عکاسی و دوربین های عکاسی

عکاسی به فرایند ثبت تصاویر به وسیله دریافت و ثبت نور برروی یک سطح حساس به نور، نگاتیو (فیلم) یا (سنسور الکترونیکی) گفته می‌شود. الگوهای نوری بازتابیده شده یا ساطع شده از اشیا بر روی سطح حساس به نور (هالوژن نقره یا سنسور)تأثیر می‌گذارد و باعث ثبت تصاویر می‌گردد
در گذشته نه چندان دور عکاسی از اتاقک تاریک و لوازم و موادی بسیار ساده تشکیل میشد. در حقیقت اتاق تاریک منجر به پیدایش عکاسی و دوربین عکاسی شد. اتاق تاریک عبارت از اتاقی است بی هیچ پنجره. هیچ نوری به آن راه ندارد مگر از طریق روزنه‌ای که بر یکی از دیوارهای اتاق تعبیه شده. تصاویر یا چشم‌اندازهای روبروی روزنه به صورت وارونه بر دیوار روبرویش بازتاب می‌یافت. بعضاً نگارگران از تصاویر بازتاب یافته به عنوان الگوی نقاشی‌شان استفاده می‌کردند. بعدها این اتاق تاریک در ابعاد کوچک‌تر تبدیل شد به دوربین عکاسی. یعنی در برابر روزنه‌ای که وجود داشت ماده حساس به نور قرار می‌دادند تا تصاویر بازتافته ثبت و ضبط شود. در روند تکاملی دوربین، از عدسی و لنز در جایی که روزنه قرار داشت استفاده شد. مواد حساس به نور به فیلم‌های عکاسی امروزین تبدیل شدند که در انواع سیاه و سفید و رنگی (نگاتیو) و اسلاید (پوزتیو) موجود است. نگاتیوها طی فرآیند دیگری در آزمایشگاه (لابراتوار) به عکس تبدیل می‌شوند. این روند ادامه یافت تا با پیدایش دوربین دیجیتال از حسگرهای حساس به نور به جای فیلم استفاده شد.
اما امروز از صنعتی پیچیده برخوردار است که تنوع محصولات آن حیرت آور می باشد. عکاسی موارد استفاده بسیار زیادی دارد. از جمله میتوان به عکاسی خبری ،علمی، تفریحی و ثبت خاطرات، ،مستند سازی اشاره کرد .
" دوربین سطوح حساس به نور و نور " ارکان سه گانه عکاسی اند که شناخت هر کدام از ضروریات فراگیری عکاسی به شمار میرود.

دوربین

دوربین یا همان اتاق تاریک اولیه مهمترین عامل عکاسی است که با کمک آن عکسبرداری انجام می شود. امروزه دوربین های عکاسی تنوع چشمگیری از لحاظ سیستم و شکل ظاهری دارند و هر روز به دامنه تنوع آنها افزوده می شود. اما با تمامی این اوصاف همگی آنها مشترکات زیادی دارند که با کسب شناخت کافی از این قسمتها می توان به راحتی با دوربین های گوناگون کار کرد.

طبقه بندي دوربين هاي عكاسي

اولين نوع طبقه بندي دوربينها، براساس قطع فيلم آنهاست. كه شامل دوربينهاي قطع بزرگ ، قطع متوسط، قطع كوچك، مينوكس يا كارآگاهي و دوربين هاي خاصي مي شود.
دوربين هاي قطع بزرگ :‌حجم و وزن زيادي دارند و بيشتر در آتليه ها بر روي سه پايه استفاده مي شود و آنها را دوربين هاي آتليه اي مي نامند. با فيلمهاي تك صفحه اي موسوم به فيلم تخت كار مي كنند. فيلم هاي تخت در ابعاد 9×6 سانتي متر تا اندازه هاي 40 ×30 نيز ساخته مي شوند. در جعبه هاي 25 عددي بسته بندي مي شود اين فيلم ها را در تاريكي در محفظه اي به نام شاسي قرار مي دهند و پس از تنظيم دوربين، در محل شيشه مات گذاشته و پس از عكسبرداري برداشته مي شوند.
دوربين هاي قطع متوسط :‌كم حجم تر هستند در فضاهاي غيرآتليه اي نيز كاربرد دارند. قطع فيلم اين دوربين ها 120 است. عرض فيلمهاي 120، 5/61 ميليمتر و طول آنها ثابت است دوربين هاي مختلف تعداد متفاوتي را با اين فيلمها عكاسي مي كنند چون كادر آن متفاوت است. فيلمهاي 120، دور قرقره سياهرنگ فلزي يا پلاستيكي همراه با نوار كاغذي كه داخل آن سياهرنگ است پيچيده شده اند.
دوربين هاي قطع كوچك : اين دوربين ها كم حجم بوده و پرمصرف ترين نوع دوربين هاست. فيلم 135 و 126 مصرف مي كنند اما نوع 35 آن رايج تر است. عرض فيلم هاي 135 ، 35 ميليمتر است و براي 12،18،20،24،27،36 قطعه عكسبرداري،‌عرضه مي شود. رايج ترين كادر آن 36×24 ميليمتر است اين دوربين ها به Halffram نيز موسوم اند. در داخل محفظه ي پلاستيكي يا فلزي موسوم به «كات» قرار مي گيرند. كادر فيلم هاي 126 ، 245 × 24 ميليمتر است و فقط براي دوربين هاي نوع پك استفاده مي شود در يك طرف سوراخ دارند و در كاستهاي مخصوص قرار مي گيرند. در دوربين هاي 135 پس از اتمام فيلم قبل از بيرون آوردن آن بايد فيلم را به وسيله اهرم برگردان فيلم به داخل كاست كشيد اما در دوربين هاي 120 اين كار ضروت دارد. همين طور در فيلم هاي 126 نيز نيازي به اين كار نيست.
دوربين هاي مينوكس يا كارآگاهي : فيلم 110 مصرف مي كنند داراي جثه كوچكي هستند و كاربرد غير حرفه اي دارند.
دوربين هاي خاص:‌دوربين هاي پولارويد و دوربين هاي ويژه و تخصصي
دومين نوع طبقه بندي دوربين ها، بر اساس نحوه تشكيل تصوير در منظره ياب دوربين هاست.
در منظره ياب دوربين هاي قطع بزرگ، تصوير به صورت واژگون چپ و راست ديده مي شود و در دوربين هاي قطع متوسط، تصوير چپ و راست ديده مي شود و در دوربين هاي قطع كوچك ،‌تصوير با موضوع هم جهت است.

ساختمان اصلی دوربین های عکاسی

مهمترین قسمتهای یک دوربین عبارتند از :
1- لنز
2- وسایل تنظیم که به دو بخش تنظیم نور و تنظیم فاصله تقسیم میشود.
3- منظره یاب
4- تعویض گر فیلم
5- اتاقک تاریک
6- کنتور شمارشگر فیلم

لنز

با مجهز شدن اتاقک تاریک به عدسی محدب تصویری شفافتر و روشنتر در اتاقک تاریک به دست آمد. این مساله اهمیت لنزها را برای ایجاد تصویری واضح و روشن در دوربین ها آشکار میسازد.
هر چند که یک عدسی می تواند تصویری نسبتا واضح ایجاد کند اما مشکلات متعد دی به وجود
می آ ورد که از آ ن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:
1- وسط تصویر نسبت به گوشه های آن واضحتر میباشد بطوریکه گاهی کناره ها کاملا محو است.
2- تصویر دچار نوعی اعوجاج می شود بدین معنا که خطوط در مرکز تصویر مستقیمند اما با نزدیک
شدن به کناره ها هلالی ومنحی می شوند.
3- خطاهای رنگی بسیار چشمگیر است یعنی تک عدسی قادر به بازنمائی رنگهای طبیعی موضوع نیست. علاوه برآ ن نگهائی را که ناشی از کیفیت نا مطلوب شیشه آن است به رنگهای موضوع می افزاید برای رفع این موارد در ساختمان لنز ترکیبی از عدسی های مختلف بکار می رود .
بر روی دهانه لنز هر دوربین اطلاعاتی از قبیل نام لنز نام کارخانه سازنده فاصله کانونی شدت نور یاحداکثر باز شدن دیافراگم شماره ردیف واندازه دهانه لنز درج شده است که در شناسائی لنزها بسیار بااهمیت است .

فاصله کانونی

شعاع های موازی نور که از بی نهایت به یک عدسی محدب می تابند در نقطه ای پشت عدسی همدیگر را قطع می کنند. فاصله میان مرکز عدسی تا آن نقطه اصطلاحاً فاصله کانونی عدسی نامیده می شود.
دریک لنز نیز که ترکیبی از عدسی های مختلف است فاصله میان مرکز (محل استقرار تیغه های دیافراگم درلنز) تا محل تشکیل تصویر واضح (سطح فیلم) را فاصله کانونی آن لنز می نامند. فاصله کانونی را با حرف f وبر حسب میلیمتر نشان می دهند. به عنوان مثال اگر بر روی لنزی مشاهده شد f=50m.m یعنی فاصله کانونی آن 50میلیمتر است.

قدرت روشنایی یا حد اکثر گشادی دیافراگم

قبلا اشاره شد که لنز , ترکیبی از عدسی های متعدد است . این عدسی ها به طور طبیعی مقداری از نور را جذب می کنند در نتیجه تمام شعاع های نور که به لنز تابیده می شوند از آن عبور نمی کنند . قدرت روشنایی عبارت است از مقدار نوری که لنز از خود عبور میدهد .
این مقدار با اعدا خاصی مانند 1:1 , 2/1:1 , 4/1:1 , 8/1:1 و 1:2 و غیره مشاهده میشود . روشنترین لنز 1:1 است . یعنی در این لنز عدسی ها بسیار مرغوب به کار رفته که می تواند نقریبا تمام نور موجود را از خود عبور دهد . هر قدر عدد بزرگتر شود لنز از روشنایی کمتری برخوردار اشت. از طرفی قدرت روشنایی لنز با بازترین درجه دیافراگم آن برابر است.

قدرت روشنایی لنز را می توان اینچنین محاسبه کرد :

فاصله کانونی لنز تقسیم بر قطر دهانه لنز = قدرت روشنایی لنز
یعنی اگر قطر دهانه لنزی 50 میلیمتر و فاصله کانونی آن 100 میلیمتر باشد قدرت روشنایی 2 خواهد بود ( 1:2 )
پس میتوان گفت هر چه قطر دهانه لنز بیشتر باشد قدرت روشنایی آن بیشتر است.
بطور کلی هر لنز از چندین عدسی مختلف محدب و مقعر تشکیل شده که ترکیب آنها با یکدیگر باعث ایجاد تصویری واضح بر روی سطح حساس فیلم (امولیسیون) خواهد شد.
محل ایجاد تصویر را سطح کانونی وحدفاصل عدسی با محل ایجاد تصویر،فاصلة کانونی عدسی می‌گویند.
برای روشنتر شدن مطلب در مورد یک عدسی معمولی که برای آتش زدن کاغذ استفاده می‌گردد توضیح می‌دهیم .برای سوزاندن کاغذ بایستی عدسی را در مقابل نور خورشید آن قدر حرکت داد تا نور خورشید بصورت نقطه‌ای کوچک بر روی سطح کاغذ درآید که در این حالت بر اثر برخورد پرتوهای نوری به یکدیگر که از عدسی گذشته‌اند گرمای قابل توجه‌ای در محل برخورد بوجود آمده که باعث سوختن کاغذ می‌گردد محل برخورد پرتوهای نوری را نقطه کانونی و حد فاصل عدسی با سطح کاغذ فاصله کانونی گفته می‌شود. در لنزها که چندین عدسی مختلف وجود دارد هر عدسی دارای کانون جداگانه‌ای است اما وقتی با هم ترکیب می‌شوند کانون مشترکی پیدا می‌کنند که معمولاً از مرکز لنز تا حدفاصل محل ایجاد تصویر را فاصلة کانونی آن لنز می‌گویند که مقدار آن بر روی حلقه جلوی لنز نوشته می‌شود.
هر لنز دارای زاویه دید خاصی می‌باشد که قادر به جای دادن فضای مشخصی از جلو لنز در داخل دوربین و روی فیلم خواهد بود. به نسبت بلندی و کوتاهی فاصله کانونی، زاویه دید آن متغیر است هرچقدر فاصله کانونی لنز کوتاهتر باشد زاویه دید لنز بازتر و هرچقدر فاصله کانونی بلندتر باشد زاویه دید کوتاهتر خواهد بود.

