تغییرات اقلیمی عامل تشدید بلایای آب و هوایی در ۲۰۲۰

به گزارش راسخون؛ بررسیهای انجام شده حاکی از آن است که خسارت ۱۰ فاجعه آب و هوایی مخرب در جهان حدود ۱۵۰ میلیارد دلار برآورد شده که این رقم نسبت به سال ۲۰۱۹ روند افزایشی داشته و نشان دهنده تاثیرات طولانی مدت گرم شدن کره زمین است.

همچنین وقوع این حوادث آب و هوایی مخرب و سهمگین به فوت دستکم ۳۵۰۰ نفر و آوارگی بیش از ۱۳.۵ میلیون نفر دیگر منجر شده است.

از وقوع آتش سوزیهای مهیب جنگلی استرالیا در ماه ژانویه گرفته تا وقوع طوفانهای سهمگین در ماه نوامبر، در واقع هزینه واقعی بلایای آب و هوایی بسیار بالاتر بوده زیرا بیشتر این خسارات شامل بیمه نبوده است.

همچنین بر اساس بررسی سالانه سازمان غیردولتی جهانی Christian Aid با عنوان "هزینه سال ۲۰۲۰ را حساب کنید: سال تجزیه آب و هوا"، بار هزینه ها به طور نامتناسبی متوجه ملت های فقیر بوده است.

در این گزارش که با استناد به مطالعه منتشرشده در مجله لانست بوده، آمده است: فقط چهار درصد از خسارات اقتصادی ناشی از حوادث شدید آب و هوایی در کشورهای کم درآمد مشمول بیمه بوده در حالیکه این رقم در کشورهایی با اقتصادهای پردرآمد ۶۰ درصد است.

حوادث شدید آب و هوایی از مدت ها پیش از شروع گرم شدن کره زمین ناشی از فعالیت بشر و بروز اختلال در سیستم آب و هوایی کره زمین، انسان ها را دچار مشکل کرده بود. اما بررسی بیش از یک قرن اطلاعات مربوط به دما و بارش در کنار چندین دهه داده ماهواره ای در مورد طوفان ها و افزایش سطح دریا تاکید دارد که دمای سطح زمین تاثیر این حوادث را تشدید می کند.

تغییر اقلیم چیست و از کجا ناشی می شود؟

تغییر اقلیم (Climate change) یا تغییرات آب و هوایی به تغییر طولانی مدت در توزیع آماری الگوهای اقلیمی یا آب و هوایی گفته می‌شود.

واقعیت این است که انتشار گازهای گلخانه ای، ما را گرفتار برخی تغییرات آب وهوایی کرده است، آب و هوا با انتشار گازها به سرعت تغییر کرده و این تغییر برای صدها سال ادامه خواهد داشت و در نتیجه حتی اگر انتشار گازها و افزایش غلظت آنها در سطح اتمسفر متوقف شود، می توان گفت که برای تشخیص بعضی از اثرات مهم تغییر آب و هوا مانند بالا آمدن سطح دریا، مدت زمان طولانی مورد نیاز است.

گازهای گلخانه ای در اثر فعالیت های انسانی در اتمسفر رها می شوند، زمانی که سوخت های فسیلی برای تولید انرژی استفاده شده و جنگل ها قطع و سوزانده می شوند، دی اکسید کربن (CO۲) تولید می شود، متان (CH۴ ) و اکسید نیتروژن (N۲O ) نیز در اثر فعالیت های کشاورزی، تغییر کاربری زمین و دیگر منابع منتشر می شوند، مواد شیمیایی صنعتی به نام هالوکربن ها (CFCS۹, HCFS و PFCS۹) و دیگر گازهای با طول عمر بالا مانند سولفورهگزافلوراید (SF۶) در اثر فعالیت های صنعتی رها می شوند و انتشار می یابند.

افزایش مقدار گازهای گلخانه ای سبب تغییر آب و هوا می شود، این گازها با جذب اشعه فروسرخ، مسیر جریان طبیعی انرژی را با تغییر آب و هوا کنترل می کنند. سیستم آب و هوا در واکنش به انتشار گازهای گلخانه ای با پوششی ضخیم از این گازها برای حفظ تعادل بین انرژی دریافتی از خورشید و انرژی برگشت داده شده به فضا تعدیل می شود.

