیجه
دقیقا یک هفته پیش و در زمانی که تمامی مسیرهای مذاکره با کره‌جنوبی به بن‌بست رسیده بود، نیروی دریایی سپاه پاسداران یک فروند شناور کره‌جنوبی با نام تجاری «هانکوک چیمی» حامل ۷ هزار و ۲۰۰ تن موادشیمیایی نفتی را به‌دلیل نقض پروتکل‌های زیست‌‌محیطی و با حکم دادستانی توقیف کرد، اتفاقی که در بسیاری از رسانه‌های جهان تحت‌عنوان اقدامی برای مقابله با بدعهدی‌های کره‌جنوبی توصیف شد.پس از این اقدام بود که کره‌ای‌ها به جنب‌وجوش افتادند تا راهی برای رفع مشکل خود بیابند و ازاین‌رو معاون وزیر امورخارجه خود را در صدر هیاتی دیپلماتیک راهی تهران کردند تا شاید چالش‌های فیمابین از مسیر دیپلماتیک مرتفع شود. در این سفر که طی دو روز گذشته انجام شد، مذاکراتی میان طرف کره‌ای و مقاماتی از وزارت امورخارجه و بانک مرکزی ایران صورت گرفت. ازجمله این گفت‌وگوها دیداری بود که عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی با چوی جونگ‌کان، قائم‌مقام وزیر امورخارجه کره‌جنوبی داشت و موضوع بحث هم همان پول‌های بلوکه‌شده در کره بود. در این دیدار با وجود اینکه مذاکرات مفصلی انجام شد اما نتیجه درخوری به دست نیامد و همتی پس از این جلسه دوباره از گره زدن موضوع از جانب سئول به طرف سوم یعنی ایالات‌متحده انتقاد کرد. این اظهارنظر دقیقا مشابه واکنشی بود که عباس عراقچی روز یکشنبه نسبت به مواضع طرف کره‌ای اتخاذ کرد و گفت که آنها عزم سیاسی برای آزادسازی اموال ایران را ندارند.
چرا مذاکرات اخیر به نتیجه نرسید؟
حالا اما یک سوال مهم در این میان مطرح است، و آن اینکه چرا کره‌ای‌ها همچنان نمی‌خواهند یا نمی‌توانند پول‌های ایران را آزاد کنند تا شاید مشکل خودشان درخصوص توقیف نفتکش هم تسهیل شود و فرآیند اداری و رسیدگی حقوقی به تخلف «هانکوک چیمی» با حسن‌نیت بیشتری از جانب تهران پیگیری شود؟برای پاسخ به این سوال باید صرف‌نظر از موضوع تحریم‌ها، تداوم حضور ترامپ در کاخ سفید، بهانه‌هایی چون تگSDGT و فشار اوفک و... یک مساله سیاسی را هم مدنظر قرار داد و به آن توجه کرد.
جو بایدن از ابتدای بهمن‌ماه که تنها 7 روز با آن فاصله داریم، وارد کاخ سفید خواهد شد. با تشکیل دولت جدید، موعد عمل به وعده‌های او فرا خواهد رسید و او باید برنامه‌های از پیش تعیین‌شده ازجمله وعده بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران را عملیاتی کند. در این میان اما با توجه به اینکه نه او تمایل دارد که دستاوردهای ترامپ در مواجهه با ایران را از دست دهد و نه منتقدانش در آمریکا اجازه چنین اقدامی به او خواهند داد، احتمال این می‌رود که او بخواهد در چند هفته اول به جای بازگشت سریع به برجام، مذاکراتی با تهران داشته و در ذیل آنها تاجایی که ممکن است از ایران امتیاز گرفته و در مقابل برخی، چند اقدام کوچک و کم‌تاثیر انجام دهد.