انواع لنزها:

لنز نُرمال معمولی:( Normal )
زاویه دید چشم انسان حدود 140 درجه می‌باشد اما تمام تصاویری که در زاویه چشم قرار می‌گیرند دارای وضوح کامل نیست وتنها در زاویه‌ای در حدود 52 درجه می‌توان تصاویر را به صورت واضح می‌توان دید لنز نرمال نیز زاویه دیدی شبیه به چشم انسان دارد به همین دلیل لنز معمولی نیز گفته می‌شود.
لنز تله فوتو: ( Telephoto)
لنز تله از نظر شکل ظاهری طویل بوده و فاصلة کانونی بلندی دارد که دارای زاویه دید کوتاه می‌باشد و تنها برای عکسبرداری از فواصل دور مثل مناظر طبیعی و حیوانات وحشی کاربرد دارد و امکان عکسبرداری از فواصل نزدیک را ندارد.
لنز واید انگل:( Wide angle )
لنز واید از نظر شکل ظاهر از لنز نُرمال کوتاهتر بوده و دارای فاصله کانونی کمی می‌باشد بنابراین دارای زاویه دید باز می‌باشد . این لنز در مکان‌هائی که امکان عقب رفتن عکاس برای قرار گرفتن تمام سوژه مورد نظر در نمایاب نباشد کاربرد شگرفی دارد و با استفاده از این لنز می توان فضای بیشتری را در عکس جای داد.
لنز زوم:Zoom
این لنز دارای فاصله کانونی متغیر می‌باشد پس زاویه دید متغیر دارد برخی از لنزهای زوم با زاویه دید 180-40 که فاصله کانونی آن از 40 میلیمتر درحالت زاویه باز تا 180 میلیمتر در حالت تله فوتو می‌باشد کاربرد ویژه‌ای دارد به همین لحاظ در بین عکاسان مورد استقبال بیشتری قرار گرفته است.
جدای این تقسیم‌بندی لنزهای دیگری نیز هستند که کاربرد تخصصی دارند مانند لنز ماکرو که برای عکسبرداری از اجسام بسیار کوچک کابرد دارد با یک لنز نُرمال معمولاً تا فاصله 50 سانتیمتر امکان نزدیک شدن به سوژه می‌باشد اما برای عکسبردای از اجسام کوچک مثل تمبر یا سکه فقط لنز ماکرو جوابگو خواهد بود. لنزی دیگر با عنوان لنز چشم ماهی وجود دارد که زاویه دید بسیار وسیع دارد برخی از این لنزها مقداری از فضای پشت دوربین هم در کادر تصویر قرار می‌دهند . عکس حاصل از این لنزها به شکل دایره وار می‌باشد از این لنز برای ایجاد جلوه‌های ویژه تصویری استفاده می‌گ
سری لنزهای EF کانن
کانن در طراحی محل نصب لنزهای سری EF امکاناتی بیشتر از یک محل ساده برای نصب سریع انواع لنز روی بدنه را مد نظر داشته است. با حذف اتصالات مکانیکی و استفاده از یک اتصال الکترونیکی بین دوربین و لنز، دوربین های کانن دارای انعطاف پذیری بالاتری برای به کارگیری تکنولوژیها و سیستمهای جدید آینده گشته‌اند. این توانایی و انعطاف پذیری قبلا با افزایش قابل توجه در سرعت فوکوس خودکار، افزایش عملکردها نظیر سیستمهای فوکوس خودکار در دوربین های EOS، لنزهای دیافراگم خودکار tilt-shift (TS-E)، استفاده از موتورهای اولتراسونیک و توسعه لنزهای دارای ثابت کننده تصویر به اثبات رسیده است.
سری لنزهای EF
سیستم محل نصب کاملا الکترونیکی هیچکدام از معایبی نظیر لرزش دوربین، نویز هنگام کار، ساییدگی، لق زدن، نیاز به روغنکاری، پاسخ کند، کاهش دقت بخاطر کارکرد اهرم راه‌انداز، یا محدودیتهای طراحی مربوط به مکانیزم اتصال برای انتقال داده را ندارد. به علاوه عملکرد و قابلیت اطمینان لنز بسیار بالاتر رفته است. ضمنا یک سیستم تست خودکار که از میکروکامپیوتر داخلی لنز استفاده می کند خرابیهای احتمالی لنز را درون نمایشگر دوربین نشان می دهد و قابلیت اطمینان لنز را بالا می‌برد.
▪ بدون اینکه بخواهیم وارد جزئیات موضوع شویم ده مزیت لنزهای EF را بر می‌شمریم:

فوکوس بی سروصدا، سریع و با دقت بالا در تمامی لنزها از Fisheye (چشم ماهی) گرفته تا لنزهای سوپر تله فتو، چون متناسب با هر لنز سیستم راه‌انداز مناسب بکار گرفته شده است.

دیافراگم آرام و دقیق با کنترل دیجیتالی

امکان نگاه داشتن دیافراگم برای مشاهده عمق میدان و کمک به افزایش سرعت عکاسی با بسته نگاه داشتن دیافراگم د حین عکاسی متوالی

امکان کنترل کاملا اتوماتیک دیافراگم با لنزهای TS-E کانن.

امکان توسعه اپتیک های بسیار سریع و درخشان نظیر EF ۵۰mm f/۱.۰L USM که با سیستم قبلی اتصال لنز غیر قابل حصول بود

پوشش ۱۰۰ درصد منظره یاب با EOS-۱N

حذف انسداد منظره یاب و آینه در لنزهای سوپر تله فتو

در هنگام استفاده از لنزهای زوم دیافراگم متغیر هر گونه تنظیم دستی عدد f (به جز بالاترین دیافراگم) در حین محدوده زوم امکان پذیر شده است

جبران اتوماتیک و نمایش تغییر در عدد F موثر وقتی که بین لنز و بدنه دوربین از بسط دهنده ها (Extender) استفاده شده است.

توانایی طراحی لنزهایی با دیافراگم پشتی بزرگتر برای بهبود روشنایی مرزها در سیستم های اپتیکی. به علاوه این مشخصه کارایی اپتیکی را هنگام استفاده از توسعه دهنده لنزدر سوپر تله فتو بهبود می بخشد.

وسايل تنظيم نور :

وسايل تنظيم نور در دوربين هاي عكاسي
وسايل تنظيم نور شامل پرده مسدودكننده (شاتر)، ديافراگم و نور سنج است.
شاتر:‌زمان نور دهي و ديافراگم شدت نور را كنترل مي كند نور سنج متعادل اين دو عامل را كه منجر به رسيدن نور كافي به فيلم مي شود محاسبه مي كند.
در ساليان اوليه اختراع عكاسي ، حساسيت فيلم ها بسيار كم بود بر روي لنز درپوش قرار مي دادند كه با برداشتن آن نور به فيلم مي رسيد و با گذاشتن مجدد درپوش بر روي لنز، كار عكاسي خاتمه مي يافت اما امروزه حساسيت فيلم ها بسيار زياد است وسيله مخصوص بسيار دقيقي در دوربين ها پيش بيني شده است كه «پرده مسدود كننده» يا «شاتر» نام دارد.
پرده مسدود كننده در حالت عادي مانع رسيدن نور به فيلم مي شود اما هنگام فشردن دكمه عكسبرداري اين پرده كنار رفته و به مدت معيني به نور اجازه عبور مي دهد. در محلهاي كم نور، پرده شاتر مسير نور را به مدت بيشتري آزاد مي گذارد اما در محلهاي پرنور، سرعت باز و بسته شدن پرده مسدود كننده سريعتر و در نتيجه عبور نور كمتر است.
زمان باز بودن پرده مسدود كننده بر روي جدولي قيد شده است كه بر روي لنز يا بدنه دوربين قرار دارد.

نشاندهنده ثانيه كسري از ثانيه است. سرعتهاي پرده مسدودكننده به قرار زير است :
4000/1 ثانيه ، 2000/1 ثانيه ، 1000/1 ثانيه ،500/1 ثانيه،250/1ثانيه، 125/1 ثانيه، 60/1 ، 30/1 ،15/1 ،8/1 ، 4/1 ،2/1 ، 1،2،4،8 ، B
سرعت B به معناي آن است كه با فشردن دكمه عكسبرداري، پرده مسدود كننده باز شده و تا زماني كه دكمه آزاد نشود پرده باز مي ماند. وقتي به نوردهي طولاني تري نياز باشد از اين حالت استفاده مي شود در بعضي دوربين ها سرعت «T» نيز وجود دارد. در اين وضعيت با يك بارفشردن و رها كردن دكمه پرده باز مي شود سرعتهاي مختلف شاتر علاوه بر كنترل زمان نوردهي در عكسبرداري از موضوعهاي متحرك نيز نقش مهمي ايفا مي كنند.
روش استفاده از سرعت كند شاتر، متداولترين شيوه هاي القاي حركت و جنبش در عكاسي است بايد دوربين را برروي سه پايه نصب كرده يا به محلي تكيه داد.
انواع شاترها
شاترها در دو نوع مركزي و كانوني ساخته شده اند. شاترهاي مركزي يا مكانيكي فلزي هستند و در داخل لنز نصب مي شوند. شاترهاي مركزي، ساختماني شبيه به ديافراگم دارند با اين تفاوت كه ديافراگم در بسته ترين حالت،مانع از عبور نور نمي شود.
شاترهاي مركزي
1- از تيغه هاي فولادي ظريف شبيه ديافراگم ساخته شده و از مركز به طرف محيط باز مي شود با اين فرق كه ديافراگم در بسته ترين حالت هم مانع عبور نور نمي شود.
2- در فاصله نزديكي از تيغه هاي ديافراگم ، داخل لنز قرار گرفته . اين نوع لنز ، سنگين تر و گران تر است.
3- جدول سرعت شاتر ، روي لنز قرار دارد.
4- معولا در دوربينهايي با لنز ثابت استفاده مي شوند زيرا اگر لنز دوربين باز شود فيلم نور مي بيند اما در برخي از دوربينها نيز وسيله اي پيش بيني شده كه با باز شدن لنز ، مانع رسيدن نور به فيلم مي شود.
5- با انتخاب سرعتهاي مختلف ، سرعت باز و بسته شدن پره هاي شاتر تغيير مي كند.
6- چون پره هاي شاتر به صورت متحد المركز باز و بسته مي شوند ، يكباره نور به فيلم مي رسد.
7- بيشترين سرعت شاتر مركزي 500/1 ثانيه است
8- موقع باز و بسته شدن ، صداي كمي توليد مي كند و براي عكس برداري از موضوعاتي كه نبايد جلب توجه شود مناسب است مانند عكس برداري از پرندگان.
شاتر كانوني
1- از جنس پارچه سياه و فلز ساخته مي شود و چون بلافاصله در جلوي فيلم كه كانون لنز است ،
قرار دارد، شاتر كانوني ناميده ميشود. نوع پارچه اي به صورت افقي و نوع فلزي به صورت عمودي حركت مي كند .
2- جزئي از بدنه دوربين به شمار ميرود . بنابراين جدول سرعت شاتر روي دوربين قرار دارد.
3- چون پرده شاتر بلافاصله جلوي دوربين قرار د ارد. با تعويض لنز ، فيلم نور نمي بيند.
4- از دو پرده مجزا تشكيل شده كه لبه آنها كمي همپوشاني دارد. با فشردن دكمه شاتر پرده اول كنار مي رود و فيلم نور مي بيند . پس از مدت كوتاهي پرده دوم حركت كرده مسير نور را مي بيند. با تغيير سرعت شاتر ، فاصله ميان دو پرده تغيير مي كند و سرعت حركت پرده ها ثابت است. يعني در سرعت بالا ، فاصله پرده ها كم و در سرعت كم ، فاصله پرده ها زياد مي شود.پس از هر بار عكس برداري ، پرده ها از محل اوليه به طرف مقابل مي روند و بعد از به كار بردن اهرم جلو برنده فيلم و انتقال فيلم به فريم جلوتر ،
پرده ها نيز به محل اول بر مي گردند.
5- در اين نوع شاتر امكان استفاده از سرعتهاي تا 4000/1 ثانيه وجود دارد.
6- موقع عكس برداري صداي نسبتا زيادي ايجاد مي كند.