گازهای گلخانه ای اصلی شامل بخار آب، دی اکسید کربن ( CO۲)، ازن تروپوسفری (O۳)، متان (CH۴)، اکسید نیتروس (N۲O) و گازهای صنعتی (هالوکربن ها) است که به جز گازهای صنعتی بقیه آنها به طور طبیعی ایجاد می شوند و در مجموع کمتر از یک درصد گازهای اتمسفر را تشکیل می دهند این مقدار از گازها برای ایجاد اثر گلخانه ای و حفظ طبیعی دمای کره زمین در حدود ۳۰ درجه سانتیگراد بیشتر از دمای ضروری جهت حیات بر روی کره زمین کافی است.

میزان زیاد انتشار دی اکسید کربن و رشد انتشار آن حاکی از آن است که افزایش دی اکسید کربن اتمسفر نتیجه مستقیم ورودی های دی اکسید کربن از منابع انسانی و از جمله سوزاندن سوخت های فسیلی و جنگل زدایی بوده است.

تغییرات اقلیمی چه تاثیری بر ایران گذاشته است؟

سید محمد مهدی میرزایی قمی، رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم گفت: تبعات تغییرات اقلیمی در سطح جهان، به صورت یکسانی مشاهده نخواهد شد. منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، بیشترین خسارات و صدمات اقتصادی را از گرمایش جهانی مشاهده خواهند کرد در حالی‌که کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی کمترین خسارات را خواهند دید.

میرزایی قمی در رابطه با موضوع تغییر اقلیم در ایران گفت: شواهدی، چون افزایش متوسط دما در کشور، کاهش بارش‌ها، افزایش تعدد و شدت حوادث زیست‌محیطی شدید مانند سیل و خشکسالی در کشور نشان‌دهنده بروز روزافزون اثرات گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در کشور است. مطالعات گسترده زیست‌محیطی نشان‌دهنده آن است که آسیب‌پذیری ایران از تغییرات اقلیمی بیش از متوسط جهان است.

وی در رابطه با حوادث زیست محیطی در کشور گفت: شواهدی، چون افزایش توالی بروز حوادث شدید زیست‌محیطی مانند امواج حرارتی روزهای بسیار گرم در جنوب شرق کشور و روزهای بسیار سرد در شمال غرب کشور از نشانه‌های اثرگذاری تغییر اقلیم در ایران است.

رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم ادامه داد: افزایش ۴۰% باران‌های سیل‌آسا در کشور و روزهای خشک در نواحی غربی و جنوب شرق کشور نیز از پیامدهای محسوس تغییر اقلیمی است. هرچند که نمی‌توان سهم‌بندی مشخصی از نقش گرمایش جهانی بر پیامدهای زیست‌محیطی محلی داشت، اما به طور کلی بروز خشکسالی و ایجاد چشمه‌های گرد و خاک در کشور و منطقه که منجر به افزایش بروز پدیده ریزگردها در شهرهای غرب و جنوب غربی و جنوب شرقی کشور شده است، از دیگر اثرات ملموس افزایش دمای زمین و کاهش بارندگی است.

کاهش روان‌آب‌های سطحی در فصل بهار و کاهش توان تولید برق‌آبی از دیگر تبعات کاهش بارندگی در کشور است. همچنین فرسایش خاک و فقر پوشش گیاهی مراتع کشور از آثار گرمایش جهانی در کشور است.

کاهش بارش و ذخایر آب محلی، منجر به بروز مسائل اجتماعی مانند تبعات اقتصادی در روستاها و رشد مهاجرت از روستاها به حواشی شهرها و بروز پیامدهای اجتماعی و اقتصادی نامطلوب حاشیه‌نشینی و از دست رفتن سرمایه‌های روستایی است.