یکی از این اقدامات که درواقع کم‌هزینه‌ترین اقدام برای بایدن خواهد بود و احتمالا امیدوار است که در‌مقابل آن باج سنگینی از تهران بگیرد و آن را به‌عنوان یک اقدام بزرگ به ما بفروشد، صدور دستور آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده در کره و ژاپن است، رقم قابل‌توجهی که شاید هرکسی را وسوسه کند و از نگاه‌های آرمانی و مطالباتی اصلی جدا سازد. ازاین‌رو باید گفت که در نگاه طرف آمریکایی استفاده از امتیاز پول‌های بلوکه‌شده برای توافق با ایران یک فرصت بسیار مناسب و مساعد برای قانع کردن ایران و جلوگیری از مطالبه رفع تمامی تحریم‌هاست و البته در نگاه ایران یک دام بزرگ برای تداوم دشمنی و حفظ فشار حداکثری در میدان عمل.
نقشه راه ایران چه باشد؟
آن‌طور که در خبرها آمده، روزانه حدود ۶ کشتی متعلق به کره‌جنوبی از تنگه هرمز می‌گذرد، خط انتقالی که ۷۰درصد واردات نفت کره‌جنوبی را تشکیل می‌دهد و لذا حفظ امنیت این مسیر برای آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. در این میان کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه کره‌ای‌ها با مسدود کردن رقم هنگفتی از پول‌های ایران رسما امنیت اقتصادی ما را هدف قرار داده‌اند، حتما مقابله‌به‌مثل یک راه هم‌سطح با اقدام سئول تلقی می‌شود و لذا باید مسیر درپیش گرفته‌شده تداوم یافته و پافشاری تا آنجا ادامه داشته باشد که کره‌جنوبی در قبال امن بودن مسیر انتقال انرژی خود، اموال بلوکه‌شده ایران را آزاد کرده و به تهران منتقل کند.از طرفی گره زدن این فرآیند به پرونده مذاکراتی ایران و ایالات‌متحده از آن خطاهای راهبردی و بزرگی است که می‌تواند منافع کشور را در بلندمدت تحت‌تاثیر قرار داده و عملا مساله‌ای به نام «رفع تحریم» را منتفی سازد. ازاین‌رو احتمالا باید اجماع سیاسی و دیپلماتیک در تهران بر این قرار بگیرد که پرونده روابط ایران با کره‌جنوبی، اعم از ماجرای نفتکش و پول‌های مسدودشده، از پرونده مذاکرات مربوط به برجام و توافقات سیاسی میان تهران با واشنگتن جدا شود و هرکدام مسیر اختصاصی خود را طی کند.
در این دو مسیر کره‌جنوبی مسئولیت رفع مشکل خود با آفسیر اوفک در سئول را برعهده خواهد داشت و واشنگتن چگونگی بازگشت سریع به برجام و رفع همه تحریم‌های اعمال‌شده پس از اردیبهشت 97 در قبال توقف فعالیت‌های شتاب‌گرفته در صنعت هسته‌ای ایران.
امکان آزادسازی پول‌های ایران وجود دارد
مهدی مطهرنیا، کارشناس مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه به بررسی روابط تهران-سئول پس از حواشی اخیر در بلوکه کردن اموال ایران و توقیف کشتی کره‌ای پرداخت.اگرچه تهران نفتکش کره‌ای را نه به‌دلیل بدهی‌های این کشور به ایران بلکه به‌دلیل عدم رعایت موازین کشتیرانی توقیف کرده است، اما این نکته ازسوی محافل سیاسی مستقل و خارج از ایران قابل پذیرش نیست؛ چراکه آنها این سنت را در ارتباط با ایران مدنظر قرار می‌دهند که تهران به‌واسطه فضای سیاسی ضدایرانی توسط ایالات متحده آمریکا و کشورهای همسو تغییر رفتار ویژه‌ای را در ارتباط با این‌گونه مسائل دنبال می‌کند که یکی از آنها می‌تواند توقیف اموال کره‌جنوبی در مسیر اعمال فشار بر سئول در ارتباط با بدهی‌های این کشور به تهران باشد.
