اگر از تنبیه به‌درستی بهره گرفته نشود، ممکن است نتیجه عکس حاصل شود. چه بسا تنبیه، پرخاش‌گری، دروغ‌گویی، کینه‌ورزی، خصومت و تقابل را در دانش‌آموزان افزایش دهد و حتی یادگیری آنان را دچار اخلال نماید.
به گزارش راسخون به نقل از فارس، مسئله تنبیه در تعلیم و تربیت همیشه مورد توجه بوده است. در گذشته که رفتار را ذاتی می‌دانستند، مدرسه به آموزش رفتارهای مطلوب توجه چندانی نداشت و برای حفظ انضباط و کنترل مدرسه، نوعاً از تنبیه استفاده می‌کرد.
ولی در دوران حاضر، که رفتار را محصول یادگیری می‌دانند، طبیعی است که مدرسه باید به رفتارهای مثبت و منفی دانش‌آموزان حتی قبل از ورود به مدرسه و شروع آموزش‌های رسمی، توجه داشته باشد و با مسائل عاطفی و احساسی بچه‌ها درگیر شده و شرایطی را در مدرسه ایجاد نماید که رفتارهای خوب افزایش یابند و احتمال تکرار رفتارهای ناپسند کم شده و یا از بین برود.
بنابراین اگر سیستم مدرسه کارآمد و پویا باشد، می‌تواند از تنبیه به عنوان یک روش تربیتی برای احتمال کاهش و یا عدم تکرار رفتارهای ناپسند در مدرسه بهره بگیرد و به دانش‌آموزان تفهیم کند که چه رفتارهایی مورد قبول گروه و اجتماع نیست.
اما اگر سیستم مدرسه معیوب باشد و مثل مدارس ما با آئین‌نامه اجرایی 13 سال گذشته اداره شود، نه تنها از تنبیه به شکل صحیح استفاده نمی‌کند، بلکه به برخی از رفتارهای ناهنجاری که بچه‌ها با خود به مدرسه می‌آورند، دامن نیز می‌زند و با تندخویی، سخت‌گیری، توصیه‌های آمرانه، تهدید، اخراج و برخوردهای فیزیکی، دانش‌آموزان را به اطاعت کورکورانه از قوانین و مقررات مدرسه وادار می‌نمایند.
بهره‌گیری غلط مدرسه از تنبیه، باعث شده که تعدادی از دانش‌آموزان تمایل به کج‌روی، خصومت، تقابل، عصیان‌گری و گریز از مدرسه پیدا کنند و با الزام و اجبار در مدرسه حاضر شوند. با کمال تأسف باید اذعان کنیم که بخش عظیمی از دانش‌آموزان فقط به این دلیل که مجبورند، به مدرسه می‌روند! پدیده‌ای که برای آموزش و پرورش کشور بسیار تلخ و ناگوار است.
تأسف بالاتر اینکه ما آن را یک مسئله عادی و مشکل جهانی می‌دانیم! در حالی که چنین نیست. کم‌توجهی و غفلت از پدیده مدرسه‌گریزی باعث گردیده که امروزه، مسئله حفظ انضباط و کنترل دانش‌آموزان در کلاس، مهم‌ترین دغدغه بسیاری از معلمان باشد. بسیاری از آن ها معتقدند که درصد قابل توجهی از دانش‌آموزان علاقه‌ای به درس خواندن ندارند؛ عصیان‌گر و بی‌انگیزه‌اند؛ و نهایتاً اینکه برای معلم و مدرسه و علم، ارزشی قائل نیستند.
پس اگر از تنبیه به‌درستی بهره گرفته نشود، ممکن است نتیجه عکس حاصل شود. چه بسا تنبیه، پرخاش‌گری، دروغ‌گویی، کینه‌ورزی، خصومت و تقابل را در دانش‌آموزان افزایش دهد و حتی یادگیری آنان را دچار اخلال نماید. از این رو است که به معلمان توصیه می‌شود تا آنجا که امکان دارد، از تنبیه اجتناب کنند. چرا که تنبیه اغلب موجب شکاف عمیق روانی بین معلم و شاگردان می‌شود. اما استفاده از تنبیه در حالت اجبار نیز مستلزم رعایت نکاتی است.
