شهرستان میبد با 1276 کیلومترمربع وسعت، در 50 کیلومتری شمال‌غربی یزد قرار دارد. شهرستان میبد شامل یک بخش مرکزی و دو دهستان «بفروئیه» و «شهدا» است. بافت تاریخی میبد، آن را در زمره یکی از نمونه‌های نادر شهرهای باستانی ایران قرار داده است.
به گزارشراسخون به نقل از ایسنا،"مهدی جمالیان" مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان میبد، درباره جاذبه‌های گردشگری این شهرستان اظهار کرد: مسجد جامع از مهمترین بناهای تاریخی باقیمانده از دوران اسلامی در شهر میبد است که مساحتی در حدود 3000 مترمربع دارد.
وی ادامه داد: مسجد جامع در حدود سده سوم ه .ق با طرح شبستانی بنیان نهاده شده و در قرن ششم ه .ق ایوان و گنبدخانه به آن افزوده شده و در قرن هشتم ه .ق توسعه یافته و فضاهایی از دوران صفویه و قاجار در مسجد وجود دارد.
او افزود: بخش اصلی مسجد شامل صحن بزرگ، گنبدخانه و ایوان همراه با شبستانهای اطراف است که فضای تابستانه محسوب می‌شود و گرمخانه شرقی و غربی و شمالی نیز دارد که شبستانهای زمستانی مسجد هستند.
جمالیان خاطرنشان کرد: مسجد امام حسن(ع) و مسجد حاجی حسنعلی و حاجی رجبعلی از جمله ساختمانهای این مجموعه هستند.
وی افزود: این آب انبار درست روبروی در ورودی کاروانسرا جای گرفته و بر اساس سنگ نوشته آن، مربوط به قرن 11 ق. است.
این مسوول تصریح کرد: ویژگی ساختاری آب انبار کلار به گونه‌ای است که خستگان راه، تنها با چند پله انگشت شمار به پاشیر آب انبار می‌رسند. آب انبار کلار هنوز هم به عنوان یک منبع آب آشامیدنی قابل بهره‌برداری است.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری میبد گفت: این بنای تاریخی که قدمت آن به دوره قاجاریه بر می گردد، با نقشهای (پلانی) مدور و از جنس خشت بنا شده است. اصل بنا دو طبقه بوده و در بالای آن، فضای باز برای اقامت موقت قرار داشته است.
وی افزود: در داخل بدنه بنا، حفره‌هایی جهت آشیانه کبوتران تعبیه شده است. در نمای بیرونی قسمت انتهایی برج، مقرنسهای ساده‌ای دیده می‌شود که نشانه حالت تدافعی برج است.
جمالیان یادآور شد: از این برج که با کاربری قلعه ساخته شده به عنوان محلی برای ذخیره‌ی غذا و پناه‌گیری در مواقع ناامن استفاده می‌شده است.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری میبد با بیان اینکه قلعه بارجین در یکی از آبادیهای حوزه شرقی میبد به همین نام واقع شده است، گفت: این بنا توسط اربابان زرتشتی محل بنا شده است که کاربری بنا به منظور پناه گرفتن در مواقع ناامن بوده و جنس اصلی مصالح به کار رفته در بنا از گل و خشت است.
وی افزود: این قلعه دو طبقه و دارای چهار برج ساده در چهارگوشه و یک ورودی در سمت شمال است. در بالای سردر ورودی، اتاقی قرار دارد که مختص ارباب قلعه بوده است. نقشه‌ی(پلان) قلعه به صورت حیاط مرکزی بوده که اتاقها در اطراف حیاط واقع شده‌اند.
او ادامه داد: پوشش اتاقهای طبقه اول به صورت طاق ضربی و در طبقه دوم به صورت فیلپوش است.
وی مهمترین تزییناتی که در بنا به کار رفته را قاب بندیهایی که در جبهه شرقی و غربی دیده می‌شود عنوان کرد.
این مسوول پیشینه چاپارخانه در ایران را مربوط به دوره هخامنشیان دانست و گفت: از این مراکز، به عنوان ایستگاه‌های مبادلات نامه‌ای استفاده می‌شده است.
وی اضافه کرد: وظیفه چاپارخانه‌ها نگهداری و تیمار تعدادی اسب تیزرو و پیک تازه نفس جهت ارسال و مبادله سریع نامه‌ها و امانتهای مهم بوده است از این رو، چاپارخانه میبد به صورت قلعه ساخته شده که دفاع و حفاظت از آن میسر باشد و این اهمیت از برجها و دیوارهای بلند و روزنه‌های دیده‌بانی و تیراندازی و موقعیت خوب دفاعی آن پیداست.
او یادآور شد: این چاپارخانه در سالهای اخیر مرمت شده و به موزه پست میبد تبدیل شده است.
