آیت الله سید «محمدسعید طباطبایی حکیم» متولد شهر نجف بود. ایشان نوه دختری سید «محسن حکیم»، مرجع تقلید شیعیان در قرن چهاردهم هجری قمری است.
آیت‌الله حکیم تحصیلات حوزوی را از کودکی آغاز کرده و از شاگردان سید محسن حکیم و ابوالقاسم خویی بوده است. حکیم پس از تکمیل تحصیلات حوزوی دروس تخصصی حوزه نظیر فقه و اصول فقه ، اخلاق و تفسیر را تدریس می‌کردند.
این مرجع تقلید در دوران رژیم بعث صدام حسین هشت سال به زندان افتاد. ایشان پس از وفات سیدابوالقاسم خویی، مرجع تقلید شد. از سید محمدسعید حکیم ۲۴ عنوان کتاب در بیش از چهل جلد، در موضوع هایی نظیر، فقه مسائل مُستَحدَثه و برخی مسائل اجتماعی، به چاپ رسیده است و برخی آثار او به زبان‌های دیگر ترجمه شده است.
این مرجع تقلید شیعیان در شهرهایی مثل نجف، قم، دمشق و بیروت دفتر نمایندگی دارد.
سوگ آیت الله حکیم؛ از عراق و کویت تا لبنان
دولت عراق امروز شنبه را در سوگ رحلت آیت الله سید محمد سعید حکیم عزای عمومی اعلام کرد و همچنان پیام های تسلیت داخلی و بین المللی به این کشور ادامه دارد.
علاوه بر یک روز عزای عمومی در عراق، استانداری نجف اشرف نیز از امروز شنبه به مدت سه روز عزای عمومی اعلام کرده است.
«سید عمار حکیم» رهبر جریان حکمت عراق در پیامی در گذشت آیت الله العظمی حکیم از مراجع عالیقدر شیعه را تسلیت گفت.
در متن این پیام آمده است: رحلت یکی از شاخص‌ترین چهره‌های شهر علم و فقاهت، نجف اشرف، حوزه‌های علمیه و یکی از ارکان معرفت، هدایت و فقاهت، مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله العظمی سیدمحمدسعید حکیم، بزرگ خاندان حکیم، خاندان علم و فقاهت و شهادت، فاجعه‌ای بزرگ برای ما و مسلمانان و پیروان اهل بیت و ملت عراق است.
هیات حشد الشعبی عراق نیز در پیامی درگذشت آیت الله حکیم را تسلیت گفت و او را یکی از مبارزان علیه رژیم بعث صدامی و نیز حامیان گروه های مقاومت علیه تروریسم داعشی و پشتیبان تاسیس حشد الشعبی دانست.
برنامه تشیع پیکر آیت الله سید محمد سعید حکیم صبح امروز شنبه در کربلای معلا و صبح یکشنبه در نجف اشرف برگزار خواهد شد.
حزب الله و نبیه بری رئیس پارلمان لبنان، سفارت ایران در بغداد، کنسولگری ایران در نجف اشرف، دولت کویت، برهم صالح رئیس جمهور و مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق، دفتر وقف شیعی و مجلس اعلا، مقام های اقلیم کردستان عراق و سفارت آمریکا در بغداد، از جمله ارسال کنندگان پیام تسلیت به دولت عراق و خانواده آیت الله حکیم هستند.
آیت الله سید محمد سعید حکیم از مراجع بزرگ نجف اشرف عصر روز جمعه بر اثر ایست قلبی درگذشت .
وی نوه مرجع بزرگ سید محسن حکیم و خواهر زاده شهید محمد باقر حکیم است.
این عالم ربانی در مقبره آیت‌الله سید محسن حکیم نزدیک حرم مطهر علوی به خاک سپرده خواهدشد.
امیرعبداللهیان درگذشت آیت‌الله حکیم را تسلیت گفت
وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در پیامی درگذشت آیت الله العظمی سید محمد سعید طباطبایی حکیم را تسلیت گفت.
حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در پیامی درگذشت آیت الله العظمی سید محمد سعید طباطبایی حکیم را تسلیت گفت:
بسم الله الرحمن الرحیم
انا لله و انا الیه راجعون
درگذشت مرجع عالیقدر، آیت الله العظمی سید محمد سعید طباطبایی حکیم موجب تأسف و تأثر عمیق گردید.
عمر پربار و پر برکت آن عالم نستوه و فقیه مجاهد در دفاع از مبانی دین و مذهب، گسترش اندیشه ناب مبانی تشیع، حق مداری و مبارزه با ظلم و دیکتاتوری رژیم بعث گذشت. آن فقیه فرزانه با تلاش های علمی و مجاهدت‌های عملی خویش میراث و سرمایه‌ای ارزنده را برای جهان اسلام به یادگار گذاشت.
اینجانب، این ضایعهٔ بزرگ و غم‌بار را به جهان اسلام و تشیع، مقام معظم رهبری، مراجع عظام، علمای اسلام، حوزه‌های علمیه به ویژه حوزه علمیه مبارکه نجف اشرف، مقلدان آن فقیه عالیقدر و خاندان بزرگ حکیم و همچنین دولت و ملت عراق تسلیت می‌گویم و برای آن فقیه فقید، غفران و رحمت واسعه الهی، و برای بازماندگان و بویژه بیت معزز ایشان آرزوی صبر و اجر دارم.
