نشانه‌های پدیده تغییر اقلیم و تأثیر آن بر زندگی بشر
پدیده تغییر اقلیم و گرم شدن بر بسیاری از جنبه‌های زندگی بشر تاثیر خواهد گذاشت. امروزه مشاهده می‌شود در هر گوشه‌ای از جهان پدیده‌های آب و هوایی نظیر سیل، خشکسالی و طوفان‌ها افزایش یافته و به صورت تهدیدی روزمره در تولید و ذخیره مواد غذایی، منابع آب و سلامتی درآمده و همچنین سبب تحولات اقتصادی منفی و مشکلات اجتماعی شده است.تغییر اقلیم یکی از چالش‌هایی است که بشر در قرن جاری با آن مواجه است و به عنوان یک تهدید بالقوه، محیط‌های طبیعی و انسان ساخت را تحت تأثیر قرار می‌دهد.افزایش طول دوره رشد، افزایش دما و ذوب شدن یخ‌های قطب شمال و بالا آمدن تراز آب‌ها، کاهش بارش و خشکسالی‌های پیاپی و شدید، افزایش رخداد سیلاب، امواج گرمایی و کاهش امواج سرما به عنوان نشانه‌هایی از تغییر اقلیم، موجب مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی در سراسر جهان شده‌اند.
تغییر اقلیم مهمترین تهدید توسعه پایدار، کشاورزی و امنیت غذایی
.jpg "تغییرات اقلیمی، چالش مهم بشر/ برخی تبعات تغییرات آب و هوایی غیرقابل بازگشت است")
در چند سال اخیر شدت تغییرات بیشتر شده است. سرعت تغییر اقلیم به دلیل مداخله بشر در اکوسیستم طبیعی به گونه‌ای بوده است که بررسی اثرات تغییر اقلیم بر کلیه فعالیت‌های بشری در محافل علمی از حساسیت خاصی برخوردار شد. در عصر حاضر تغییر اقلیم به عنوان مهمترین تهدید برای توسعه پایدار، کشاورزی و امنیت غذایی مطرح است.
دانشمند آمریکایی:انسان‌ها عامل تغییرات آب و هوایی
پیتر گلیک، عضو آکادمی ملی علوم آمریکا، نویسنده و پژوهشگر در زمینه محیط زیست به ویژه تغییرات آب و هوا، می‌گوید قطعا انسان‌ها باعث تغییرات آب و هوایی شده‌اند. او می‌گوید: «از نظر علمی کاملا مشهود است که اقلیم در حال عوض شدن است و انسان‌ها مسئول این تغییر هستند. همین طور خیلی واضح است که بعضی از اثرهای اصلی این تغییر اقلیم روی منابع آبی ما خواهد بود».هشدار کارشناسان بر اثر منفی تغییرات اقلیمی بر سلامتی و ایمنی/ ۲۰۲۰ گرمترین سال زمین
آتش سوزی در جنوب کالیفرنیا، ۲۰۱۳ ؛ سیل کارولینای جنوبی ناشی از طوفان فلورانس در سال ۲۰۱۸ ؛ طوفان کاترینا در می سی سی پی، ۲۰۰۵ ؛ و یخ و برف در تگزاس، ۲۰۲۱ تنها بخش کوچکی از تبعات تغییرات اقلیمی هستند؛ کارشناسان تأکید می‌کنند تغییرات اقلیمی امور مالی، خانه، سلامتی، ایمنی و سبک زندگی افراد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند؛ اینها رویدادهای شدید آب و هوایی هستند که حتی در زندگی روزمره نیز شدیدتر شده است.دانشمندان از دهه ۱۸۸۰ درجه حرارت هوا را اندازه گیری کرده‌اند و طبق اعلام اداره ملی اقیانوسی و جوی سال ۲۰۲۰ گرمترین سال زمین در ۱۴۰ سال گذشته بوده است. علاوه بر این، ۱۹ سال از گرمترین سال‌های ثبت شده از سال ۲۰۰۰ تاکنون رخ داده است. کارشناسان و محققان می‌گویند: «مهم نیست که شما در مورد علل چه فکر می‌کنید، آب و هوا در حال تغییر است و عواقب این امر دیگر نگرانی دور از دسترس نیست. با افزایش دما و گرمی هوا، مسایل زیادی بر چگونگی زندگی افراد تأثیر می‌گذارد؛ از جایی که ما برای اقامت انتخاب می‌کنیم و خطرات بهداشتی جدیدی را که با آن روبرو هستیم گرفته تا اینکه آیا هنوز می‌توانیم سبک‌های زندگی مورد نظر خود را دنبال کنیم یا خیر.برخی از نشانه‌های تغییر اقلیم
.jpg "تغییرات اقلیمی، چالش مهم بشر/ برخی تبعات تغییرات آب و هوایی غیرقابل بازگشت است")
• خشکسالی‌ها در سراسر جهان طولانی‌تر و شدیدتر می‌شوند.
