وی ادامه داد: مقاله مربوط به این دستاورد با عنوان " تولید واکسن mRNA-LNP علیه ویروس کرونا: ارزیابی پاسخ ایمنی در موش و میمون رزوس " در نشریه معتبر بین المللی واکسینه " Vaccines " منتشر شد که گویای توانایی بالای پژوهشگران کشورمان در عرصه علمی و تایید امکان تولید این نوع واکسن در ایران است.
این فناور گروه تحقیقاتی تولید واکسن به روش mRNA اضافه کرد: داوران این نشریه علمی اذعان داشتند مواردی در مقاله ایران مطرح شده که از جهاتی بسیار شفافتر از مطالبی است که برای واکسن های فایزر و مدرنا عنوان شده است.
نادری سهی با بیان اینکه امید است این طرح تحقیقاتی، آغازی برای تولید واکسن های مختلف به روش mRNA باشد، توضیح داد: در این روش، mRNA کد کننده پروتئین سطحی ویروس (Spike) با استفاده از نانوذرات لپیدی وارد سلول های ویژه ای از سیستم ایمنی انسان می‌شود و در نهایت، بدن علیه آن پادتن می‌سازد که به ایمن سازی در برابر ویروس منجر خواهد شد.
وی با اشاره به مزیت این روش، افزود: بر خلاف شبهاتی هرچند نادرست درباره تاثیر برخی دیگر از واکسن‌ها بر روی ژن انسان، مولکول mRNA در این نوع واکسن به صورت موقت وارد سلولها می شود و هیچ ارتباطی با هسته سلولها و ژن انسان نخواهد داشت.
وی ادامه داد: از طرفی در تولید واکسن به روش mRNA از کشت سلول استفاده نمی‌شود بنابراین روش تولید آن سریع است درحالیکه برخی از واکسن‌ها نیاز به کشت سلول دارند که پُر هزینه است.
این پژوهشگر با بیان اینکه روش استفاده شده در این نوع واکسن شبیه واکسن‌های فایزر و مدرناست، خاطرنشان کرد: تاکنون بخش اعظمی از تحقیقات بالینی حیوانی این واکسن انجام شده و پس از اتمام آن و تایید توسط سازمان غذا و داروی کشور، وارد مرحله مطالعات بالینی انسانی خواهد شد.
مسعود سلیمانی عضو هیات علمی دانشگاه‌های تربیت مدرس و علوم پزشکی شهید بهشتی و مدیر پروژه تولید واکسن کرونا به روش mRNA نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: این طرح تحقیقاتی از اردیبهشت سال گذشته آغاز شد و در تلاش هستیم تا با مشارکت شرکت " سل‌تک فارمد " و پس از تایید نهایی توسط وزارت بهداشت برای تولید انبوه آن اقدام کنیم.
سلیمانی افزود: این دستاورد بزرگ علمی در تولید واکسن برای سایر بیماری‌ها مانند سرطان نیز کاربرد بسیاری دارد و به محققان کشورمان در این زمینه کمک شایانی خواهد کرد.
واکسن های mRNA چه هستند و آیا باید دغدغه آسیب به ژن دریافت کنندگان را داشت؟
با ظهور اپیدمی کووید-۱۹ و تلاش برای ساخت واکسن این بیماری مرگبار، واژه جدیدی تحت عنوان «mRNA»، بر سر زبان‌ها افتاد. فناوری منحصربه‌فرد و پیشرفته‌ای که شاید واکسن کووید-۱۹، تنها سرآغازی برای کاربردهای فراگیر آن در حوزه‌های مختلف پزشکی و دارویی باشد. همین پتانسیل بالقوه، موجب شده تا بسیاری از شرکت‌های بزرگ دارویی و حتی فناوران به ظاهر غیرمرتبط همچون تسلا، به دنبال توسعه و تجاری‌سازی این فناوری برآیند. از آنجا که این فناوری کاملاً نوظهور است، شاید تنها راه تحلیل بازیگران و مسیر آتی آن، رصد و ارزیابی فعالیت‌های ثبت اختراع باشد.
شاید برای شما هم این پرسش پدید آمده که «mRNA» چیست؟ در پاسخ باید گفت که هر سلول، در هسته خود حاوی «DNA»ای است که ژن‌های موجود در آن، مجموعه دستورات لازم برای تولید پروتئین‌های مورد نیاز برای کارکرد مناسب بدن را در خود جای داده‌اند. «DNA»، هیچ‌گاه هسته سلول را ترک نمیکند و در نتیجه، فرآیند ساخت پروتئین مبتنی بر رمزهای ژنتیکی، توسط یک مولکول تک‌رشته‌ای به نام «mRNA» انتقال می‌یابد. این پیام‌رسان تک‌رشته‌ای که نسخه‌ای از دستورات ژنتیکی را حمل می‌کند، از سلول خارج شده و ساخت مولکول پروتئینی را موجب می‌شود. این پدیده جالب، سال‌ها است که از سوی محققین مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته، اما با تصویب مجوز اضطراری واکسن‌های ابداعی فایزر (به همراه بیوان‌تک) و مدرنا که از این فناوری برای مقابله با ویروس کرونا استفاده می‌کنند، بیش از پیش بر سر زبان‌ها افتاد. به عبارت بهتر، واکسن‌های مذکور را می‌توان نخستین محصول تجاری مبتنی بر فناوری «mRNA»، به‌عنوان فناوری کلیدی آینده بشر دانست.
