انسان کامل روح و جان هستی است و همان گونه که روح در بدن انسان مایه حیات و بقا و رابطه آن با بدن رابطه تدبیری بوده و اعضا و جوارح ابزار این تدبیرند

در تعریف انسان از ریشه این کلمه بهره برده شده است. انسان مأخوذ از (أنس) یا (ن س ی) است. اگر ریشه آن از انس باشد، مأنوس و اگر از نسی باشد دارای نسیان است.

اگرچه ملائکه به تسبیح و تقدیس الهی مشغول اند و به این امر می بالند، اما ملائکه ذات حق را آنگونه که اقتضا می کند عبادت نمی کنند

اگر چیزی جلوه دیگری باشد و آن را نشان دهد، صورت آن شیء خواهد بود، بنابراین همه عالم می تواند صورت حق باشد.

انسان کامل بعد از خلق جهان نیز باعث بقاء و دوام فیض بر مظاهر عالم است و همچنین مظاهر عالم وجود، قوس صعود را به واسطه انسان کامل طی می کنند.

انسان کامل موضوعی است که تا کنون تحقیقات و نوشته های زیادی در باب حقیقت و مسائل مرتبط به آن نگاشته شده و حتی از منظر حضرت امام و ابن عربی نیز از جهات مختلف بررسی شده

اگر ذات را با همه اسماء و صفات لحاظ کنیم، حضرت واحدیت شکل خواهد گرفت که به این مرتبه و مقام، مرتبه الوهیت و مقام جمع و غیب مضاف که مرتبه پایین تر از مقام غیب مطلق در مرتبه احدیت گویند.

انسان کامل محمدی و به اعتبار آن که افق وجود و ظهور تفصیلی آن مقام مشیت مطلقه و مرتبه ولایت کلیه علویه است در جمیع این عوالم سریان دارد.

اگر چیزی جلوه دیگری باشد و آن را نشان دهد، صورت آن شیء خواهد بود، بنابراین همه عالم می تواند صورت حق باشد.

انسان کامل قطب وجود کونی و آینه تجلی ذاتی کمالی احدی است، و امامان به منزله دو ابهر و شاهرگ اند، یعنی دو رگ که از باطن قلب بیرون می آید و از آن دو رگ همه رگهای بالا و پایین بدن منشعب می شوند