سطح سیاست‌های کلان و پارادایم آمریکا تغییر نمی‌کند
در مرحله دوم باید به این نکته بیندیشیم که با عوض‌شدن ترامپ تغییر چندانی در پارادایم سیاست‌های کلان و حتی استراتژی‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی در ارتباط با کشورهای دیگر به‌وجود نیاید، اگرچه از منظر تغییر و تحول از حزب جمهوری‌خواه به دموکرات و بیش از آن از ترامپ به بایدن، اهمیت دارد اما در سطح سیاست‌های کلان و پارادایم آنها تغییری ایجاد نمی‌کند؛ چراکه آنچه این معانی را برمی‌سازد، منافع و امنیت ملی ایالات متحده آمریکا به‌عنوان یکی از کشورهای برتر در نظام بین‌الملل است. حال اینکه محق باشد یا خیر بحث دیگری است اما واقع امر این است که ایالات متحده آمریکا هنوز هم یک کشور مستقل با 50ایالت قدرتمند در جهان است و تغییر و تحول ترامپ با بایدن تنها در برخی موارد ایجاد تغییراتی را در مسیر تاکتیک‌ها و تکنیک‌های رسیدن به اهداف و منافع ملی آنها ایجاد می‌کند.اگرچه این تغییرات نیز مهم است اما بنیادین و غایی نیست؛ ما در ارتباط با کره باید بپذیریم آنها اگر بخواهند آنچه در ارتباط با بدهی‌های سئول به تهران وجود دارد را جابه‌جا کنند باید مجازات ناشی از شکستن تحریم ایران را پذیرا باشند و این امر می‌تواند مذاکراتی در مسیر برداشتن توقیف کشتی و فعل و انفعالات سیاسی ایجاد کند که به هر تقدیر دور از چشمان جامعه بین‌المللی نخواهد بود، ولی در عین حال اگر بتواند به‌گونه‌ای مساله را حل کند که موازین حقوقی تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران دور زده شود، می‌تواند مساله تهران و سئول را علی‌رغم تحریم‌های موجود به سمت‌وسوی حل مساله موجود بکشاند.
این امر درواقع زمینه‌هایی ایجاد می‌کند که مورد نقد ایالات متحده آمریکا و جامعه بین‌المللی قرار گیرد، طوری که کره‌جنوبی برای رهایی از وضعیت موجود زمینه‌های دور زدن تحریم‌ها در ارتباط با تهران را فراهم کند و برخی کشورهای همسو با ایالات متحده آمریکا چنین حرکتی را با نقد ایجاد عرف برای تهران در ارتباط با این مساله قلمداد کنند.
این موارد نقدها و چالش‌هایی است که در برابر تهران و سئول در ارتباط با حل مساله کشتی توقیف‌شده و بدهی‌های کره‌جنوبی به ایران وجود دارد.
اما درباره این پرسش که بایدن بخواهد دربرابر رفع این بلوکه‌شدن منابع ایران، از ایران درخواست توقف غنی‌سازی 20درصد را داشته باشد، باید گفت اگر بایدن این کار را انجام دهد، باید به عقل سیاسی او شک کرد چراکه باید این نکته را موردنظر قرار داد که او با ارائه این امتیاز و پذیرش تهران در رده‌های بعدی، امتیازات بیشتری از تهران به‌واسطه دادن این امتیاز خواهد گرفت چراکه اساسا مشخص است تهران برای گرفتن امتیاز ایالات متحده آمریکا اکنون در مجلس شورای اسلامی خروج از پروتکل الحاقی یا فشارهایی در ارتباط با بالا بردن میزان غنی‌سازی اورانیوم را انجام می‌دهد که با دست پر در مذاکرات بتواند امتیاز بگیرد و اگر این امتیاز ازسوی آمریکا به این شکل انجام شود، راه برای تهران درجهت ایجاد چنین فشارهایی دوباره باز خواهد شد و او با نقد شدید محافل سیاسی و استراتژیک در آمریکا روبه‌رو می‌شود.