نقش ديافراگم در دوربين هاي عكاسي

ديافراگم عبارت است از تيغه هاي نازك و مقام فلزي كه در داخل لنز قرار دارد اين ورقه ها، امكان ايجاد روزنه هايي با قطرهاي متفاوت را فراهم مي سازد. مقدار گشادگي ديافراگم با اعدادي مشخص مي شود: f64-f32-f22 و غيره اعداد بزرگتر، نشانگر ديافراگم بسته تر و عددهاي كوچكتر نشاندهنده ديافراگم بازتر است. بازترين ديافراگم، معادل قطر عدسي لنز و قدرت روشنايي آن است.
ديافراگم دو نقش مهم را در عكاسي ايفا مي كند:
1 – كنترل شدت نور .
2 – تأثير بر عمق ميدان وضوح تصوير .
با تغيير يك ديافراگم ، شدت نور،‌نصف يا دو برابر مي شود.
نور سنج
براي ثبت دقيق تصوير در عكاسي ، محاسبه دقيق نوري كه از سطوح مختلف موضوع مورد نظر منعكس مي شود ، ضروري است . تعادل ميان درجه شاتر كه زمان نوردهي به فيلم را تعيين ميكند و درجه ديافراگم كه شدت نور را كنترل مي كند. نوردهي صحيح به فيلم را تعيين مي نمايد . وسيله اي كه اين تعادل را امكان پذير مي سازد « نورسنج » نام دارد.
ساختمان نور سنج
نور سنچ از يك سلول حساس به نور ، مقاومت متغير ميلي يا ميكرو آمپرمتر و باتري تشكيل مي شود . سلول حساس نور« فتو سل» دريافتي را به جريان الكتريكي تبديل مي كند عقربه آمپرمتر حركت كرده در برابر عددي خاص در جدول مي ايستد . عدد مذكور ، معرف مقدار نوردهي است. در گذشته از « سلينيوم » به عنوان سلول حساس استفاده مي شد و نيازي به باتري نداشت ولي در نورهاي ضعيف قابل استفاده نبود . در نور سنجهاي جديد از سلول « آرسينوگاليم » استفاده مي شود كه با باتري كار مي كند . مقاومت متغير در مدار نور سنج ، همان جدول حساسيت فيلمهاست كه بايد روي حساسيت فيلم مورد استفاده تنظيم شود.
انواع نور سنج
نور سنجها به دو دسته الحاقي به دوربين و مستقل تقسيم مي شودند. نورسنج بيشتر دوربينهاي امروزي از داخل لنز است كه سرعت زيادي دارد و با باتري كار ميكند ولي تنها از نور انعكاسي نورسنجي ميكند. سلول حساس اين نورسنجها در داخل ويزور يا گوشه اي داخل دوربين ، در اطراف آينه 45 درجه نصب شده است. براي به كار انداختن نور سنج بايد دكمه شاتر را اندكي فشرد . نورسنجي ، زماني صحيح است كه عقربه كوچك درون ويزور از بين سه علامت + ، ، - بر روي علامت قرار گيرد . قرار گرفتن عقربه روي علامت + نشان دهنده بالا بودن نور است كه بايد ديافراگم يك درجه بسته شود يا سرعت يك درجه افزايش يابد. علامت - نيز نشان دهنده نور كم است .
در برخي از دوربينها در ويزور عددهاي ديافراگم و يك عقربه ديده ميشد كه با انتخاب هر عدد شاتر، عقربه روي يك عدد ديافراگم مي ايستد . نورسنجهاي مستقل يا دستي ، حرفه اي و دقيق تر هستند. با اين نور سنجها علاوه بر نور انعكاسي موضوع مورد نظر ، از منبع نور كه موضوع را روشن كرده ، نورسنجي به عمل مي آيد . اين نورسنجها مجهز به كلاهك كائوچويي شيري رنگ هستند كه بايد هنگام نورسنجي از منبع نور ، آن را روي سلول حساس كشيد ، در غير اين صورت نورسنج براي مدتي غير حساس مي شود.
اشكالهاي رايج در نورسنجي عمومي
اگر تصوير تيره شود، ايراد از نور ناكافي فيلم است و عوامل به وجود آورنده آن عبارتند از:
1- زيادتر بودن سرعت شاتر از مقدار تعيين شده در نورسنج
2- بسته تر بودن ديافراگم از حد تعيين شده در نورسنج
3- دوربين بر روي عدد حساسيتي بالاتر از حساسيت فيلم ، تنظيم شده است.
4- سطح غالب سوژه تيره بوده ولي نورسنجي بر اساس مناطق روشن صورت گرفته است.
اگر تصوير روشن باشد، ايراد از نوردهي زياد به فيلم است و عوامل به وجود آورنده آن ، بر خلاف عوامل بالا مي باشند. البته تيره يا روشن شدن تصوير به مراحل ظهور فيلم و چاپ عكس نيز بستگي دارد.

وسايل تنظيم فاصله

براي به دست آوردن تصوير واضح بر حسب فاصله موجود ميان موضوع و دوربين ، لازم است در فاصله لنز تا سطح فيلم تغييراتي داده شود. بر روي اغلب لنزها ، حلقه فوكوس يا واضح سازي وجود دارد كه بر روي آن اعداد متراژ بر حسب فوت و متر نوشته شده و با چرخاندن اين حلقه مي توان تصوير را واضح كرد . دوربينهايي كه به شيشه مات مجهزند به چند طريق كار تنظيم را انجام مي دهند:
1- صفحه تصوير شكسته يا استيگمومتر : در مرگز اين صفحه دايره اي وجود دارد كه با خط افقي به دو نيم شده است و هنگام غير واضح بودن ، خطوط عمودي بالا و پايين اين خط افقي به صورت شكسته و جدا از هم ديده مي شود .
2- صفحه تصوير ميكروپريسم : در مركز اين صفحه تصوير ، دايره هاشور خورده اي وجود دارد كه بعد از وضوح بايد اين هاشورها از بين برود تا تصوير سالم ديده شود.
3- فاصله يا تله متر: در اين نوع ، دو تصوير از موضوع ديده ميشود كه يكي پر رنگ و ثابت و ديگري كمرنگ است. با چرخاندن حلقه فوكوس ، دو تصوير بايد بر هم منطبق شود تا تصوير واضح گردد
منظره ياب: منظره یاب از قسمتهای مهم دوربین است که بوسیله ان عکاس موضوع خود را نگاه میکند
و به کادر بندی میپردازد.
منظره یابها در اشکال گوناگون وجود دارند برخي از منظره يا بها فقط از يك شيشه مات تشكيل مي شوند كه تصوير برروي آن قابل رؤيت است مثل دوربين هاي قطع بزرگ كه به علت در معرض تابش نور بودن پارچه اي مشكي روي آن مي اندازند.
منظره يابهايي كه علاوه بر شيشه مات مجهز به منشور هستند جهت تصوير منعكش شده برروي صفحه تصوير را به سمت چشم بيننده تغيير مي دهند كه بيشتر در دوربينهاي تك لنز انعكاسي به كار مي رود.
نوع ديگري از طبقه بندي دوربين ها بر اساس سيستم منظره ياب و نحوه نورگيري آنهاست در بيشتر دوربين هاي قطع بزرگ، نور با عبور از لنز به سطح شيشه اي مات كه در محل قرار گرفتن فيلم تعبيه شده برخورد مي كند و تصوير بر روي آن شكل مي گيرد.
منظره يابهاي انعكاسي - منظره يابهاي غيرانعكاسي
در دو گروه از دوربينها به كار رفته اند.
1 – سيستم تك لنز انعكاسي:
در اين دوربين ها تصويري كه به وسيله لنز ايجاد شده به آيينه اي 45 درجه برخورد مي كند و به قسمتي كه يك منشور در آنجا تعبيه شده هدايت مي شود. منشور، پس از انعكاسهاي متعدد، جهت تصوري را به سمت منظره ياب دوربين، تغيير مي دهد، در واقع تصوير از لنز دوربين دريافت شده است . با فشردن دگمه عكسبرداري،‌آيينه مسير نور را آزاد كرده، نور به فيلم مي رسد. چون آيينه از مسير نور كنار رفته است . تصوير در منظره ياب ديده نمي شود. سيستم دوربين هاي تك لنز انعكاسي را S.L.R مي نامند.
2- سيستم دو لنز انعكاسي:
اين دوربين ها داراي دو لنز با فاصله كانوني يكسان هستند كه به هم جفت شده اند.
اين دوربين ها از دو اتاقك سوار بر هم تشكيل شده اند. در اتاقك بالا فقط منظره ياب و آيينه 45 ثابت تعبيه شده و در اتاقك پايين فيلم قرار دارد و هر لنز به يكي از اتاقكها مربط مي شود. آيينه نصب شده در اتاقك بالا، تصوير دريافتي از لنز بالاي را به سمت شيشه مات منظره ياب هدايت مي كند اين دوربين ها را «انعكاسي» مي نامند.
اطراف شيشه مات با تيغه هاي فلزي متحرك، پوشيده شده و لنز پايين تصوير را براي ثبت بر روي فيلم ايجاد مي كند. چون بين دو لنز فاصله اندكي وجود دارد تصويري كه با چشم ديده مي شود با تصوير ثبت شده بر روي فيلم مقداري متفاوت است. اين اختلاف در فواصل بيشتر از 20 متر محسوس نيست. اختلاف زاويه بين منظره ياب و لنز اصلي را «خطاي ديد موازي» يا «اختلاف منظره» مي نامند. سيستم دوربين هاي دو لنز انعكاسي را با كد T.L.R نشان مي دهند كه كادر 6×6 سانتي متري را عكسبرداري مي كند.
منظره يابهاي غيرانعكاسي
منظره يابهايي كه تصوير را به طور مستقيم و بدون واسطه دريافت مي كنند و جدا از لنز دوربين عمل مي كنند «غيرانعكاسي» ناميده مي شوند كه بيشترين دوربين هاي قطع كوچك و مينوكسي به كار مي رود. مانند دريچه اي در كنار لنز قرار دارند كه با قرارگرفتن چشم در پشت آنها، مستقيماً به موضوع نگريسته مي شود.
روش اصلاح خطاي اختلاف منظر
پس از تنظيم هاي اوليه، مي توان دوربين را هم جهت منظره ياب، اندكي تغيير مكان داد. در منظره ياب اغلب دوربين هاي 135 و 110 خطوط راهنما وجود دارد كه با رنگ خاصي مشخص شده است.