حسین امیرعبداللهیان
زندگینامه آیت الله حکیم
سید محمدسعید طباطبایی حکیم (۱۳۵۴- ۱۴۴۳ق) از مراجع تقلید شیعه در عراق بود. او نوه دختری سید محسن حکیم، مرجع تقلید شیعیان در قرن چهاردهم قمری، بود. محمدسعید حکیم تحصیلات حوزوی را نزد محسن حکیم، حسین حلی و ابوالقاسم خویی گذراند. او از دوره جوانی، دروس تخصصی حوزه چون فقه و اصول فقه و دیگر دروس مانند اخلاق و تفسیر را درس می‌داد. حکیم آثاری را در موضوع‌هایی چون فقه، اصول، کلام و مسائل اجتماعی نوشته است. محمدسعید حکیم در دوران صدام حسین هشت سال به زندان افتاد. او پس از وفات سید ابوالقاسم خویی، مرجع تقلید شد. دفترهای نمایندگی او در شهرهایی مثل نجف، قم، دمشق و بیروت فعالیت دارند.
فعالیت‌های علمی
محمدسعید حکیم در ده سالگی، دروس حوزوی را نزد پدرش آغاز کرد و تا پایان دوره سطح حوزه، از وی بهره گرفت. پس از آن، دروس خارج را نزد کسانی چون سیدمحسن حکیم و حسین حلی فراگرفت. گفته‌اند سیدمحسن حکیم تصحیح و تحقیق کتاب مستمسک العروة الوثقی را به او واگذار کرد.محمدسعید حکیم از ۳۲ سالگی، تدریس دروس خارج فقه و اصول را آغاز کرده است. او همچنین تفسیر قرآن و اخلاق تدریس می‌کند.
استادان و شاگردان
سید محسن حکیم، حسین حلی، میرزا حسن بجنوردی و سید ابوالقاسم خویی مهم‌ترین استادان درس خارج فقه و اصول محمدسعید حکیم بوده‌اند.او شاگردان بسیاری تربیت کرده که در قم، نجف و حجاز فعالیت دارند. برخی از آنان عبارت‌اند از:
حسین فرج عمران قطیفی که از استادان درس خارج فقه و اصول در حجاز است.
سیدعبدالرزاق حکیم برادر محمدسعید حکیم و از استادان درس خارج فقه و اصول در حوزهٔ نجف که در سال ۱۴۱۳ق، پس از آزادی از زندان صدام، درگذشت.
باقر ایروانی از اساتید حوزه علمیه نجف از استادان درس خارج فقه و اصول و نویسندهٔ برخی کتب درسی حوزه‌های علمیه در قم و نجف.
آثار
از سید محمدسعید حکیم ۲۴ عنوان کتاب در بیش از چهل مُجلّد، در موضوعاتی چون اصول، فقه، مسائل مُستَحدَثه و برخی موضوعات اجتماعی، به چاپ رسیده است.[۱۱] برخی از آثار او به زبان‌های دیگر ترجمه شده است.کتاب المُحکَم فی اصول الفِقه در زمینه علم اصول فقه که در ۶ مجلد به چاپ رسیده است و مصباح المنهاج در ۱۹ مجلد که شرح کتاب فقهی منهاج‌الصالحین اثر سید محسن حکیم است، از مهم‌ترین آثار او است. همچنین کتابی به نام الکافی فی اصول الفقه از آثار اوست که بخش زیادی از آن را در زندان نوشته است. کتاب فاجعة الطف (فاجعه عاشورا) نیز کتابی است مفصل که درباره آثار و نتایج واقعه کربلا نگاشته است. وی درباره مسائل نوپدید، مانند شبیه‌سازی، رایانه و فضای مجازی هم نوشته‌هایی دارد.
فعالیت‌های اجتماعی
محمدسعید حکیم به جهت مخالفت با قانون منع پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) که در دوره حکومت صدام حسین در عراق تصویب شده بود، تحت تعقیب و برای مدتی فراری بود. همچنین به جهت امتناع خاندان صدر از حضور در کنفرانس مردمی اسلامی که به دستور صدام تشکیل شده بود، همراه با ۸۰ نفر از خاندان حکیم دستگیر و به مدت ۸ سال زندانی شد.پس از وفات سیدابوالقاسم خویی، محمدسعید حکیم مرجعیت تقلید را برعهده گرفت. هم‌اکنون دفترهای نمایندگی او در شهرهای نجف، قم، دمشق و بیروت فعالیت می‌کنند و پاسخ‌گوی سؤال‌های شیعیان هستند.[۲۰] او همچنین با اعزام مبلغانی به نواحی مختلف کشور عراق، خصوصا جنوب این کشور، اقداماتی را برای رفع مشکلات عشایر و روستانشینان انجام داده است. فعالیت‌های مشابهی هم درکشورهای ایران، هند و پاکستان هم داشته است.
محمدسعید حکیم در برابر کشتار شیعیان پاکستان به دست گروهی موسوم به سپاه صحابه، موضع گرفت و دولت پاکستان را مسئول پاسخ‌گویی به آن دانست. نواز شریف نخست‌وزیر پاکستان در پاسخ، نامه‌ای به دفتر وی نوشت و ضمن ابراز همدردی، از تصمیم دولتش برای مبارزه با عاملان کشتار شیعیان خبر داد.
در میان آثار وی مجموعه‌ای از نامه‌ها وجود دارد که برای مردم آذربایجان و گِلگِت پاکستان نوشته شده است.
منبع:
1. ایرنا/ سوگ آیت الله حکیم؛ از عراق و کویت تا لبنان
2. فارس/ آیت‌الله سید محمدسعید حکیم، از مراجع چهارگانه نجف درگذشت
3. ویکی شیعه/ سید محمدسعید حکیم
4. تسنیم/ امیرعبداللهیان درگذشت آیت‌الله حکیم را تسلیت گفت