آزاد کردن پول‌های ایران در کره به‌ازای توقف غنی‌سازی 20درصد آغاز باخت بایدن است
بنابراین این نکته برمبنای واقعیت علمی و تحلیل سیاسی است و به هر تقدیر اگر ایالات متحده آمریکا نداند ایران با شکل دادن به غنی‌سازی اورانیوم بالاتر از میزان 20درصد و حتی بالاتر از آن و فشارهای موجود در حال ذخیره‌کردن حرکت‌هایی درجهت ورود به عرصه پساترامپ است، باید بگوییم تحلیل درستی از وضع موجود نداشته است که من این‌گونه نمی‌اندیشم که تحلیلگران سیاسی موجود در مراکز امنیتی ایالات متحده آمریکا اینچنین در حد تقلیل‌گرا و ژورنالیستی نگاه کنند، چراکه آنها دانش‌آموخته دوره‌های گوناگون علمی در دانشگاه‌هایی هستند که دروس تخصصی در این زمینه را گذرانده‌اند و اگر کسی الفبای سیاست، روابط بین‌الملل و استراتژی را خوانده باشد، می‌داند چنین فعل و انفعالاتی ازسوی دولت‌ها آماده‌سازی زمینه‌های مناسب برای گرفتن امتیازات متناسب است.اگر این زمینه‌های مناسب موجب گرفتن امتیازات بالادستی از طرف یک کشور نسبت به کشور دیگر شود، آن کشور باخت را پذیرفته است و از این‌رو باید این پرسش را مطرح کرد که آیا بایدن از همین آغاز باخت را خواهد پذیرفت یا با امکان چنین وضعیتی در مقوله کره‌جنوبی سعی خواهد کرد امتیازی به ایران دهد که بعدها بتواند امتیاز بیشتری بگیرد؟ لذا اگر تحلیل دوم صحیح باشد باید بپرسیم ایران حاضر است امتیاز بیشتری بالاتر از آنچه در برجام مطرح شده را به آمریکا بدهد؟ بی‌تردید آمریکایی‌ها در این دوره تنها به برجام و مساله پرونده هسته‌ای بسنده نخواهند کرد.
دولت کره تا پایان دولت ترامپ تمایلی برای آزادکردن پول‌های بلوکه‌شدن ایران ندارد
عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر اسبق کشورمان در نروژ، به بررسی رابطه ایران و کره‌جنوبی پس از بلوکه شدن منابع ایران و توقیف کشتی کره‌ای پرداخت و نکاتی را در این زمینه مطرح کرد که در ادامه می‌خوانید.
با توجه به بلوکه‌شدن دارایی‌های ایران در کره، ظاهرا طرف کره‌ای بنایی برای بازپس دادن پول‌های بلوکه‌شده ایران ندارد، تحریم‌های آمریکا و توقیف کشتی کره‌ای چقدر در این مساله موثر است؟
معتقدم کره‌ای‌ها می‌توانستند به نحوی این تشنج را که بین دو کشور ایجاد شده تا حدودی حل کنند، چراکه کره‌جنوبی می‌توانست به نحوی عمل کند تا هم بخشی از مشکلات ایران با صدور کالا، دارو و... حل شود و هم شرکت‌ها را جریمه نکنند اما متاسفانه کره‌ای‌ها می‌خواستند صددرصد با تیم ترامپ و پمپئو هماهنگ باشند و این موضوع طبیعتا روی رابطه دو کشور ایران و کره که رابطه نسبتا خوبی بود و فقط مسائل تحریم روی آن اثر گذاشته بود، موثر واقع شد.طبق قوانین بین‌الملل ایران مجاز به توقیف کشتی کره‌ای بوده است
اگر بخواهیم این موضوع را با مساله کشتی ارتباط دهیم، واقعیت این است که آنچه مقامات رسمی ما از وزارت خارجه تا مقامات نظامی که در خلیج‌فارس فعال هستند، اعلام کردند این کشتی حامل مواد شیمیایی بوده و مسائل محیط‌زیستی را رعایت نکرده است درحالی که طبق قوانین بین‌الملل اگر چنین موردی درست باشد طبیعتا ایران حق دارد در آبهای خود کشتی‌ای که چنین مزاحمت‌های محیط‌زیستی را ایجاد می‌کند، توقیف کند تا مساله محیط‌زیستی رفع شود.ممکن است کره این تصور را داشته باشد که مساله مالی هفت‌میلیارد دلاری که البته مقامات کره آن را 5/9 میلیارد دلار اعلام کردند با موضوع توقیف کشتی ارتباط داشته باشد.