فيلم گذاري دوربين

1 – پشت به منبع نور، فيلم را در داخل دوربين قرار دهيد.
2 – سر فيلم را اندكي آزاد كرده آن را در شيار يا محلي مخصوص كه در مقابل قسمت استقرار كاست فيلم در دوربين قرار دارد، بگذاريد.
3 – پس از استقرار فيلم در محل مخصوص ، فيلم را تا پيچيدن يك دور كامل به دور آن جلو ببريد.

4 – در دوربين را ببنديد و به كمك اهرم جمع كننده فيلم را مقداري به عقب برگردانيد.
5 – همزمان با جلوبردن فيلم ، به اهرم جمع كننده نگاه كنيد، اگر اهرم چرخيد، فيلم صحيح جا افتاده است.

6 – قبل از عكسبرداري حساسيت فيلم مصرفي را مقابل شاخص مربوط قرار دهيد.
7- در پايان عكسبرداري و اتمام فيلم، حتماً ضامن رهاسازي را فشار دهيد و فيلم را به داخل كاست برگردانيد.

8 – پس از خارج كردن فيلم از دوربين ،‌آن را به وسيله برچسب مشخض كنيد تا با فيلم هاي ديگر اشتباه نشود.
9 – فيلم عكسبرداري را بايد در اولين فرصت ظاهر كرد.

طريقه صحيح به دست گرفتن دوربين

سمت راست دوربين را با دست راست، طوري نگه داريد كه از انگشت شست، براي جلوبردن فيلم و از انگشت اشاره براي فشردن دكمه شاتر استفاده شود. مي توان از دو انگشت اشاره و شست براي تغيير جدول سرعت شاتر بهره گرفت. زير دوربين را با كف دست چپ نگه داريد و با انگشت شست و اشاره واضح سازي لنز و تغيير ديافراگم را انجام دهيد.
هنگامي كه دوربين در حالت عمودي است،‌سمت چپ بدنه دوربين در كف دست چپ قرار مي گيرد. براي محافظت كامل از دوربين بهتر است ابتدا بند دوربين دور مچ دست پيچيده شود تا اگر به هر دليلي دوربين از دست عكاس آزاد شد به روي زمين سقوط نكند.
هنگامي كه دوربين را افقي در دست گرفته ايد،‌آرنجها را به بدن بچسبانيد، زيرا با باز بودن آرنجها، بخصوص در محل پر ازدحام امكان تصادم با عكاس افزايش مي يابد.
نكاتي ديگر:
1 – در حالت ايستاده پاها را به اندازه عرض شانه باز كرده يكي را اندكي جلوتر قرار دهيد تا تعادل بدن بهتر حفظ شود.
2 – در حالت نشسته زانوي پاي راست را بر زمين گذاشته ،‌آرنج دست چپ را بر روي زانوي پاي چپ قراردهيد.
3 – هنگامي كه از سرعت شاتر كم استفاده مي شود براي جلوگيري از لرزشهاي خفيف دست بهتر است دوربين يا بدن عكاس، به محلي محكم مانند ديوار تكيه داده شود.
4 – در مواقعي كه دوربين بر روي شانه آويزان است بهتر است لنز به سمت بدن متمايل باشد.
5 – هنگام عكسبرداري از تابش مستقيم نور آفتاب به درون لنز جلوگيري كنيد.
6 – قبل از عكاسي از حفاظت لنز مطمئن شويد با استفاده از دستمال هاي مخصوص.
7 – به هيچ عنوان عجله نكنيد و بهترين زاويه ديد و حالت را بيابيد.
8 – دقت كنيد سطوح و خطوطي كه در طبيعت عمود بر سطح زمين هستند در تصوير مايل نباشند خط افق نيز از وضع افقي با ضلع هاي بالا و پايين تصوير، خارج نشود.
9 – اگر از صحنه هايي كه با نورهاي مختلف روشن شده عكسبرداري مي كنيد بايد قبل از عكسبرداري از آن صحنه ها، نورسنجي شود.

نقش فيلمها در عكاسي

پس از سالها تلاش و كوشش با شناسايي هالوژنهاي نقره(برمور، كلرور و يدور نقره) انقلابي در ساختمان فيلمها ايجاد شد. هالوژنهاي نقره داراي خواصي هستند كه از آن جمله دو مورد زير قابل اشاره است :
1 – به نور حساسيت دارند.
2 – پس از نور ديدن ،‌احيا شده به فلز نقره تبديل مي شود.
ساختمان فيلم هاي سياه و سفيد

عبارت است از : لايه محافظ، امولسيون ،‌پايه فيلم ،‌لايه ضدهاله.
الف) لايه محافظ : پوشش بالايي فيلم هاست كه از جنس ژلاتين سخت ساخته مي شود.
ب) امولسيون يا سطح حساس به نور :‌تركيبي از ژلاتين و املاح نقره است. ژلاتين را از پوست و استخوان حيوانات به دست مي آورند.
ج) پايه : امولسيون يا سطح احساس را بر روي پايه اي از جنس پلاستيك كه قابل انعطاف و شفاف است مي كشند.
د) لايه ضد هاله: هنگامي كه نور از محيطي به محيط ديگر نفوذ مي كند دچار انعكاس و انكسار مي شود به اين دليل هنگامي كه نور به امولسيون فيلم مي تابد دسته از پرتوهاي نور به املاح نقره برخورد كرده دسته اي ديگر كه از لابه لاي امولسيون عبور مي كنند از پايه فيلم مي گذرند به اين ترتيب و به علت تغيير محيط مقداري از شعاعهاي نورپس از برخورد با پايه دوباره به طرف امولسيون منعكس مي شود و مجدداً امولسيون را از زيرنور مي دهد. چنين انعكاسهايي ممكن است دور نقاط درخشان تصوير ايجاد هاله نموده از وضوح تصوير بكاهد. براي جلوگيري از اين پديده سح زيرين پايه فيلمها را به كمك رنگهاي تيره مي پوشانند تا نور عبور يافته از امولسيون و پايه را كاملاً به خود جذب كند. ضخامت لايه ضدهاله و لايه محافظ تقريباً يكسان است لايه ضد هاله در مرحله ظهور، شسته و از سطح فيلم جدا مي شود لايه هاي متعدد تشكيل دهنده فيلم بسيار نازك اند كه به كمك چسب مخصوصي به همديگر متصل شده اند. وجود دانه هاي نقره موجود در امولسيون فيلم ها موجب مي شود كه فيلم هاي مختلف‌، نسبت به نور حساسسيت يكساني نداشته باشند.

طبقه بندي فيلمها :

1 – از لحاظ حساسيت به رنگ
الف) فيلم هاي مونوركروماتيك
ب) فيلم هاي اورتوكروماتيك
ج) فيلم هاي پانكروماتيك
2 – از لحاظ حساسيت به نور
1 – فيلم هاي با حساسيت فوق العاده كم (بين 3 تا 12 ISO)
2 – فيلم هاي با حساسيت كم (بين 16 تا 22 ISO)
3 – فيلم هاي با حساسيت متوس (بين 48 تا 164 ISO)
4- فيلم هاي با حساسيت زياد (بين 200 تا 400 ISO)
5- فيلم هاي با حساسيت فوق العاده زياد (بين 800 تا 6400)
6- فيلم هاي خاص
حساسيت به نور فيلم ها را با علايم ASA،DIN، ISO مشخص مي كنند.
فيلم هاي با حساسيت كم براي محيط هاي كم نور و با شرايطي كه لازم است از سرعتهاي كند شاتر و ديافراگم هاي باز استفاده شود كاربرد دارد اندازه املاح نقره در امولسيون اين فيلم ها بسيار زياد است. فيلم هاي با حساسيت زياد براي عكاسي در محيط هاي كم نور، تهيه عكس هاي خبري و عكسهاي خبري و ورزشي، به كار مي رود.

آشنايي با خواض فيلم ها

الف) تأثير حساسيت فيلم ها بردانه هاي تصوير:
هر چه اندازه دانه هاي نقره ريزتر باشد حساسيت فيلم كمتر است بنابراين اگر فيلم هاي با حساسيت زياد را بزرگ كنند دانه هاي شبيه به برفك بر روي تصوير نمايان مي شود اين دانه ها را «گرين»مي نامند. عكاسي از صحنه هاي معماري،‌تبليغاتي،‌صنعتي،‌منظره و چهره با حساسيت متوسط و حساسيت كم صورت مي گيرد. اما عكاسي با فيلم هاي با حساسيت زياد از صحنه هايي كه بازنمايي جزئيات ظريف در آن اهميتي ندارد، بلامانع است.
ب) تأثير فيلم ها در كنتراست:
كنتراست به معناي تضاد و تباين است. تضاد و اختلاف ميان سطوح سفيد و تيره تصوير هنگامي كه بين سطوح سياه و سطوح سفيد 8 دامنه خاكستري وجود داشته باشند، كنتراست است معمولي است اما وقتي كه تعداد پله هاي خاكستري از 8 افزايش يافت كنتراست كاهش مي يابد. با افزايش حساسيت فيلم كنتراست تصوير آن كمتر مي شود و كنتراست فيلم هاي با حساسيت بيشتر نسبت به آنها كمتر است. از فيلم هاي با حساسيت كم، در كپي برداري از روي نسخه هاي خطي، طرح ، نمودار و طرحهايي كه فقط سياهي و سفيدي در آنها وجود دارد استفاده مي شود. اما براي عكسبرداري از يك تابلو نقاشي يا تصويري معمولي از فيلم هاي با حساسيت متوسط بهره مي گيرند.

فيلم هاي خاص

از اين فيلم ها،‌مي توان فيلم هاي مادون قرمز (IR )، ماوراي بنفس (V.U) فيلم هاي پلارويد، صفحات موسوم به D.C و غيره را نام برد.
C.D ها ديسكتهايي هستند كه تصوير را به صورت مغناطيسي ضبط مي كنند.دوربين هاي ويژه اي آنها را عكسبرداري مي كند و نياز به ظهور و چاپ شيميايي ندارند. امروزه كاربرد اين دوربين ها وسيع تر شده است.

