انسان کامل به حسب مقام شهادت و ظهور به رحمانیت و مقام غیب و ظهور به رحیمیت، تمام دایره وجود است.

در این مقاله سعی خواهیم کرد تا در تعریف معانی ولایت و همچنین ولایت تکوینی و ولایت تشریعی بیشتر عبارات حضرت امام رحمه الله را به نحو مستقیم ذکر کنیم تا نظر ایشان در این زمینه گویاتر و روشن‌تر بیان شود.

انسان مظهر اسم جامع و مرآت تجلی اسم اعظم است. خداوند به یدى الجمال و الجلال، باطن انسان را سرشت و ظاهرش را در عالم شهادت و مظهریت طبیعت قرار داد.

ملائکه مجرد بوده و در عین حال مظهر اسم خاصی از اسماء الهی هستند، مثلا مظهر اسم «علیم» و «قدیر» و اسم «قابض» است و انسان که مجمع همه اسماء است از همین جهت به آنان برتری دارد.

نبوت تعریفی عبارت از خبر دادن از چگونگی شناخت ذات و صفات و اسماء و افعال و نبوت تشریعی عبارت است از تمامی اینها به اضافه تبلیغ احکام و تهذیب اخلاق و تعلیم حکمت و قیام به سیاست است.

ولایت، تقسیم به عام و خاص نیز می شود : ولایت عام، ولایتی است که همه را فرا می گیرد مانند ولایت قضات و مجتهدین...

نزول او در آخرالزمان به عنوان وارث خاتم که پس از او ولیی به نبوت مطلقه وجود ندارد، تحقق می یابد.

سلسله وجود و قوس نزول و صعود تماما همان انسان کامل است. نقطه آغاز این دایره اوست و این دایره به او نیز ختم می شود و انسان کامل اول و آخر و ظاهر و باطن این دایره است.

ولایت تکوینی انسان کامل در اعلى مراتب هستی، خزائن الهی را شامل می گردد. خزائن همان اسماء و صفات خداوند هستند که انسان کامل در آنها تصرف می کند.

خداوند متعال ابتدا با فیض اقدس تجلی نمود و سپس با ظهور در اعیان ثابته از پرده غیب مطلق و حضرت عمائیه بیرون آمد.