• طوفان‌های گرمسیری به دلیل گرم شدن دمای آب اقیانوس شدیدتر می‌شوند.
• با افزایش دما، در رشته کوه‌ها و مناطق قطبی برف کمتری دیده می‌شود و برف‌ها سریع‌تر ذوب می‌شوند.
• به طور کلی، یخچال‌های طبیعی با سرعت بیشتری در حال ذوب شدن هستند.
• یخ‌های دریایی در اقیانوس منجمد شمالی اطراف قطب شمال با افزایش دمای هوا سریع‌تر از هر زمان دیگری در حال ذوب شدن است.
• خاک منجمد، سریع‌تر از آنچه که انتظار می‌رفت در حال ذوب شدن است. این پدیده، در حال تغییر شکل مناظر است و گازهای کربنی آزاد می‌کند که روند گرم شدن زمین را سریع‌تر می‌کند.
• آب سطح دریا در حال افزایش است که جوامع ساحلی و اکوسیستم‌های رودخانه‌ای را تهدید می‌کند.
گرمایش جهانی آخرین توده یخی کانادا را ذوب کرد
.jpg "تغییرات اقلیمی، چالش مهم بشر/ برخی تبعات تغییرات آب و هوایی غیرقابل بازگشت است")
آخرین توده یخی دست نخورده کانادا واقع در نواحی نزدیک به قطب شمال سال گذشته ذوب شد؛دانشمندان می‌گویند، بخش اعظم قفسه یخی دست نخورده کانادا به لطف گرمای تابستان و گرم شدن کره زمین، جزایر کوه یخی را متلاشی کرده است. به گفته محققان، توده‌های یخی ذوب شده ۴۰۰۰ سال قدمت داشته‌اند و با حرکت در آب‌های اقیانوس ممکن است به قطعات بیشتری تقسیم شوند. عکس‌های ماهواره‌ای نیز نشان می‌دهد که حدود ۴۳ درصد از این جدایی در گذشته رخ داده بود؛ آخرین توده یخی کانادا پس از ذوب شدن به دو کوه یخ غول پیکر تبدیل شده و بزرگترین آن تقریبا به اندازه منهتن است.
کارشناسان تأکید می‌کنند، این فروپاشی در حالی رخ داده که تابستان گرمتر از حد متوسط است که به گفته دانشمندان نتیجه تغییرات آب و هوایی است؛ لوک کپلند، استاد دانشگاه اوتاوا در همین زمینه به آسوشیتدپرس گفت: در تابستان ۲۰۲۰، دمای منطقه ۹ درجه فارنهایت گرمتر از متوسط ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۰ بود.
برخی تبعات تغییرات آب و هوایی غیرقابل بازگشت است
کارشناسان سازمان ملل متحد در گزارش جدید خود در مورد شرایط اقلیمی کره زمین تاکید کرده‌اند که بشر «بدون هیچ حرف و حدیثی» مسئول تغییرات آب و هوایی محسوب می‌شود.در این گزارش آمده است که انسان‌ها برای جلوگیری از تبعات مخرب تغییرات آب و هوایی راهی جز کاهش چشمگیر میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای ندارند. کارشناسان سازمان ملل همچنین هشدار داده‌اند که دمای کره زمین تا سال ۲۰۳۰ میلادی یک و نیم درجه سانتیگراد نسبت به دوران پیش از انقلاب صنعتی افزایش خواهد یافت.