انواع فيلم هاي عكاسي

فيلم هاي عكاسي ،‌نگاتيو( منفي) يا پوزتيو(مثبت) است و به صورت رنگي يا سياه و سفيد عرضه مي شوند. فيلم هاي نگاتيو، تصوير را به صورت منفي ثبت مي كنند. يعني سطوح روشن را تيزه و سطوح تيره را روشن براي ديدن تصوير مطابق با واقعيت بايد آنها را چاپ كرد. فيلم هاي نگاتيو با عبارات Negative يا For B & w Print يا For Color Print مشخص مي شوند. اما فيلم هاي پوزتيو، مستقيماً تصوير را به صورت مثبت و منطبق با حالت طبيعي ثبت مي كنند. از اين دسته ،فيلم هاي اسلايد را مي توان نام برد. فيلم هاي پوزتيو يا اسلايد را با پيوند Chrome كه به نام فيلم افزوده مي شود، مشخص مي كنند. فيلم هاي سياه و سفيد، عموماً به وسيله پسوند Pan و فيلم هاي رنگي به كمك پيوند Colorمشخص مي شوند. فيلم هاي رنگي خود نيز به دو نوع ساخته مي شود:
الف) فيلم هاي نوع نوروز: كه مخصوص عكاسي با نور روز يا فلاش الكترونيكي است. فيلم هاي نور روز با كلمات(Day light/ flash)مشخص مي شوند.
ب) فيلم هاي رنگي نور مصنوعي: اين فيلم ها بيشتر در فيلم برداري كه اغلب زير نور پرژكتورها و نور افكنهايي كه نور زرد توليد مي كنند، كاربرد دارند. اما در عكاسي نيز مورد استفاده قرار مي گيرند. فيلم هاي نوع نور مصنوعي را به كمك عبارت Tangstenمشخص مي كنند.
بر روي قوطي فيلم هاي عكاسي اسم كارخانه سازنده، آرم يا مارك فيلم، قطع فيلم،‌تعداد كادرهايي كه مي توان با آن عكسبرداري كرد،‌اندازه كادر فيلم و ... مشخص مي شود.
فيلم هاي عكاسي تاريخ مصرف معيني دارند كه بر روي قوطي هر فيلم تاريخ انقضاي آن قيد مي شود. اگر فيلم هاي سياه و سفيدي كه از تاريخ مصرف آنها مدتي گذشته باشد مصرف شوند لكه هايي شبيه به كرم يا حبابهاي هوا بر روي فيلم ايجاد مي شود.

ظهور فيلم

ظهور،‌آشكار سازي تصوير نامه يي است كه بر روي فيلم ثبت شده است. فيلم هاي رايج عكاسي را بايد در تاريكي مطلق ظاهر كرد. اين كار به دو طريق ظهور در تشتك و ظهور با تانك ظهورف صورت مي گيرد. امروزه از روش ظهور در تشتك كمتر استفاده مي شود.
زيرا علاوه بر اينكه از دقت كافي برخوردار نيست، عكاس مجبور است در تمام مراحل ظهور در تاريكي به سر ببرد و بيماريهاي پوستي را به همراه دارد. اما در روش ظهور با «تانك ظهور» فقط مرحله پيچيدن فيلم به دور قرقره در تاريك خانه انجام مي شود و مراحل ظهور در روشنايي صورت مي گيرد و خط تماس با آنها به حداقل مي رسد. تانكهاي ظهور از جنس پلاستيك يا فلز ساخته شده اند.
رايج ترين و موفق ترين قرقره هايي كه در تانكهاي ظهور به كار مي روند پلاستيكي مي باشند. اين قرقره ها قابل تغيير بوده اما قرقره هاي فلزي غير قابل تغيير هستند.

وسايل مورد استفاده در ظهور فيلم

تاريك خانه ، تانك ظهور، قيچي، دما سنج صفر – 100، بشر، زمان سنج، گيره آويزه فيلم ، خشك كن فيلم، حوله كوچك و داروهاي ظهور، توقف و ثبوت فيم . تاريك خانه مكاني كاملاً‌تاريك است كه براي فيلم گذاري به دور قرقره تانك ظهور، از آن استفاده مي شود.

آماده كردن فيلم

فيلم 135 : قبل از خاموش كردن چراغ و آغاز فيلم گذاري،‌دقت كنيد كه قرقره كاملاً خشك باشد در غير اين صورت ، فيلم پيچي به دور قرقره دچار مشكل مي شود. سپس زباله هاي ورود فيلم بر روي لبه قرقره را دقيقاً مقابل هم ميزان كنيد. براي اينكه فيلم گذاري با مشكلي مواجه نگردد بايد قسمت زباله ابتداي فيلم كه از كاست فيلم بيرون زده است. با قيچي بريده و گوشه هاي تيز قسمت بريده شده اندكي كوتاه شود. سر فيلم را در قسمت زبانه قرقره قرار دارده با حركت دادن قرقره ، فيلم را به دور آن بپيچيد. پس از آن انتهاي فيلم را از محورش جدا كنيد و قرقره را در تانك ظهور قراردهيد. با بستن در پوش تانك ظهور، براي ادامه كار مي توان آن را به فضاي روشن انتقال داد، پيچيدن فيلم به دور قرقره بايد درتاريكي كامل انجام شود. داروهاي ظهور، بسيارمتنوع اند و هر يك استفاده خاصي دارند داروهاي ظهور كنتراست كم،‌داروهاي ظهور كنتراست معمولي ،‌داروهاي ظهور كنتراست زياد، داروها ظهور با وضوح زياد،‌داروهاي ظهور سريع و داروهاي ظهور ريزدانه از اين جمله است. عموماً تلاش مي شود كه فيلم ، با كنتراست و غلظت متعادل و معمولي ظهور شود. داروي ظهور، تركيبي از چندين ماده شيميايي است . داروي 76.D كداك پرمصرف ترين داروي ظهور نگاتيو سياه و سفيد است.
داروهاي ظهور به صورت پودر يا مايع غليظ شده ساخته مي شوند. داروهاي پودري ارزانتر است.

نكات مهم در تركيب و نگهداري داروها
1 – به حجم آب كه در راهنما و يا فرمول داروها اشاره شده است توجه كنيد.
2 – لازم است از آب تصفيه شده و بدون املاح استفاده شود.
3 – دماي بيشتر،‌علاوه بر تجزيه تركيبات داروها، عمر آن را كاهش مي دهد و برخي از تركيبات دارو و در دماهاي كمتر حل نمي شود.
4 – دارو را به تدريج به آب اضافه كنيد.
5 – محلول را به آرامي هم بزنيد كف كردن محلول،‌باعث اكسيد شدن دارو خواهد شد.
6 – براي هم زدن محلول، از ميله هاي شيشه اي ،پلاستيكي يا P.V.C يا چوبي استفاده كنيد.
7 – از تقسيم داروهاي بسته بندي شده، بپرهيزيد.
8 – به علت گرم بودن محلول و امكان وجود ناخالصيهايي در دارو كه ته نشين نشده اند بلافاصله از داروي آماده شده استفاده نكنيد.
9- داروهاي آماده را در ظرف پلاستيكي يا شيشه اي تيره و به صورت سرپر، نگهداري كنيد.
10 – دقت كنيد در حل كردن مواد،‌املاح تركيب نشده و يا ته نشين شده در محلول باقي نماند.
11- از تمام مداوم داروها با پوست جلوگيري كنيد.
براي رقيق كردن كافيست داروي خالص با مقداري آب تركيب شود.

عوامل مؤثر بر ظهور فيلم

حساسيت فيلم، نوع فيلم، دماي دارو، غلظت دارو، همزدن دارو و نوع داروي ظهور
حساسيت فيلم
فيلم هاي با حساسيت بيشتر به زمان ظهور طولاني تر نياز دارند.
نوع فيلم
سازندگان فيلمها، زمان ظهور خاصي را با داروهاي ظهور رايج براي محصولشان توصيه مي كنند. مثلاً زمان ظهور فيلم ISO 100 كداك با داروي 76.D يك به يك ، 6 دقيقه اما زمان ظهور فيلم آگفا ISO 100 با شرايط مشابه 9 دقيقه است.
دماي داروي ظهور
دماي استاندارد ظهور فيلم هاي سياه و سفيد 20 درجه سانتي گراد است اگر دما افزايش يابد غلظت و كنتراست فيلم نيز افزايش مي يابد همين طور برعكس.
توجه كنيد كه ثابت بودن دماي استاندارد براي تمامي مراحل ظهور ضروريست.
غلظت داروي ظهور
زمان ظهور فيلم ها با داروهاي خالص يا غليظ كمتر از زمان ظهور با همان داروي رقيق شده است.
همزدن داروي ظهور
به علت فاصله اندك لايه هاي فيلم كه به دور قرقره تانك ظهور پيچيده شده است حجم كمي از دارو با لايه هاي فيلم در تماس است از اين رو بايد هر از چند گاهي دارو را جابجا كرد تا فيلم يكنواخت و مناسب ظاهر شود. بهترين شيوه، سرو ته كردن تانك ظهور است. طولاني شدن همزني، غلظت و كنتراست فيلم را افزايش مي دهد و كمبود آن نيز، باعث ظهور ناكافي فيلم مي شود.
نوع داروي ظهور
زمان ظهور و داروي ظهور مناسب، در بروشور فيلم ها قيد مي شود.
مراحل ظهور فيلم
مراحل ظهور فيلم ،‌در فضاي روشن انجام مي شود.
درپوش بالاي تانك ظهور را برداشته،‌داروي آماده شده رايكباره در آن بريزيد و بلافاصله كنترل زمان را شروع كنيد. سپس به مدت 30 ثانيه تانك ظهور را سر و ته كنيد. در ادامه پس از هر دقيقه كه از زمان ظهور سپري مي شود بايد 4 بار تانك را سروته كرد. پس از اتمام زمان ظهور، داروي ظهور از تانك بيرون مي ريزند.
مرحله توقف:كار اين مرحله متوقف ساختن عمل ظهور است. داروي توقف محلول 28% اسيد استيك است. زمان توقف همه فيلم ها از 10 ثانيه تا يك دقيقه است.
مرحله ثبوت:‌پس از ظهور دانه هاي نور ديده برميد نقره در امولسيون،‌بايد دانه هاي برميد نقره كه در معرض تابش نور قرار نگرفته اند از امولسيون جدا شوند تا نور بر فيلم بي اثر باشد. اين وظيفه را مرحله ثبوت به عهده دارد. زمان مناسب براي ثبوت 5 تا 10 دقيقه است. داروهاي ثبوت عمر نسبتاً طولاني دارد و در ظروف سربسته مي توان آنها را بيش از 3 ماه نگهداري كرد. براي آزمايش داروي ثبوت، در روشنايي،‌يك تكه فيلم ظاهر نشده را در داروي ثبوت انداخته، آن را مرتباً تكان دهيد اگر چه حداكثر ظرف 5 دقيقه فيلم كاملاً شفاف شد،‌داروي ثبوت از قدرت كافي برخوردار است.
نكات مهم درباره ثبوت
1 – داروي ثبوت را در ظروف غيرفلزي نگهداري كنيد.
2 – به دليل قليايي بودن داروي ظهور و اسيدي بودن داروي ثبوت،‌از تركيب آنها جداً جلوگيري كنيد زيرا باعث خنثي شدن آنها مي شود بنابراين پس از مرحله ظهور حتماً از مرحله توقف استفاده شود تا داروي ثبوت زود ضعيف نشود.
3 – داروي ثبوت را در معرض نور شديد قرار ندهيد.
4 – از پاشيدن دارو برروي لباس جلوگيري كنيد.
5 – از داروي ضعيف شده استفاده نكنيد زيرا ثبوت نامناسب پس از مدتي باعث تغيير رنگ فيلم مي شود.
6 – اگر به جاي داروي ظهور اشتباهاً از داروي ثبوت استفاده كنيد فيلم كاملاً‌شفاف مي شود.
7 – فيلم را بيش از 10 دقيقه در داروي ثبوت باقي نگذاريد.