باور داشته باشید که تنبیه، مطلوب نیست. ولی اگر تنها راه جلوگیری از یک رفتار ناپسند را استفاده از تنبیه می‌دانید، در لحظه عصبانیت، اقدامی نکنید. صبر کنید تا کمی آرام شده و بر خود مسلط گردید. مطمئن باشید این تحمل و بازگشت به حالت طبیعی، باعث خواهد شد که تصمیم عاقلانه‌تری بگیرید و حرف و عمل‌تان مؤثر واقع شود.
در تنبیه نباید به گونه‌ای رفتار کنید که دانش‌آموز پیامی مبنی بر اینکه او فرد بدی است، دریافت کند؛ بلکه باید به او تفهیم نمایید که رفتار خاصی از او، بد بوده و به‌خاطر آن باید تنبیه شود. همچنین تلاش کنید با فرد تنبیه‌شده ارتباط صمیمی داشته باشید تا او از شما فاصله نگیرد. البته بدانید که برقراری ارتباط دوستانه با افراد تنبیه‌شده، سخت‌تر از تحمیل شرایط تنبیه بر آن ها نیست.
هرگز در زمانی که عصبانی هستید و کنترل و خون‌سردی خود را از دست داده‌اید، متوسل به تنبیه نشوید. زیرا در چنین مواقعی دانش‌آموز تلاش می‌کند که از شرایط پیش‌آمده خود را نجات دهد و به اصل رفتاری که باعث تنبیه شده است، اصلاً فکر نمی‌کند و گوش شنوایی هم برای شنیدن نصایح و توصیه‌های شما ندارد.
به هنگام تنبیه، به شخصیت دانش‌آموز احترام بگذارید و اجازه دهید که بنشیند و با شما صحبت کند و شما هم با دقت به حرف‌های او گوش کنید. لکن اگر به این نتیجه رسیدید که دانش‌آموزی مستحق تنبیه است، هیچ عذری را نپذیرید و از اعمالِ تنبیه عدول نکنید.هیچ‌گاه در تنبیه از واژه‌های تهدیدکننده و سرزنش‌های تحقیرآمیز استفاده نکنید. الفاظ کنایه‌آمیز و توهین‌وار در ضمیر دانش‌آموزان باقی می‌مانند و کینه‌ورزی و انتقام‌جویی را در آن ها تقویت می‌کنند.
برای رفتارهای نامطلوب، تنبیهات را تعریف کنید و متناسب با رفتارهای ناپسند، از آن ها بهره بگیرید و هرگز در اعمال تنبیهات، تبعیض نگذارید. چرا که تفاوت‌گذاری در اعمال قوانین موجب می‌شود که مقررات در نگاه دانش‌آموز سست شده و او، بی‌انضباط گردد.
هرگز دانش‌آموزی را که در یادگیری دروس ضعیف است، به‌خاطر ارتقای یادگیری، تنبیه نکنید. چون او به این نتیجه می‌رسد که خودش برای معلم ارزش‌مند نیست و آنچه برای معلم ارزش دارد، رشد تحصیلی و نمره بالاتر است.
هیچ وقت از «مطالعه و انجام تکالیف»، به عنوان تنبیه استفاده نکنید. این کار نوعی شکنجه کردن دانش‌آموز با کتاب و مطالعه است که انگیزه مطالعه او را به‌شدت کاهش می‌دهد و او را از کتاب و علم بیزار و متنفر می‌کند.
مؤثرترین راه تنبیه که در دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی و تا حدودی راهنمائی به خوبی جواب می‌دهد، استفاده از «محروم کردن» است. زیرا محروم کردن، تقویت رفتارهای ناپسند را متوقف می‌کند. در این روش، دانش‌آموز را از فعالیت‌هایی که دوست دارد، مثل بازی کردن، دیدن برنامه‌های ورزشی و غیره، رفتن به خانه دوستان و… منع کنید. در زمان محرومیت، از بحث و مجادله خودداری کنید و به آنچه گفته‌اید، مُصرانه عمل نمایید.
/111/