این در حالی است که پیش از این تصور می‌شد که بشر تا سال ۲۰۴۰ با افزایش یک و نیم درجه‌ای کره زمین روبرو خواهد شد. گزارش سه هزار صفحه‌ای جدید با همکاری ۲۳۴ کارشناس و دانشمند تهیه شده است.
به گفته دانشمندان برخی از تبعات تغییرات آب و هوایی مانند افزایش سطح آب دریاها «غیرقابل بازگشت» است. از سوی دیگر افزایش پدیده‌های آب و هوایی نامتعارف «بی سابقه» توصیف شده است.
این در حالی است که بنا به گزارش کارشناسان سازمان ملل ظرفیت اقیانوس‌ها و جنگل‌ها برای جذب گازهای کربنی کاهش یافته است.
بریتانیا: این یک هشدار شدید درباره تاثیر فعالیت بشر بر کره زمین است
.jpg "تغییرات اقلیمی، چالش مهم بشر/ برخی تبعات تغییرات آب و هوایی غیرقابل بازگشت است")
دولت بریتانیا که ماه نوامبر سال جاری میزبان کنفرانس سازمان ملل متحد درباره تغییرات آب و هوایی خواهد بود گزارش جدید کارشناسان این سازمان را «هشداری شدید» درباره تاثیر فعالیت بشر بر کره زمین خواند.
بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا در بیانیه‌ای ابراز امیدواری کرد که این گزارش «زنگ خطر» را برای کل جهان به صدا درآورده باشد.
جان کری، نماینده ویژه رئیس جمهوری آمریکا در امور اقلیمی نیز در واکنش به گزارش کارشناسان سازمان ملل گفت که جهانیان باید اکنون گردهم بیایند تا پیش از آنکه دیر شود تبعات گرمایش زمین و تغییرات آب و هوایی را به افزایش یک و نیم درجه ای دمای هوای کره زمین محدود کنند.
اتحادیه اروپا: برای تغییر روند امور دیر نیست
اتحادیه اروپا نیز ضمن تاکید بر لزوم واکنش فوری به تغییرات آب و هوایی اعلام کرد که هنوز برای «تغییر روند امور» در این زمینه دیر نیست. اتحادیه اروپا همچنین برگزاری کنفرانس تغییرات آب و هوایی ماه نوامبر در گلاسکو را فرصتی برای واکنش به گرمایش زمین و تبعات تغییرات آب و هوایی ارزیابی کرد.دولت آلمان هم در واکنش به گزارش کارشناسان سازمان ملل تاکید کرد که زمان اندکی برای نجات کره زمین باقی مانده است.
گرتا تونبرگ: جای شگفتی ندارد
گرتا تونبرگ، فعال سرشناس در عرصه مقابله با تغییرات آب و هوایی گفت که بشر همچنان امکان پیشگیری از «بدترین تبعات» آن را دارد. او در عین حال اظهار داشت که گزارش کارشناسان سازمان ملل نکته «شگفت انگیزی» ندارد و تنها تائیدکننده نتیجه هزاران پژوهشی است که پیش از این منتشر شده بود.نشانه های تغییر اقلیم در ایران
.jpg "تغییرات اقلیمی، چالش مهم بشر/ برخی تبعات تغییرات آب و هوایی غیرقابل بازگشت است")
بارش برف در شهرهای جنوبی و مرکزی کشور پس از 50 سال، سرمای شدید و بارش تگرگ در فصل شکوفه دهی درختان، بارش سنگین برف در استان های مازندران و گیلان و ... برخی از نشانه های بی نظمی در شرایط آب و هوایی کشور است.
بهلول علیجانی معتقد است که تغییر اقلیم پدیده یی جهانی است که ایران را نیز شامل می شود.
وی بارش باران ناگهانی و سیل آسا، بارش سنگین برف، هوای بسیار سرد، بارش برف در نقاط گرم و خشک، کاهش باران در نقاط مرطوب و کوهستانی، افزایش متوسط دمای برخی شهرها در سال های اخیر را نمونه هایی از تغییرات محسوس در آب و هوای ایران دانست.