مرحله شستشو

بهترين روش شستشو استفاده از آب جاريست . براي اين كار، شلينگ آب را در مركز محور قرقره تانك قرار دهيد بدين تريب آب جاري از پايين تانك به طرف بالا حركت كرده از اطراف لبه تانك سرريز مي شود. با اين روش ، فيلم در معرض آب جاري قرار مي گيرد.
حداقل مدت شستشو، برابر با مجموع زمان مرحله ص قبلي است. پس از پايان مرحله شستشو، چند قطره مرطوب كننده در تانك بريزيد و به مدت يك دقيقه قرقره را به آرامي بچرخانيد. اين محلول باعث مي شود كه هنگام خشك شدن فيلم، قطره هاي آب به حاشيه فيلم هدايت شود بدين ترتيب از ايجاد لكه جلوگيري مي شود. پس از شستشو بهتر است فيلم به كمك فيلم خشك كن خشك شود. در صورت عدم دسترسي به چنين وسيله اي فيلم را در مكاني تميز و بدون گرد و غبار آويزان كرده به انتهاي آن گيره اي بزنيد. پس از خشك شدن فيلم ها را 5 تا 6 قطعه اي بريده و در فايلهاي مخصوص آرشيو كنيد.
فيلم نرمال را از چند طريق تشخيص مي دهند:
الف) بررسي اعداد حاشيه فيلم: اگر اعداد ضعيف و كمرنگ باشد، فيلم ضعيف ظهور شده است و در صورتيكه اعداد پررنگتر از حد معمول باشد زمان ظهور فيلم زياد بوده است.
ب) يك فيلم نرمال : علاوه بر نقاط تيره و روشن از درجات خاكستري متنوعي نيز برخوردار است.

توصيه ها :

1 – پس از هر بار استفاده،‌تانكه ظهور را به دقت با آب نيم گرم بشوييد.
2 – تمام ظرفهاي مخصوص نگهداري داروها را با بر چسب مشخص كنيد.
3 – داروها را در سرما نگهداري نكنيد. زيرا باعث بلورشدن برخي از تركيبات و رسوب شدن برخي ديگر مي شود.
4 – هيچ وقت در انجام مراحل ظهور عجله نكنيد.

چاپ عكس

چاپ عكس در مكاني به نام لابراتور يا تاريك خانه به كمك وسايل و موادي خاص صورت مي پذيرد. در تاريك خانه نتيجه نهايي تصوير به دست مي آيد. تاريك خانه محلي است كه عكاس وقت زيادي را در آن صرف مي كند، از اين رو رعايت اصول اساسي در طراحي يك تاريك خانه الزاميست.
نكات مهم در طراحي تاريك خانه
اتاق تاريك : عبور نور كاملاً‌عايق بندي شده تا نور به داخل آن نفوذ نكند. براي اطمينان از عايق بندي صحيح تاريك خانه به مدت 10 دقيقه در تاريك خانه بمانيد تا چشم هايتان به تاريكي عادت كند تا اگر نوري به داخل نفوذ مي كند نسبت به رفع آن اقدام كنيد.

مشخصات تاريك خانه

1 – پوشش ديوارها و كف تاريك خانه بايد به نحوي باشد كه از تجمع گرد و غبار جلوگيري كند.
2 – تاريك خانه داراي سيستم لوله كشي آب و فاضلاب باشد.
3 – ابعاد اتاق در حدي باشد كه شخص بتواند به راحتي در آن كار كند.
4 – تاريك خانه مجهز به چند پريز برق باشد.
5 – پوشاندن تمامي منفذها از رود هوا جلوگيري مي كند.

تجهيزات تاريك خانه

تجهيزاتي كه براي راه اندازي يك تاريك خانه غيرحرفه اي لازم است عبارتند از : 1- آتتانديسور ، 2 – كاش كاغذ ، 3 – تشتكهاي مجزا براي مراحل سه گانه، ظهور، توقف و ثبوت ،‌4 – ظرف مدرج ،‌5 – لامپ مخصوص تاريك خانه ،‌6 – زمان سنج اگرانديسور، 7 – خشك كن كاغذ، 8 – انبر كاغذ ، 9 – كاغذ حساس عكاسي ،‌10 – ميز كار ، 11 – قيچي برش كاغذ، 12 – سطح زباله ، 13 – حوله براي خشك كردن دست ، 14 – وسايل تنظيف فيلم و ...
تقسيم بندي تاريك خانه
مجموعه وسايل و لوازم مورد نيازدر تاريك خانه به دو گروه «خشك و تر» تقسيم مي شوند.
آگرانديسور ،‌آگرانديسمان يا بزرگ كردن است. با اين دستگاه، مي توان تمام يا قسمتي از فيلم را به ابعاد مختلف چاپ كرد. اگرانديسور از قسمت هاي زير تشكيل شده است : 1- منبع نور ، 2 – وسيله تنظيم و يكنواخت كردن نور، 3 – كاش فيلم ،‌4 – فانوسي قابل ارتجاع ، 5 – لنز، 6 – فيلتر قرمز ، 7 – پايه دستگاه ، 8 – دستگيره هاي واضح سازي ،‌9 – دستگيزه يا اهرم تنظيم ارتفاع آگرانديسورها علاوه بر تفاوت در شكل ظاهر، داراي سيستم و طراحي هاي مختلفي از لحاظ تنظيم و يكنواخت كردن نور هستند.
آگرانديسور

آگرانديسورها در دو نوع رنگي و سياه و سفيد عرضه شده اند. تفاوت آنها علاوه بر منبع نور، دراين است كه اگرانديسورهاي رنگي به فيلترهاي رنگي مجهزند كه براي چاپ عكس رنگي به كار مي روند.
منبع نور
در آگرانديسورهاي سياه و سفيد از يك لامپ شيري 75 يا حداكثر 100 وات استفاده مي شود. لامپهاي شيري و مات، نور يكنواخت و پراكنده توليد مي كنند و به همين علت مناسبند. لامپهاي پرقدرت، گرماي زياد در محفظه لامپ توليد مي كنند كه ممكن است باعث آسيب ديدگي نگاتيوها و دستگاه شود.
وسيله تنظيم و يكنواخت كردن نور
در بيشتر آگرانديسورهاي سياه و سفيد از وسيله اي به نام «كندانسور» استفاده مي شود. كندانسور نورهاي پراكنده را يكنواخت كرده به سطح فيلم هدايت مي كند. نور يكنواخت شده با عبور از نگاتيو به لنز مي رسد و به سطح پايه اگرانديسور مي تابد. نور قرمز تاريك خانه بر روي كاغذهاي عكاسي بي اثر است. دستگيره تنظيم ارتفاع آگرانديسور، براي تعيين ابعاد عكس به كار مي رود. پس از تنظيم ارتفاع ،‌لازم است با دستگيره واضح سازي تصوير را واضح كرد. مجموعه منبع نور،‌كندانسور كاش فيلم و لنز را «كلاهك» مي نامند. براي اينكه فيلم بدرستي در مسير نور آگرانديسور قرار بگيرد، آن را در كاش فيلم قرار مي دهند. كاش فيلم، شيشه اي يا بدون شيشه است كه بين كندانسور و لنز قرار مي گيرد.
لنزاگرانديسور
لنز آگرانديسور نيز مانند دوربين فاصله هاي كانوني مختلف دارد ولي گستره آن از لنز دوربين ها بسيار كمتر است. هنگامي كه بخواهند عكسي در ابعاد بزرگتر چاپ كنند از لنزهايي كه با فاصله كانوني لنز نرمال دوربين برابر است استفاده مي شود. اما هنگامي كه بخواهند عكسي در ابعاد كوچكتر از اندازه اي كه لنز 5 ميلي متري قادر به واضح سازي آن نيست چاپ كنند لنزهاي با فاصله كانوني بلندتر به كار مي برند. كاهش كاغذ نيز براي مهاركردن كاغذ عكاسي بر روي پايه اگرانديسور به كار مي رود. زمان سنج آگرانديسور نيز براي تعيين زمان نور دهي مورد استفاده قرار مي گيرد.
بخش «تر» تاريك خانه
شامل سه مرحله ظهور، توقف و ثبوت و يك مرحله شستشو است. داروهاي ظهور توقف و ثبوت چاپ عكس در تشتك ريخته مي شود. به ترتيب در تشتك اول داروي ظهور عكس، تشتك دوم محلول توقف و در تشتك سوم داروي ثبوت مي ريزند. داروهاي ظهور عكس، انواع مختلفي دارد اما جملگي آنها از كنتراست و قدرت بيشتري نسبت به داروهاي ظهور فيلم برخوردارند. البته داروهايي موسوم به داروهاي عمومي براي ظهور فيلم و عكس ساخته شده اند. محلولهاي ظهور را با نسبت تعيين شده در راهنماي دارو در درجه حرارت 20 درجه سانتي گراد تهيه كرده، هر يك را در ظرف مخصوص بريزيد.

چاپ كنتاكت

وجود كنتاكت باعث دوام و طول عمر نگاتيوها مي شود. زيرا به جاي استفاده مستقيم از نگاتيو، مي توان تصاوير مورد نظر را از روي كنتاكت بررسي و انتخاب كرد. در چاپ كنتاكت ، فيلم ها مستقيماً بر روي كاغذ عكاسي قرار مي گيرند و به كمك آگرانديسور يا يك لامپ معمولي به آنها نور مي دهند. در چاپ كنتاكت بايد فيلم به صورت كاملاً مسطح بر روي سطح حساس كاغذ قرار گيرد. براي دستيابي به اين هدف، از دو روش استفاده مي شود:
1 – استفاده از كاش كنتاكت اين وسيله، شيارهايي براي استقرار فيلم دارد كه پس از گذاشتن كاغذ عكاسي در داخل آن، فيلم را به صورت كاملاً مسطح بر روي كاغذ قرار مي دهد.
2 – شيشه معمولي : اگر كاش كنتاكت در دسترس نيست،‌مي توان از شيشه تخت با ضخامت 2 ميلي متر و بدون رگه استفاده كرد پس از قراردادن فيلم ها بر سطح كاغذ عكاسي شيشه را با احتياط بر روي فيلم ها قرار مي دهند. بدين ترتيب، سطح فيلم و كاغذ كاملاً بر هم منطبق مي شود. براي صرفه جويي در مصرف كاغذ و دارو ابتدا با يك تكه كاغذ، زمان مناسب نوردهي محاسبه مي شود اين كاغذ را «نوار آزمون» نيز مي نامند.

تهيه نوار آزمون

1 – روش پله اي : زير نور قرمز تاريك خانه تكه اي از كاغذي كه مي خواهيد عكس از روي آن چاپ كنيد در كاش كنتاكت قرار داده و فيلم ها را به گونه اي دركاش كنتاكت قرار دهيد كه قسمت مات فيلم ها روي سطح كاغذ عكاسي قرارگيرد، با بستن كاش كنتاكت نور سفيد يا نور آگرانديسور را روشن كنيد و به كمك مقوا بخشي از مسير تابش نور را بر روي كاغذ مسدود كنيد و به قسمتي از كاغذ كه پوشانده نشده است مقدار معيني نور بدهيد. پس از ظهور، بر روي كاغذ عكاسي به صورت پله اي از تيره تا روشن چاپ شده است.
2 – روش آموزن تكه اي : در اين شيوه ابتدا به يك تكه كاغذ كه با فيلم كنتاكت شده است مثلاً 5 ثانيه نور داده مي شود. سپس آن را برداشته تكه ديگري را به مدت 10 ثانيه و يكي ديگر را به مدت 15 ثانيه نور مي دهند پس از ظهور كاغذها مناسب ترين زمان نوردهي انتخاب مي شود. در اين روش بايد زمان هاي نوردهي پشت كاغذها يادداشت شود. پس از محاسبه زمان صحيح، شرايطي از قبيل فاصله كلاهك آگرانديسور تا كاغذ ديافراگم لنز اگرانديسور، زمان نور دهي ،‌نوع لنز،‌نوع دارو، دماي دارو، نبايد تغيير كند. در غير اين صورت بايد آزمون جديد انجام شود. قبل از چاپ كنتاكت از تميز بودن كاش كنتاكت يا شيشه و همچنين نگاتيوها اطمينان حاصل كنيد.

