نخستین قطار متروی ملی به عنوان یکی از ثمرات اتکا به دانش و توانمندی جوانان ایرانی امروز پنجشنبه ۱۹ فروردین ۱۴۰۰ توسط رییس جمهوری به صورت ویدئو کنفرانسی به بهره‌برداری رسید و در مدار حرکت قرار گرفت.
از حدود هفت سال قبل، بحث ساخت قطارهای مترو به عنوان یکی از نیازهای مهم کشور مطرح شد. با توجه به پتانسیل و ظرفیت بالای فناورانه جهاد دانشگاهی، فعالیت در زمینه دستیابی به دانش بومی سیستم رانش مترو در این مجموعه آغاز شد.
فناوری اولیه سیستم رانش مترو سال ۱۳۹۷ در مجموعه جهاد دانشگاهی علم و صنعت طراحی و تکمیل شد. برای ساخت نمونه صنعتی سیستم رانش مترو و آزمایش آن، به پیاده‌سازی این سیستم در یک قطار کامل نیاز بود که قرارداد همکاری مشترک میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شرکت مترو تهران و جهاد دانشگاهی، با هدف طراحی و ساخت یک قطار ۷ واگنه بر اساس فناوری بومی در سال ۱۳۹۸ منعقد شد.
سیستم رانش، مغز و قلب یک قطار
سیستم رانش به لحاظ فناوری، پیچیده‌ترین قسمت قطار مترو محسوب می‌شود و در صنعت متروسازی از آن به‌عنوان مغز، قلب و ماهیچه‌های یک قطار نامبرده می‌شود و حدود ۳۰ درصد قیمت یک قطار را تشکیل می‌دهد. این سیستم شامل تمام بخش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری قطار است که وظیفه تأمین تغذیه الکتریکی؛ کنترل و حفاظت و راهبری؛ حرکت و توقف قطار را برعهده دارند. ۲۰ دستگاه گیربکس؛ ۲۰ دستگاه موتور ترکشن؛ ۱۰ دستگاه سیستم کنترل دور موتورها؛ ۴ دستگاه تغذیه تجهیزات جانبی و یک ست کامل TCMS که کنترل و نظارت بر اجزای فوق را برعهده دارد، زیربخش‌های سیستم رانش هستند که توسط جهاد دانشگاهی طراحی و ساخته شده است.در این طرح ملی، تلاش جهاد دانشگاهی در این مسیر، اجرای پروژه طبق زمان‌بندی تعیین‌شده، با رعایت کامل استانداردهای بین‌المللی و براساس دانش و فناوری بومی بوده است. بنا به گفته مسئولان حامی این طرح، جهاد دانشگاهی در این زمینه عملکرد بسیار خوبی داشته است که نشان‌دهنده ظرفیت بالای علمی و فناورانه این مجموعه دارد.
علی امام، مدیرعامل متروی تهران، به نقش جهاد دانشگاهی در ساخت قطار ملی اشاره کرده و با بیان اینکه این نهاد در زمینه ساخت تکنولوژی رانش قطارهای مترو وارد میدان شد و توانست با موفقیت به این دستاورد برسد، تأکید کرد: از آنجایی که قطارهای مترو، فاقد لوکوموتیو هستند و از هفت واگن، ۵ واگن خودکشش هستند، باید سیستم رانش آنها به خوبی فعال باشد و کنترل لازم را نیز انجام دهد که خوشبختانه این سیستم مهم توسط جهاددانشگاهی تعبیه شده و با داخلی‌سازی این قسمت، میلیاردها تومان در ساخت قطارها صرفه جویی ارزی شده است.
توجه به برون‌سپاری برخی فعالیت‌ها در جهاد دانشگاهی
.jpg "حرکت قطار ملی روی ریل خودکفایی؛ کاری از محققان جهاد دانشگاهی")
دکتر حمیدرضا صادق‌محمدی، معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی علم و صنعت با اشاره به ظرفیت‌های موجود در شرکت‌های خصوصی تأکید کرد: این اعتقاد در جهاد دانشگاهی به عنوان یک مجموعه علمی و فناور وجود دارد که اگر توانمندی و امکانات مناسبی در شرکت‌های خصوصی ایرانی وجود داشته باشد، بخشی از کارهای طرح‌ها و پروژه‌ها برون‌سپاری شده و از همکاری این مجموعه‌ها استفاده شود.
سه شرکت دانش‌بنیان جستار دانش علم و صنعت، تام لوکوموتیو آریا و برنا الکترونیک، از پیمانکاران جهاد دانشگاهی در انجام پروژه سیستم رانش مترو هستند.