رییس مرکز ملی هوا وتغییر اقلیم بیان کرد: تمامی پیامدهای مذکور در شرایطی مشاهده می‌شود که تغییر دمای کره زمین طی دو سده اخیر حدود ۱ درجه سانتیگراد بوده است. مطابق پیش‌بینی‌ها، بسیار محتمل است که با دو برابر شدن غلظت دی‌اکسیدکربن در اتمسفر، افزایش دما طی سال‌های باقیمانده تا پایان قرن ۲۱ ام در ایران، تا ۵/۴ درجه سانتیگراد باشد. این افزایش دما، طبیعتا، منجر به بروز شدیدتر پیامدهای تغییرات اقلیمی در کشور خواهد بود. با در نظر گرفتن پایان‌پذیری منابع آبی زیرزمینی که در شرایط فعلی بالغ بر ۵۵% از نیاز آبی کشور را تامین می‌کند، بحران خشکسالی در آینده از خطرات جدی توسعه اقتصادی و اجتماعی در کشور ناشی از تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی خواهد بود.

ایران در زمره ۱۱ کشور اول جهان از نظر انتشار گازهای گلخانه‌ای به اتمسفر است

رییس گروه تغییر اقلیم، مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به آسیب‌های ناشی از تغییر اقلیم گفت: این آسیب‌ها متاثر از عواملی مانند افزایش دما، افزایش سطح آب دریاها، خشکسالی و اثرات آنها بر مهاجرت ساکنین نواحی آسیب پذیر و منابع درآمدی آنها، بهداشت و دسترسی به آب آشامیدنی و نیز آسیب‌های اقتصادی برخاسته از موضوع تغییر اقلیم است.

وی افزود: تبعات گرمایش جهانی در سطح جهان، به صورت یکسانی مشاهده نمی شود، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، بیشترین خسارات و صدمات اقتصادی را از گرمایش جهانی مشاهده خواهند کرد در حالی‌که کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی کمترین خسارات را خواهند دید، این مساله ضرورت توجه به اقدام و مشارکت برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورهای منطقه را نشان می‌دهد.

عزیزی ادامه داد: شواهدی چون افزایش متوسط دما در کشور، کاهش بارش‌ها، افزایش تعدد و شدت حوادث زیست‌محیطی شدید (مانند سیل و خشکسالی) در کشور نشان‌دهنده بروز روزافزون اثرات گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در کشور است، نقشه افزایش دمای سطح زمین طی یک قرن گذشته، نشان‌دهنده آسیب‌پذیری ایران از تغییرات اقلیمی، بیش از متوسط جهان است.

وی اظهار داشت: مواردی مانند افزایش توالی بروز حوادث شدید زیست‌محیطی مانند امواج حرارتی (روزهای بسیار گرم) در جنوب شرق کشور و روزهای بسیار سرد در شمال غرب کشور، از نشانه‌های اثرگذاری تغییر اقلیم در ایران است، افزایش ۴۰ درصدی باران‌های سیل‌آسا در کشور و روزهای خشک در نواحی غربی و جنوب شرق کشور نیز از پیامدهای محسوس تغییر اقلیمی است، هرچند که نمی‌توان سهم‌بندی مشخصی از نقش گرمایش جهانی بر پیامدهای زیست‌محیطی محلی داشت، اما به طور کلی بروز خشکسالی و ایجاد چشمه‌های گرد و خاک در کشور و منطقه که منجر به افزایش بروز پدیده ریزگردها در شهرهای غربی، جنوب غربی و جنوب شرقی کشور شده است، از دیگر اثرات ملموس افزایش دمای زمین و کاهش بارندگی است.

وی افزود: کاهش روان‌آب‌های سطحی در فصل بهار و کاهش توان تولید برقابی از دیگر تبعات کاهش بارندگی در کشور است، همچنین فرسایش خاک و فقر پوشش گیاهی مراتع کشور از آثار گرمایش جهانی در کشور است، کاهش بارش و ذخایر آب محلی، منجر به بروز مسائل اجتماعی مانند تبعات اقتصادی در روستاها و رشد مهاجرت از روستاها به حواشی شهرها و بروز پیامدهای اجتماعی و اقتصادی نامطلوب حاشیه‌نشینی و از دست رفتن سرمایه‌های روستایی است.