طريقه ظهور عكس

كاغذ عكاسي نور داده شده با آگرانديسور را به طور يكنواخت و يكباره به نحوي كه قسمت امولسيون رو به بالا باشد در محلول ظهور وارد مي كنند سپس به آرامي كاغذ را به كمك انبر كاغذ تكان داده يا به آرامي تشتك را تكان مي دهند . زمان ظهور كاغذهاي عكاسي دست كم يك و نيم دقيقه و حداكثر 3 دقيقه است پس از پايان ظهور، گوشه كاغذ را گرفته از داروي ظهور خارج مي كنند و بلافاصله در تشتك حاوي محلول توقف وارد مي كنند. كاغذ در مرحله توقف بايد به مدت يك دقيقه به طور ممتد و با آرامي تكان داده شود تا رسوبها و بقاياي ظهور از آن جدا گردد. سپس آن را به تشتك بعدي كه حاوي محلول ثبوت است وارد مي كنند.زمان مناسب براي ثبوت كاغذهاي عكاسي 5 تا 10 دقيقه است. محلول توقف و ثبوت فيلم و عكس تفاوتي ندارد اما مرحله ظهور آنها متفاوت است . كاغذهاي عكاسي را در مرحله ثبوت به حال خود رها نسازيد بلكه هر چند لحظه يك بار محلول را به هم بزنيد و يا كاغذ را تكان دهيد. پس از مرحله ثبوت كاغذ را حداقل 20 دقيقه با آب جاري شستشو دهيد. در تهيه نوارهاي آزمون زمان ثبوت 3 دقيقه و شستشوي كوتاه كافي است زيرا پس از آن از نظر آزمون استفاده اي نمي شود. عكس را از آب خارج كرده با دقت و ملايمت، رطوبت سطح آن را با پارچه اي تميز و بدون پرز خشك كنيد سپس به نحوي كه تصوير به سمت بالا قرارگيرد كاغذ را در خشك كن مخصوص قراردهيد.

نور مخصوص تاريك خانه

يك لامپ قرمز 15 وات است كه بر روي محل تشتكهاي ظهور و توقف نصب مي شود و حداقل 5/1 متر با سطح آنها فاصله دارد، چون هر نور قرمزي،‌نور مخصوص تاريك خانه نيست، براي اطمينان از ايمن بودن ،‌نور سفيد را خاموش كرده بر روي ميز محل استقرار تشتكها يك ورق كاغذ عكاسي نور نديده قرارديهد و بر روي آن يك سكه بگذاريد، كاغذ بايد حداقل 15 دقيقه در معرض تابش نور قرمز قرار گيرد. سپس آن را به روش معمولي ظاهر كنيد. چنانچه پس از ظهور كاغذ بين محل استقرار سكه و فضاي اطراف آن تغييري ديده نشد، نور مخصوص مورد اعتماد است.

تشخيص سطح حساس كاغذهاي عكاسي

داراي امولسيون يا سطح حساس به نور هستند. براي تشخيص آن چند روش وجود دارد:
1 – كاغذهاي عكاسي معمولاً به سمت امولسيون انحنا دارند.
2 – سطح حساس برخي از كاغذها ، بافت دار است كه با دست كشيدن بر روي آن قابل لمس مي باشد.
3 – برخي از كاغذها سطحي بدون بافت و كاملاً صاف دارند، مناسب ترين راه براي مشخص كردن امولسيون ، مرطوب كردن قسمت كوچكي از گوشه كاغذ به وسيله زبان است.

توصيه ها

1 – به خاطر بسپاريد همان گونه كه گفته شد زمان ظهور كاغذ عكاسي يك و نيم دقيقه است. اگر عكس در داروي ظهور زودتر تيره شود لازم است مدت نوردهي با آگرانديسور را كمتر كرد و يا ديافراگم لنز آگرانديسور راست و به هيچ عنوان زمان ظهور را تغيير نداد.
2 – هيچ گاه نوارهاي آزمون را زير نور قرمز تاريك خانه ارزيابي نكنيد زيرا در اين نور، عكسها تيره تر به نظر مي رسند.
رعايت نظافت و نظم از مسايل بسيار مهم كار درتاريك خانه است همراه داشتن حوله كوچك شخصي براي هر عكاسي در تاريك خانه الزاميست.

بزرگسازي عكس

از روي چاپهاي كنتاكت ،‌فيلم مناسب براي بزرگسازي انتخاب مي شود.
در اين مرحله نگاتيو در كاش فيلم دستگاه آگرانديسور قرار مي گيرد.

قراردادن فيلم در كاش

تميز كردن نگاتيور با دستمال مخصوص و يا با پارچه لطيف بدون پرز و آهار صورت مي گيرد. براي اين كار ، استفاده از دستمال كاغذي يا پنبه به دليل وجود پرز در آنها مناسب نيست.

درجه بزرگنمايي

كلاهك آگرانديسور را بالا و پايين ببريد تا بزرگنمايي مورد نظر عكس را به دست آوريد، سپس بايد تصوير را تنظيم و واضح كرد.

تنظيم

ديافراگم لنز آگرانديسور را كاملاً باز كنيد و با حركت دادن دستگيره يا اهرم مخصوص واضح سازي با دقت به جزئيات ريز تصوير را تنظيم كنيد. براي اطمينان از وضوح بيشتر يك يا 2 درجه ديافراگم لنز آگرانديسور را ببنديد. پس از آن آگرانديسور را خاموش كرده يا فيلتر قرمز را جلوي لنز قرار دهيد.

تهيه نوارآزمون

كاغذ تست را بايد به گونه اي تهيه كنيد كه سطوح روشن و تيره تصوير را در برداشته باشد و دقت شود كه سطوح روشن يا تيره، در يك پله واقع نشود. زمان نور دهي بهتر است از 5 ثانيه كمتر نباشد زيرا در صورت فقدان زمان سنج آگرانديسور و اشتباه در شمارش،‌زمان هاي كوتاه داراي ضريب خطاي بيشتري خواهد بود. با بستن ديافراگم، شدت نور كاهش مي يابد و امكان افزايش زمان نور دهي فراهم مي آيد. با بازكردن ديافراگم، شدت نور افزايش مي يابد و امكان كاهش زمان نوردهي فراهم مي شود.

نوردهي به كاغذ عكاسي

يك ورق كاغذ عكاسي را از جعبه خارج كرده سپس در آن را خوب ببنديد . كاغذ را در كاش كاغذ به نحوي قرارديهد كه قسمت امولسيون رو به بالا باشد. كاش كاغذ علاوه بر نگهداري كاغذ اين امكان را به عكاس مي دهد كه حاشيه سفيد دور عكسها را به وجود آورد. اگر هنگام عكسبرداري فضاي زايد در كناره هاي تصوير ثبت شده مي توان آن را به راحتي در مرحله چاپ حذف كرد و يا فقط بخشي از نگاتيو را چاپ كرد. نوردهي به كاغذ را به كمك فيلتر قرمز آگرانديسور انجام ندهيد زيرا كنار زدن فيلتر باعث ايجاد لرزش خفيف آگرانديسور و محور شدن تصوير مي شود. راه حل مناسبتري استفاده از زمان سنج يا كليد قطع و وصل آگرانديسور است.

انواع كاغذهاي عكاسي

بسيار اتفاق مي افتد كه هنگام عكاسي نور كمتر يا بيشتر به فيلم مي رسد و باعث كمرنگ يا تيره شدن نگاتيو مي شود. در مرحله ظهور نيز مسايلي مانند كم يا زياد بودن دماي داروي ظهور ، همزدن زياد يا كم دارو و موادي از اين دست، اين مشكل را به وجود مي آورد.

كنتراست در كاغذهاي عكاسي

كاغذهاي عكاسي از لحاظ كنتراست، درجه هاي مختلفي دارند كه امكان چاپ انواع نگاتيو با كنتراستهاي متفاوت را فراهم مي سازد. كاغذهاي عكاسي به درجه هاي زير تقسيم مي شود.
1 – كنتراست بسيار كم ، 2 – كنتراست كم ، 3 – كنتراست متوسط، 4- كنتراست زياد ،‌5 – كنتراست بسيار زياد‌، 6- كنتراست متغير
1 – كاغذهاي كم كنتراست :‌وجود نقاط و سطوح تيره و روشن در كنار درجه هاي خاكستري برجسته نمايي خوبي به يك تصوير مي دهد . اگر خاكستريها در تصوير زياد شود به طوري كه نقاط و سطوح تيره و روشن ديده نشود، تصوير، تخست و فاقد برجسته نمايي كافي مي شود و اگر نقاط و سطوح تيره و روشن با كمترين درجات خاكستري باشد، تصوير، خشن مي شود. كاغذهاي كم كنتراست را «SOFT» يا «نرم» مي نامند.
2 – كاغذهاي كنتراست متعادل : نگاتيوهايي كه به صورت صحيح عكسبرداري و ظهور شده باشد نگاتيوهاي «نرمال» ناميده مي شوند. چنين نگاتيوهايي از روشنايي و تيرگي لازم و همچنين درجات خاكتسر متوسط برخوردارند. نگاتيوهاي كنتراست متعادل را بر روي كاغذهاي كنتراست متعادل چاپ مي كنند. كاغذهاي كنتراست متعادل به كاغذهاي «نرمال» نيز معروف هستند.
3 – كاغذهاي كنتراست زياد: نگاتيوهاي ضعيف يا كم كنتراست را مي توان با چاپ بر روي كاغذهاي كنتراست زياد به مقدار قابل توجهي اصلاح كرد. كاغذهاي كنتراست زياد را اصطلاحاً «هارد» يا سخت مي نامند.
اگر نگاتيو، به هنگام ظهور تيره شد آن را بر روي كاغذ كنتراست چاپ مي كنند اما اگر هنگام نوردهي بيش از حد تيره شد بايد آن را بر روي كاغذ سخت يا كنتراست زياد چاپ كرد.
4 – كاغذهاي كنتراست متغير: كاغذهاي ويژه اي هستند كه به كمك فيلترهاي رنگي مخصوص، مي توان كنتراست آنها را تغيير داد. فيلم هاي كنتراست متغير به رنگهاي «ارغواني» و «زرد» هستند. فيلتر زرد، براي كاهش كنتراست و فيلتر ارغواني براي افزايش آن به كار مي رود. فيلترهاي غليظ تر اثرات بيشتري دارند. فيلترهاي آگرانديسور رنگي نيز براي چاپ كاغذهاي كنتراست متغير به كار مي روند. به جز كنتراست كاغذهاي عكاسي ويژگيهاي ديگري از قبيل جنس، سطح و رنگ دارند كه هر يك به نوبه خود حائزاهميت است.

جنس كاغذهاي عكاسي

كاغذهاي عكاسي، پلاستيكي يا كاغذي هستند كاغذهاي پلاستيكي نياز به زمان نوردهي كوتاهتري دارند نفوذ داروهاي مختلف و رطوبت در آن بسيار كم است براي شستشو 4 دقيقه كافي است. كاغذهاي پلاستيكي را نبايد در خشك كن كاغذ معمولي قرارداد، زيرا بر اثر گرماي زياد به رويه خشك كن مي چسبند ،‌كافيست آنها را در هواي آزاد آويزان كرده يا به كمك سشوار خشك كرد. كاغذهاي پلاستيكي بسيار صاف و بدون چين و چروك خشك مي شوند. اين كاغذها را با R.Cيا PE مشخص مي كنند.