وی گفت: این یخچال با قدمتی که به پیش از دوره قاجار می‌رسد یکی از معدود یخچالهای به جای مانده در استان یزد است که از خشت و گل ساخته شده است.
وی بخشهای عمده این بنای باشکوه را شامل دیوارهای سایه‌انداز، حوض یخبند، مخزن یخچال و گنبد اعلام کرد.
او ادامه داد: دیوارهای شرقی و غربی و جنوبی آن در زمستان، سایه‌سار سردی در محوطه شمالی یخچال فراهم می‌ساخته که در شبهای چله با انداختن آب قنات به حوض پهناور و کم‌عمق آن محوطه و تکرار این کار در شبهای متوالی، قطعات بزرگ یخ ساخته می‌شده و پس از شکسته شدن، به مخزن یخ در زیر گنبد یخچال منتقل می‌شده است.
وی همچنین گفت: گنبد خشتی بزرگ، یخهای انباشته را نگه می‌داشته که در تابستان، از آن برای استفاده کاروانیان و مردم بهره‌برداری می‌کرده‌اند.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری میبد اظهار کرد: برج کبوترخانه که در حال حاضر به برج فرمانداری معروف است، تنها کبوترخانه موجود در میبد است.
وی افزود: پوسته عظیم خشتی با شش جرز داخل، اعضای اصلی کاربردی بنا را تشکیل می‌دهند. ورودی کوچکی در سمت غرب این برج قرار دارد و دو راه‌پله، حرکت عمودی این مجموعه را فراهم ساخته است.
جمالیان اضافه کرد: بدنه جرزهای برج کبوترخانه از حفره‌هایی به ابعاد 20×20 سانتیمتر ساخته شده که هر یک آشیانه کبوتران است. همچنین چهار برجک و یک برج میانی بر روی سقف در جهت ورود و خروج کبوتران قرار داشته و رنگ تند مقرنسها عامل جذب پرندگان بوده است.
این مسوول گفت: کهن دژ یا نارین قلعه یکی از مهمترین بناهای خشتی ایران و از آثار تاریخی پیش از اسلام بوده که قدمت آن هزاره سوم پیش از میلاد تخمین زده شده است. بنای این کهن دژ بر بالای مرتفع‌ترین پشته گلی شهر، به ارتفاع 25 متر و در پهنه‌ای به مساحت چهار هکتار و در پنج طبقه ساخته شده است.
وی تصریح کرد: مصالح به کار رفته در این مجموعه متراکم خشت و گل بوده و خشتهای مشاهده شده در آن اغلب با ابعاد 40×24×10، منتسب به معماری ساسانی است.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری میبد، گفت: مسجد جامع بفروئیه از جمله مساجد جامع میبد با سبک تابستانه - زمستانه است که قدمت آن با توجه به لوح کتیبه سردر ورودی غربی آن، به قرن نهم ق. باز می‌گردد.
وی ادامه داد: تابستان‌خانه این مسجد با پوشش گنبدی و شامل ایوانی بلند است و در دو طبقه بنا شده است. گرمخانه مسجد در ضلع شرقی گنبدخانه با اندکی اختلاف سطح بنا شده و گویا در ادوار بعد از ساخت گسترش یافته است.
او اضافه کرد: در سمت قبله گنبدخانه، فضایی وجود دارد که هم به عنوان محراب مورد استفاده قرار می‌گیرد و هم روزنه بادگیری است که هوای زیر گنبد را خنک می‌کند. در ضلع شمالی مسجد، تزیینات کاشی و سرامیک و ساخت یک منار دیده می‌شود که در دوره اخیر صورت گرفته است.
این مسوول گفت: این بنا آسیابی است کم نظیر که در عمق 40 متری زمین قرار گرفته و به «آسیاب دوسنگی» معروف است و قدمت این آسیاب بیش از 150 سال است.
وی افزود: در احداث این آسیاب، از مصالح ساختمانی خاصی استفاده نشده و روشنایی و تهویه آن به وسیله چاه‌هایی به عمق چهل متر تأمین می‌شود.
او خاطرنشان کرد: از نکات جالب معماری این آسیاب، راهرویی است که به شیوه‌ای مناسب، برای عبور حیواناتی مثل شتر طراحی شده است.
جمالیان با بیان اینکه زیارتگاه خدیجه خاتون زیارتگاهی است مورد احترام که در مهرجرد میبد واقع شده است، ادامه داد: خدیجه خاتون در واقع همان «سیده بنت ابی طاهر بن الحسین بن احمد بن جعفر» است و احتمال فراوان داده می‌شود که این امامزاده از فرزندان امامزاده ابوجعفر محمد یزد معروف به امامزاده جعفر متوفای 424 ق. باشد که بر اساس قانون سال شماری انساب، با ده نسل از علی العریضی به امام صادق(ع) منتهی می‌شود.
وی اضافه کرد: سابقه این مزار به سده ششم هجری برمی‌گردد.
/111/