استاد دانشگاه خوارزمی همچنین با تایید وقوع بی نظمی های اقلیمی در ایران، به حالت های غیرعادی آب و هواییِ به وجود آمده در کشورهای پاکستان و روسیه نیز اشاره کرد و گفت: بی نظمی های اقلیم به معنای خارج شدن وضعیت آب و هوایی از حالت عادی به معنای سرما، بارش، گرما یا خشکسالی های شدید است. برای مثال چند سال پیش سیلی بزرگ پاکستان را در بر و درست در همان موقع برخی جنگل های مسکو آتش گرفت. همچنین در سال های گذشته در مواردی شاهد زمستان های سخت و ویرانگر در شهرهای شمالی ایران یا تجربه ی دمای بیش از 40 درجه در شهرهای کوهستانی، بوده ایم که این پدیده ها، پدیده یی «ترین» و «بی نظم» بودند و برای این کشورها غیرعادی محسوب می شوند.
کردوانی نیز با تایید وقوع نوسانات آب و هوایی و اشاره به خشکسالی گسترده در ایران، به وجود آمدن این شرایط را معلول افراط گرایی در توسعه طلبی در طبیعت دانست و گفت: از سال 1340 خورشیدی حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق رواج پیدا کرد تا اینکه در عرض 15 سال، 50 هزار حلقه چاه حفر شد و از سال 55 تا 60 تعداد حلقه چاه های حفر شده، دو برابر شد. در زمان حاضر نیز نزدیک به 700 هزار حلقه چاه در کشور وجود دارد.
وی همچنین با انتقاد از فعالیت های سدسازی در کشور گفت: پس از انقلاب توسعه ی کشاورزی و صنعتی به منظور خودکفایی در دستور کار قرار گرفت و همین امر تاثیر مستقیمی بر وضعیت آب کشور داشت.
به گفته ی پدر کویرشناسی ایران، افراط در استفاده از آب و نگاه تک بعدی به توسعه در بخش های کشاورزی و صنعت سبب شده تا وضعیت آبی ایران در مخاطره ی جدی قرار گیرد و این در حالی است که دارایی های ایران در بخش منابع آبی محدود و این کشور در کمربند خشک قرار گرفته است.
به اعتقاد مدیر طرح ملی تغییر آب وهوا، بدون شک پدیده ی تغییر اقلیم در ایران نیز در حال وقوع است.
به گفته ی وی ناهنجاری های اقلیمی مانند طوفان ها، خشکسالی های بلندمدت و روند دار بودن تغییرات دما و بارش در کشور نشان دهنده ی عمق اثرات تغییر اقلیم است و تنها افزایش سطح آب دریاها نشانه ی تغییر اقلیم نیست بلکه به مفهوم واقعی می توان نشانه هایی از این پدیده را در کشور مشاهده کرد.
ناصری در بخش دیگری از اظهارات خود از رشد روز افزون بیابان ها، تغییر الگوی بارش کشور، از بین رفتن یا کاسته شدن قابل ملاحظه ذخایر برفی مناطق کوهستانی و یخچالی، افزایش دما و روند کاهشی مقدار بارش را فاکتورهای روشن و معناداری دانست که ضمن وقوع همزمان، همگی با حرکت در جهت منفی نشان از وقوع پدیده ی تغییر اقلیم دارند.
تغییرات اقلیمی ایران طی ۶۱ سال اخیر
با توجه به اهمیت تغییر اقلیم در ایران؛ محققان مرکز پژوهش‌های علوم جوی اقیانوسی دانشگاه شیراز در مطالعه‌ای این تغییرات را بررسی کردند.این بررسی در یک دوره ۵۸ ساله از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۷ (۱۳۳۸ تا ۱۳۹۶) انجام شد و در این بازه زمانه مقیاس‌های آب قابل بارش، نم ویژه و باد بٌرداری مورد ارزیابی قرار گرفت.
«آب قابل بارش»؛ مولکول‌های آب هستند که در ستون هوا قرار گرفته‌اند، ولی تبدیل شدن آنها به مایع یا جامد (به شکل باران و برف) بستگی به دمای هوا و ناپایداری جو دارد. کل وزن بخار آب در ستون عمودی هوا با سطح مقطع واحد است که بر حسب کیلوگرم بر متر مربع و یا میلی‌متر اندازه‌گیری می‌شود.