حرکت قطار ملی روی ریل خودکفایی
پروژه قطار ملی مترو به همت پژوهشگران شرکت واگن‌سازی تهران، جهاد دانشگاهی، مپنا و ۱۸ شرکت دانش‌بنیان، تکمیل و به مرحله بهره‌برداری رسیده است. با هدف تولید انبوه قطار ملی مترو، مراحل تست گرم این قطار روز دوشنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۰ در خط تست پایانه فتح‌آباد با موفقیت انجام شد تا کشور، گام مهمی در مسیر خودکفایی در سیستم ریلی شهری بردارد. قطار ملی مترو به عنوان یک پروژه و افتخار ملی، روز پنجشنبه ۱۹ فروردین ۱۴۰۰ با حضور رییس جمهور رونمایی شد.قرارداد تولید ۱۰۵ دستگاه واگن بین شرکت مترو و شرکت واگن‌سازی تهران در اسفند ۱۳۹۹ منعقد شد. این ۱۰۵ دستگاه قطار در واقع پروژه تولید انبوه قطار ملی مترو است که نمونه نخست آن با سطح ۸۵ درصد داخلی‌سازی قطعات، به سرانجام رسیده و رونمایی می‌شود. به گفته پیروز حناچی، شهردار تهران، طرح عظیم قرارداد ساخت ۱۰۵ واگن مترو داخلی گام اول خودکفایی در واگن‌سازی است.
پروژه قطار ملی مترو، زمینه‌ساز خودکفایی و اشتغال
مدیرعامل متروی تهران در مورد دستاوردهای قطار ملی مترو گفت: ایجاد حداقل ۲۵ هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم، فعال شدن حدود ۲۵۰ شرکت داخلی در زمینه تأمین مواد اولیه و همچنین سازندگان قطعات صنعت ریلی، کاهش ۲۰ تا ۲۵ درصدی قیمت تمام شده واگن‌های مترو، صرفه‌جوئی ارزی، توسعه فعالیت شرکت‌های دانش بنیان مرتبط با این صنعت، استفاده از ظرفیت کامل پنج شرکت واگن ساز و ... بخشی از ثمرات پروژه قطار ملی مترو است.
با رفع تحریم‌ها نباید دوباره متمایل به تولیدات خارجی نشویم
شاید نکته‌ای که بسیاری از نخبگان و پژوهشگران کشور به آن اشاره و تأکید دارند، بازگشت به مسیر قبلی و واردات از خارج، در شرایط برداشته شدن تحریم‌ها است. باید به این نکته مهم توجه داشت که اتکا به ظرفیت و توان داخلی، علاوه بر کاهش وابستگی به خارج و خودکفایی در عرصه‌های مختلف، زمینه اشتغال هزاران نفر از جوانان کشور را فراهم می‌کند.
دکتر محمدرضا پورعابدی، معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی در این زمینه معتقد است: باید استراتژی کشور مشخص باشد و اینطور نباشد که در شرایط تحریم به سمت تولیدکننده داخلی بیاییم و با رفع تحریم‌ها دوباره بازار کشور واگذار شود. مسئولین باید در این گشایش (رفع احتمالی تحریم‌ها) که ایجاد خواهد شد، این موضوع را مدنظر داشته باشند تا بتوانیم مسائل داخل کشور را براساس توانمندی داخلی مدیریت کرده و رفاهی در حد و شأن مردم ایران ایجاد کنیم.
اینکه کشور توانسته است با وجود تحریم‌های ظالمانه و سنگین، به همت پژوهشگران و محققان جوان خود، مشکلات را تاحدود زیادی حل و نیازهای کشور در زمینه‌های مختلف را مرتفع کند، نشان می‌دهد که قطعاً اعتماد به توان داخل، تکیه‌گاهی ایمن برای تأمین نیازهای کشور در شرایط تحریم و غیرتحریم خواهد بود.
امیدواریم اهمیت استفاده از ظرفیت و توان داخلی و اعتماد به نخبگان و پژوهشگران کشور، در قراردادهای آتی از جمله در توافق ۲۵ ساله ایران و چین که مباحثی از جمله توسعه خطوط ریلی، گسترش تولید مشترک واگن‌های مترو، سرمایه‌گذاری در خطوط متروی ۱۰ کلان شهر در آن مطرح شده است، مورد توجه جدی مسئولین کشور قرار گیرد.
منبع:
1. خبرآنلاین/ ببینید | آشنایی با ویژگی‌های «قطار ملی مترو»؛ کاری از محققان جهاد دانشگاهی
2. مشرق نیوز/فیلم/ رونمایی از نخستین قطار مترو ملی
3. ایرنا/ قطار متروی ملی در ایستگاه اول
4. ایسنا/ شمارش معکوس تا حرکت قطار ملی روی ریل خودکفایی؛ ساخت قلب تپنده قطار ملی مترو به همت جهاد دانشگاهی+فیلم