ظاهرا1.5میلیارد در بانک ملت ایران در سئول و هفت‌میلیارد در بانک‌های کره‌ای بلوکه شده است؟
بله و به‌هرحال طرف کره‌ای ممکن است چنین تصوری داشته باشد که این مسائل با هم ارتباط دارند و ما هم نمی‌دانیم چراکه اطلاعات دقیق نداریم لذا باید بپذیریم نیاز است در این زمینه صحبت رسمی شود، بنابراین مقامات و مسئولانی که این کشتی را به‌صورت موقت توقیف کردند، اعلام کرده‌اند این کشتی مشکل محیط‌زیستی دارد و از سوی دیگر کره‌ای‌ها هنوز ثابت نکرده‌اند مشکل محیط‌زیستی نداشته است.دولت کره تا پایان دولت ترامپ تمایلی برای آزاد کردن پول‌های بلوکه شدن ایران ندارد
وضعیت دولت ترامپ چقدر در این مقاومت طرف کره‌ای موثر است؟
طبیعتا باید دو طرف گفت‌وگو کنند اما درحال حاضر مقام کره‌ای برای توجیه کردن به ایران آمده است؛ از سوی دیگر 9 روز دیگر ترامپ می‌رود و قرار این نیست در این مدت باقی‌مانده تا پایان دولت ترامپ، دولت کره پولی آزاد کند، از این‌رو باید این 9 روز بگذرد تا ما متوجه شویم آیا کره‌جنوبی اراده‌ای برای آزاد کردن پول ایران دارد یا می‌خواهد سوءاستفاده کند. به نظر می‌رسد در مدت یکی، دو روز پیش از پایان دوره ترامپ می‌توان این نکته را متوجه شد، هرچند در این مدت ترامپ نمی‌تواند نقش خاصی ایفا کند، چراکه به دنبال استیضاح او نیز هستند و او در یک هفته باقی‌مانده درگیر این مساله است.بنابراین شما معتقدید برای بازپس‌گیری پول‌های بلوکه‌شده ایران، باید منتظر دولت بعدی در آمریکا باشیم؟
بله. آنها این بهانه را دارند، لذا باید اجازه دهیم یک هفته بگذرد؛ کره‌ای‌ها نگران و به دنبال این بودند که جریمه نشوند از این‌رو اگر این کار را نکنند، نشان می‌دهد کره این اراده را ندارد و متاسفانه با وجود این پول در بانک‌های خود می‌خواهد از آن سوءاستفاده کند.اگر دولت کره بعد از رفتن ترامپ منابع ایران را آزاد کند، مشخص می‌شود تا چه حد دولت ترسویی بوده است
با وجود فشارهایی که در عین رابطه خوب بین ایران و کره به کشورمان وارد شده و ما پیش از این شاهد همکاری‌های اقتصادی خوبی بودیم اما باید یک هفته صبر کنیم و طبیعتا بعد از این مدت، دولت کره خود را نشان می‌دهد و اگر منابع ایران را آزاد کند، مشخص است که از ترامپ می‌ترسیدند و دولت ترسویی بوده که پس از رفتن آنها پول‌های بلوکه‌شده را آزاد کرده است، البته در این خصوص گفت‌وگو می‌شود و ممکن است ایران هم انعطاف نشان دهد.منبع: فرهیختگان