بررسی آثار تغییر اقلیم بر سلامت و روان مردم

رییس گروه تغییر اقلیم، مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت: اثرات تغییرات اقلیم بر سلامت انسان و محیط پیرامون آن در نقاط مختلف جهان به چالش اساسی یعنی نوع پاسخ انسان به این تغییرات تبدیل شده است. در این بین، ارتباط نزدیک بین بیماری انسان و تغییر در پارامترهای اقلیمی قابل تامل است، انسان به عنوان عنصر فعال در کنترل اثرات تغییر اقلیم و فراهم آوردن اقدامات موثر در جهت کاهش اثرات آن مطرح می شود.

وی افزود: در چند دهه اخیر با افزایش گازهای گلخانه ای، تشدید روند گرمایش کره زمین و تغییرات اقلیمی، بخش هایی از کره زمین به خصوص منطقه خاورمیانه تحت تاثیر خشکسالی های پیاپی، افزایش تقاضا برای آب و برداشت های بی رویه، با بحران آب مواجه شده است، با توجه به روندهای موجود پیش بینی می شود تا سال ۲۰۲۵، نیاز آبی جهان در بخش کشاورزی ۱.۳ ، صنعت ۱.۵ و شرب ۱.۸ برابر شود که این روند، کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی را در زمره بحرانی ترین مناطق جهان قرار خواهد داد، به همین دلیل بسیاری از رودخانه های واقع در حوضه های مشترک بین چند کشور به شدت تحت فشار رقابت بر سر برداشت منابع آب محدود قرار داشته که می تواند ضمن تشدید بحران آب، زمینه بروز اختلاف و نزاع بین کشورهای همسایه را نیز پدید آورد.

عزیزی اظهارداشت: کشور ما نیز از این بحران مستثنی نبوده و در پنج دهه اخیر افزایش میانگین دما، کاهش متوسط بارندگی، کاهش منابع آب تجدیدپذیر کشور و بهره برداری های بی رویه از منابع آب منجر به پیدایش و تشدید بحران آب در کشور شده است که این موضوع در حوضه های مشترک مرزی به دلیل وابستگی به منابع آبهای فرامرزی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

آیا می‌توان جلوی تغییرات اقلیمی را گرفت؟

هنوز امید‌هایی برای این موضوع وجود دارد. تغییرات آب و هوایی را می‌توان محدود کرد یا کاهش داد، اما تنها در صورتی که ‏IPCC‏ می‌گوید، «اقدامات سریع و بی‌سابقه در همه جنبه‌های اجتماعی» صورت بگیرد. به این منظور باید دو اتفاق بیفتد؛ نخست این‌که ‏باید عادات ٢٥٠ ساله محیط زیستی خود را تغییر دهیم. یعنی آن‌طور که در‌سال ٢٠١٥، ١٩٥ کشور جهانی قرارداد پاریس را امضا ‏کردند، تلاش کنیم تولید آلودگی دی‌اکسید کربن را تا پایان قرن به صفر برسانیم. این اتفاق به معنای تغییر بسیاری از عادت‌های ‏اجتماعی‌مان است، از جمله تغییر رژیم غذایی، شیوه مسافرت کردن و شیوه تولید محصولات. ‏

دومین اتفاق که چالش بسیار بزرگی است، کم کردن غلظت دی‌اکسید کربن موجود در اتمسفر است. برای این منظور نیاز داریم تا از ‏فناوری جذب کربن استفاده کنیم. ساده‌ترین راهکار، کاشت درختان بیشتر است. ‏

منبع:
1. ایرنا/ زمین قربانی تغییر اقلیم
2. ایسنا/ تغییرات اقلیمی عامل تشدید بلایای آب و هوایی در ۲۰۲۰
3. همشهری آنلاین/ تغییرات اقلیمی چه تاثیری بر ایران گذاشته است؟
4. باشگاه خبرنگاران جوان/ چرا تغییرات اقلیمی رخ می‌دهد و دلایل آن چیست؟