برای تحریک پاسخ ایمنی، در بسیاری از واکسن ها میکروب ضعیف یا غیرفعال را وارد بدن می کنند ولی mRNA که نوع جدیدی از واکسن ها برای محافظت در برابر بیماری های عفونی هستند، به سلولها می آموزند که چگونه پروتئینی بسازند که باعث ایجاد پاسخ ایمنی در داخل بدن شود. این پاسخ ایمنی، که آنتی بادی تولید می کند، همان چیزی است که در صورت ورود ویروس واقعی به بدن، ما را از ابتلا محافظت می کند. حال سوال این است آیا این واکسن ها به ژن دریافت کنندگان واکسن آسیب می رسانند؟
شواهد موجود در زمینه پاسخ به سوال
واکسن های mRNA دارای رشته هایی از ماده ژنتیکی به نام mRNA در داخل یک پوشش خاص است. این پوشش از mRNA در برابر آنزیم های بدن محافظت می کند تا تجزیه نشود. واکسن های mRNA دستورالعمل هایی را برای سلول های ما ایجاد می کنند تا پروتئین بی ضرر بسازند. بعد از اینکه قطعه پروتئین ساخته شد، رشته mRNA شکسته می شود و با استفاده از آنزیم های موجود در سلول تجزیه می شود. هنگامی که پروتئین یا آنتی ژن در سطح سلول نشان داده می شود، سیستم ایمنی بدن شروع به تولید آنتی بادی و فعال سازی سلول های T می کند تا از آنچه فکر می کند عفونت است، جلوگیری کند. این آنتی بادی ها خاص ویروس کووید-19 هستند، به این معنی که سیستم ایمنی بدن برای محافظت در برابر عفونت در آینده آماده شده است. در پایان روند، بدن ما یاد گرفته است که چگونه از عفونت در آینده محافظت کند. محققان برای دهه ها در حال بررسی و کار با واکسن های mRNA بوده اند. مانند همه واکسن ها، واکسن های mRNA قبل از اینکه مجاز به استفاده باشند، از نظر ایمنی دقیق آزمایش شده اند .فناوری mRNA جدید است، اما ناشناخته نیست. آنها بیش از یک دهه مورد مطالعه قرار گرفته اند. واکسن های mRNA قبلاً برای آنفلوانزا، زیکا، هاری و سیتومگالوویروس بررسی شده است و حقایقی راجع به آن ها وجود دارد:واکسن های mRNA حاوی ویروس زنده نیستند و خطر ایجاد بیماری در فرد واکسینه شده را ندارند.
mRNA هرگز وارد هسته سلول یعنی جایی که ماده ژنتیکی وجود دارد نمی شود.
آنها به هیچ وجه بر ماده ژنتیکی و ژن های ما تأثیر نمی گذارند و با آن ارتباط برقرار نمی کنند.
علاوه بر این، واکسن های mRNA در مقایسه با انواع دیگر واکسن ها دارای مزایای مختلفی از جمله استفاده از یک عنصر غیرعفونی، زمان تولید کوتاه تر و پتانسیل برای هدف قرار دادن بیماری های متعدد، هستند. واکسن های mRNA را می توان در آزمایشگاه با استفاده از الگوی DNA و مواد موجود به راحتی تهیه کرد. این بدان معناست که فرآیند می تواند استاندارد و مقیاس بندی شود و باعث تولید سریعتر واکسن نسبت به روش های سنتی شود. واکسن های mRNA به دلیل قدرت بالا، ظرفیت توسعه سریع و پتانسیل ساخت با هزینه کم و تجویز بی خطر، جایگزین امیدوار کننده ای برای رویکردهای متداول واکسن هستند.
نتیجه‌گیری
واکسن های mRNA به سلول های ما می آموزند که چگونه پروتئینی بسازند که باعث ایجاد پاسخ ایمنی در داخل بدن شود. واکسن های mRNA حاوی ویروس زنده نیستند و خطر ایجاد بیماری در فرد واکسینه شده را ندارند. همچنین آنها به هیچ وجه بر DNA و ژن ها تأثیر نمی گذارند و با آن ارتباط برقرار نمی کنند پس نگرانی در مورد آسیب به ژن ها وجود ندارد.منبع:
1. ایرنا/ محققان ایرانی به فناوری تولید واکسن کرونا به روش« mRNA» دست یافتند
2. موسسه ملی تحقیقات سلامت جمهوری اسلامی ایران/ واکسن های mRNA چه هستند و آیا باید دغدغه آسیب به ژن دریافت کنندگان را داشت؟
3. کانون پتنت ایران/ پیشگامان فناوری «mRNA»؛ نسل جدید واکسن‌ها و روش‌های درمانی