به وزن بخار آب موجود در هوا، در یک واحد وزنی، «نم ویژه» گفته می‌شود که بر حسب گرم آب در کیلوگرم هوا اندازه‌گیری می‌شود. نم ویژه تعداد مولکول‌های بخار آب در هوا است که هرچه دمای هوا بیشتر شود، نم ویژه آن در مرحله اشباع بیشتر می‌شود.
باد برداری مقیاسی از جابه‌جایی افقی هوا است. واحد اندازه‌گیری آن متر بر ثانیه و زاویه روانش باد است. باد‌هایی که از سمت دریاها می‌وزند، نمناکی هوا را افزایش می‌دهند و در برابر، باد‌هایی که از سرزمین‌های خشک می‌وزند؛ می‌توانند نم را از هوا بگیرند و آن را خشک‌تر کنند.
این داده‌ها ابتدا در دو بازه زمانی ۲۹ ساله (۱۹۶۰ تا ۱۹۸۸ و ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۷) و سپس برای پنج دوره ۱۰ ساله پیاپی و یک دوره هشت ساله با هم مقایسه شدند.
بر اساس یافته‌های این مطالعه، کم‌ترین اندازه آب قابل بارش و بیشترین اندازه نم‌ویژه در پهنه کوهستانی شمال غربی، غرب و مرکز کشور دیده شد. در بررسی دو بازه ۲۹ ساله مشخص شد که در ۲۹ سال دوم آب قابل بارش، نم ویژه، باد‌های غربی و جنوبی، به ویژه در گستره جنوب غربی ایران کاهش معنی‌داری داشته است.
باد‌های جنوبی و غربی نقش مهمی در جریان نم هوا به سمت ایران دارند و به همین دلیل کاهش آنها با کاهش آب قابل بارش و نم ویژه هماهنگ است.
در دوره ۲۹ ساله دوم بیشترین کاهش آب قابل بارش و نم ویژه مربوط به استان‌های جنوب غربی یعنی بوشهر، خوزستان، فارس، کهکیلویه بویر احمد، ایلام و کرمانشاه بوده است.
در مقایسه دوره‌های ۱۰ ساله مشخص شد که بیشترین اندازه مثبت بی‌هنجاری آب قابل بارش مربوط به بخش‌های جنوب غربی و در بازه زمانی ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۹ (۱۳۳۸-۱۳۴۸) بوده است. این بی‌هنجاری مثبت در بخش‌های جنوب غربی در گذر زمان کاهش پیدا کرده و در دهه ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ (۱۳۷۹ تا ۱۳۸۸) این بی‌هنجاری منفی و دچار کاهش شد.
طبق بررسی‌ها؛ از دهه ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ (۱۳۸۹-۱۳۹۶) روند مثبت در داده‌های آب قابل بارش و نم ویژه مشاهده شده است. با این حال باز هم در مقایسه با دوران قبل ۱۹۹۱ (۱۳۷۰) کاهش چشمگیری داشته است.
بر اساس یافته‌های این مطالعه افزایش سرعت باد‌های غربی و جنوبی، با بیشتر شدن آب قابل بارش و نم ویژه در بخش‌های بزرگی از ایران همراه بوده است. در مقایسه با دهه ۱۹۶۰، در دیگر دهه‌ها و به‌ویژه ده دهه ۲۰۰۰ و ۲۰۱۷ از سرعت این باد‌ها کاسته شده و در برابر باد‌های خشک شرقی و شمالی، بیشتر شده است.
در انجام این پژوهش سید محمد جعفر ناظم السادات، لیلی عباسی و صدیقه مهرآور؛ پژوهشگران بخش مهندسی آب مرکز پژوهش‌های علوم جوی اقیانوسی دانشگاه شیراز، مشارکت داشتند.
منبع:
1. فارس/ تغییرات اقلیمی، چالش مهم بشر/ تهدیدهایی که پایان ندارد
2. یورو نیوز/ هشدار کارشناسان سازمان ملل: برخی تبعات تغییرات آب و هوایی غیرقابل بازگشت است
3. شبکه خبر/ تغییرات اقلیمی ایران طی ۶۱ سال اخیر
4. ایرنا/ در گفت و گو با صاحبنظران ارشد محیط زیست بررسی شد؛ تغییر اقلیم و نشانه های آن در ایران
