كليله و دمنه اثري ادبي و اخلاقي است كه از قديمترين و معروفترين متون ادبيات جهان بشمار مي رود و تاكنون به بسياري از زبانهاي مختلف عالم ترجمه شده است و به لحاظ اهميت و كثرت ترجمه ها از مباني ادبيات تطبيقي محسوب مي شود .
اين كتاب از حيث زيبائي اسلوب و لفظ وهمچنين افاده معاني بديع و نثر سنگينش از بزرگترين و قويترين آثار منثور فارسي است ، در اصل به زبان سنسكريت ( زبان هند قديم) از مشهورترين روايات تأليف «بيدپاي» فيلسوف هندي بوده و با نام پنجه تنتره در پنج باب (كتاب) تدوين شده است.
نخستين ترجمه اي كه از كتاب كليله و دمنه شده به زبان تبتي بوده، ولي متأسفانه اين نسخه را حوادث روزگار از ميان برده است. اين اثر را در زمان انوشروان ساساني، وزير دانشمندش برزويه طبيب از زبان سنسكريت به پهلوي برگرداند و خود ابواب و حكايات چندي بر آن افزود كه اغلب از مآخذ ديگر هندي گرفته شده بود.
كتاب كليله و دمنه پانزده باب دارد كه در اصل پنج باب بوده است و سه باب ديگر آن مأخوذ از كتاب بزرگ مهابهاراتا، حماسه ملي هند است كه نه تنها يكي از آثار بسيار بزرگ هند باستان بشمار مي رود بلكه يكي از آثار ادبي و حماسي بزرگ دنياست.
بعضي بابهاي ديگر مأخذ هندي دارند و برخي ديگر به هنگام ترجمه آن از سنكسريت، بدان افزوده شده است، زيرا بدون ترديد نمي توان داستان مأموريت برزويه در هندوستان و همچنين زندگاني برزويه طبيب را به متن كليله و دمنه هندوان نسبت داد. ده بابي را كه به هندوان نسبت مي دهند عبارتند از: 1- باب الاسد و الثور 2- باب الفحص عن امر دمنة 3- باب الحمامة المطوقة 4- باب البوم و الغربان 5- باب الملك و الطائر فنزه 6- باب السنور و الجرذ 7- باب الاسد و ابن آوي 8- باب القرد و السلحفاة 9- باب الاسوار و اللبوة 10 - باب الناسك و الضيف.
و پنج بابي كه به پارسيان نسبت مي دهند عبارتند از :
1- باب برزويه الطبيب .
2- باب الناسك و ابن عرس
3- باب البلار و البراهمة
4 -باب السائح و الصائغ
5- باب ابن الملك و اصحابه.
اين كتاب از زبان حيوانات است و در قالب مشكلات و سخنان حيوانات مسايل مختلفي اخلاقي ، ادبي را مطرح مي كند. اصل اين كتاب از نثر سنگيني برخوردار است و بسياري از كلمات آن امروزه معنا و مفهوم واضحي ندارد .