سطح كاغذهاي عكاسي

كاغذهاي مختلف عكاسي به سه نوع براق، نيمه مات و مات تقسيم مي شوند. كاغذهاي مات انواع صاف، ابريشمي،‌مخملي و ... دارد. كاغذهاي براق پلاستيكي پس از خشك شدن براق بودن خود را حفظ مي كنند اما كاغذهاي معمولي و براق را بايد به كمك صفحه براق خشك كن برق انداخت. اگر اين كاغذها به شيوه معمولي خشك شوند براي برق انداختن كاغذهاي براق صفحه براق را بر روي خشك كن مي گذارند و پس از گرم شدن،‌عكس را به حالت كاملاً مرطوب از سمت امولسيون بر روي آن قرار مي دهند.پس از قراردادن عكس و بستن پوشش خشك كن بر روي پوشش دست مي كشند تا رطوبت عكس به صورت يكنواخت بر سطح تصوير پخش شود و اگر صفحه براق خشك كن كثيف باشد يا اينكه عكس كاملاً خيس نباشد، سطح تصوير، يكدست و خوب براق نمي شود. كاغذهاي مات،‌مخملي و ابريشمي براق نيستند. كاغذهاي براق را مي توان به دفعات ، براق يا غيربراق كرد. كاغذهاي براق مخصوص چاپ عكس هاي با وضوح و جزئيات زياد و كاغذهاي مات، ابريشمي و مخملي براي چاپ عسك هايي كه هدف نمايشي دارند استفاده مي شود.

رنگ كاغذهاي عكاسي

رنگ لايه پوششي كاغذهاي عكاسي سفيد و كرم است.
تشخيص مشخصات كاغذهاي عكاسي
الف) با حروف مانند GLOSY
ب ) كدهاي عددي

ابعاد كاغذهاي عكاسي

10×15 براي عكس هاي كارت پستالي - 18×13، 21×16، 24×18 و ... استفاده عمومي دارند. براي چاپ عكس هاي بزرگ از كاغذهاي متري استفاده مي شود.

روشهاي كنترل در چاپ عكس

بعضي مواقع، جزئيات بخشي از نگاتيو دقيقاً بر روي عكس ديده نمي شود در چنين شرايطي هنگام نوردادن به محلهاي روشن تر نور بيشتري داده مي شود و يا از تابيدن نور بيشتر به محل هاي تيره جلوگيري از نور دهي را «داجينگ» يا سايه انداختن و نوردهي اضافي به يك قسمت را «سوزاندن» مي نامند.

اصول كادربندي

كادر، عامل محدود كننده عناصر تشكيل دهنده تصوير است. كادر اولين عاملي است كه بيننده با آن تماس پيدا مي كند اما شكل كادر نيز در بيان تصوير مؤثر است. امروزه در عكاسي از كادرها مستطيل عمودي، افقي و مربع استفاده مي شود.

انواع كادرها:

1 – كادرهاي مستطيل افقي: اگر نقطه اي را در داخل كادر مستطيل افقي در نظر بگيريم و حركتي براي آن تصور كنيم به نظر مي رسد كه مي تواند به سمت چپ يا راست حركت كند. اين كادر با حالت عناصري كه در امتداد خط افق گسترده شده اند،‌متناسب است.

2 – كادر مستطيل عمودي: نقطه مورد نظر در اين كارد، فقط مي تواند به صورت عمودي حركت كند. كادر مستطيل عمودي، پوياتر از مستطيل افقي است . بنابراين موضوعها در آن پوياترو پر جنب جوش تر به نظر مي رسد. اين كادر با حالت موضوعهايي كه شكل كلي آنها عموديت همخواني بيشتري دارد.

3 – كادر مربع : به دليل تساوي بين اضلاع اين كادر، بيننده به تساوي به چهار ضلع و زاويه آن جلب مي شود.

عوامل تعيين كادر

1 – موضوع
2 – عوامل هدايت كننده چشم
موضوع: حالت كلي موضوع در انتخاب كادر مؤثر است. انتخاب كادر بايد با حالت جاافتاده و پذيرفته شده طبيعي موضوع كه در نهايت براحتي مورد پذيرش چشم بيننده قرار مي گيرد. متناسب باشد. هنگامي كه عوامل عمودي متعدد مي شوند و در سطح افق گسترش مي يابند كادر مستطيل افقي مناسبتر است.
عوامل هدايت كننده چشم : اين عوامل، موجب تعيين كادر مي شود از اين نمونه مي توان به جهت ديد و يا سمت حركت موضوع ،‌خطها ، سطحها و تاريكي ها و روشنايي ها اشاره كرد.

زاويه ديد را به سه دسته تقسيم مي كنند:

زاويه ديد از روبرو: اگر دوربين در امتداد محور چشم عكاس و عمود بر خط افق باشد زاويه ديد روبرو ناميده مي شود در اين زاويه ديد، تحريف يا اغراق در تصوير به وجود نمي آيد و موضوع حالت طبيعي خود را حفظ مي كند. بيشتر در عكاسي چهره، به كار مي رود.
زاويه ديد از پايين: اگر دوربين هنگام عكاسي پايين تر از خط چشم موضوع قرارگيرد در ابعاد موضوع اغراق شده و با عظمت و پايداري بيشتري جلوه مي كند اما اگر زاويه ديد بسيار پايين باشد موضوع حالت مضحك و غول پيكر به خود مي گيرد.
زاويه ديد از بالا: اگر دوربين به هنگام عكاسي بالاتر از سطح ديد موضوع قرار گيرد تصوير موضوع كوچكتر و حقيرتر به نظر مي رسد.

تقسيمات درون كادرها

كادر دوربين 135 كه ابعاد آن 36×24 ميلي متر است جزو كادرهاي طلايي محسوب مي شود.
كادرهاي طلايي داراي تناسبات هندسي موزون هستند كه چشم بيننده آنها را خوشايندتر از تناسبات ديگري مي پذيرد اگر طول و عرض اين كادر را به وسيله خطوط فرضي به سه قسمت مساوي تقسيم كنيم خطوط ترسيم شده را «مقاطع طلايي» و نقاط ناشي از برخورد اين خط ها را «نقاط طلايي» مي نامند. زيبايي شناسان پس از آمازمايشهاي متعدد متوجه شده اند كه چشم انسان در اولين برخورد با كادرهاي طلايي به مقاطع و نقاط خاصي توجه مي كند. سپس به بقيه فضاي كادر مي پردازد. اين مناطق و نقاط همان نقطه ها و محل هاي طلايي هستند. در الفباي تركيب بندي (كمپوزيسيون) گفته مي شود كه بهتر است عوامل مهم صحنه را بر روي خط ها و نقطه هاي طلايي قرار دهند.

فضاي حاكم بر تصوير

در هر صحنه خواه ناخواه برخي عوامل و عناصر اهميت بيشتري دارد و بعضي كمتر. مثلاٌ در صحنه اي از يك دشت كه آسمان صاف است و هر چه هست در سطح دشت توجه را جلب مي كند اختصاص دادن نيمي از كادر تصوير به آسمان منطق نيست بلكه بهتر است مقدار كمي از آسمان و بقيه فضاي تصوير را سطح دشت بپوشاند. در مراسم راه پيمايي عامل مهم صحنه مردم است و لزومي ندارد مثلاً فضاي زيادي از آسمان در تصوير بگنجند.

خط افق در تصوير

وجود خط افق در تصويري از منظرهَ، باعث ايجاد عمق و بعد در آن مي شود از طرف ديگر بر جذابيت صحنه نيز خواهد افزود. هنگامي كه فضاي حاكم زمين است خط افقث طبعاً در بالاي كادر قرار مي گيرد. اگر خط افق در پايين كادر باشد سبكي و راحتي در تصوير القا مي شود و نگاه بيننده توجه كمتري به پايين كادر مي كند. واقع شدن خط افق در وسط كادر در صورتي است كه آسمان و زمين به يك نسبت ارزش مطرح شدن داشته باشند و عموماً سكون و آرامش زياد را تداعي مي كند به شرط آنكه عوامل شلوغ و پرتحرك در عكس قرار نگيرد.

برشهاي نامناسب

در اين شرايط راهي جز اصلاح كار به هنگام چاپ باقي نمي ماند هر چند كه اين كار اشكالي ندارد اما خالي از اشكال هم نيست چرا كه باعث تقويت كم توجهي و بي دقتي در عكاس مي شود اما وقتي عكاس با توجه به دقت كامل اجزاي تصوير را كادربندي مي كند حداقل از لحاظ قدرت سازماندهي تصوير، موفقتر است از طرف ديگر چاپ بخشي از نگاتيو،‌خواه ناخواه ازكيفيت تصوير مي كاهد. برش دادن از محلهايي از تصوير انجام مي گيرد كه لطمه اي به بيان و زيبايي تصوير نزند. براي عسكبرداري از انسان و حيوان بهتر است برش در مقاطع مفاصل انجام نگيرد.

عمق و بعد در تصوير

تصوير سطحي دو بعدي است ولي براي جذابيت بيشتر آن لازم است كه درآن حجم و بعد صحنه ني زالقا شود علاوه بر تاريك روشن ، عوامل ديگر مي توانند تداعي كننده حجم و بعد در تصوير باشند.
1 – خطوط : يكي از عوامل القاي بعد در تصوير، خطوط منحني است اگر به موازات يك جاده، عكسي از آن تهيه شود عمق كمتري در تصوير حس مي شود اما اگر زاويه ديد طوري باشد كه جاده در تصوير مايل ديده شود بر حجم و بعد تصوير مي افزايد. خطوطي كه كادر را كاملاً مستقيم و با زاويه 90 درجه قطع مي كنند القاي بعد بسيار كمتري دارند. خطوط پراكنده كه در نقطه اي از تصوير همديگر را قطع مي كنند. بيشترين بعد و فاصله را القا مي كند مثل ريلهاي راه آهن.
2 – اندازه اجسام: عناصر نزديكتر ، بزرگتر و عناصر دورتر، كوچكتر ديده مي شود،‌با استفاده از اين خاصيت نيز، مي توان بعد و فاصله را در تصوير ايجاد كرد. اگر عناصري كه از لحاظ حجم بزرگترند در پيش زمينه و به صورت واضح ديده شدند و عناصر ديگر در پس زمينه كوچكتر ديده شوند فاصله و بعد بهتر القا مي شود. همچنين تا حدودي ناواضح بودن زمينه نيز مي تواند در ذهن بيننده بعد و فاصله را القا كند. اگر به دوردستها نگاه كنيد به نظر مي رسد كه اجسام در فاصله هاي دورتر، خاكستري تر و اجسام نزديكتر، داراي تيرگي و روشنايي ها و همچنين جزييات هستند.

نقش شاتر و ديافراگم در تصوير

دوربين مهم ترين عامل خلاقيت در عكاسي بوده كه عكاسان مختلف بر مبناي ذهنيت خود به محيط پيرامون و صحنه هاي گوناگون در طبيعت پرداخته اند شاتر و ديافراگم از قسمتهاي اصلي دوربين هاي عكاسي هستند كه امكانات بسيار زيادي در اختيار عكاس قرارمي دهند.

سرعت شاتر

شاتر زمان نوردهي به فيلم را كنترل مي كند و بر عوامل متحرك موضوع نيز تأثير دارد. سرعتهاي كم شاتر،عوامل متحرك را محو و سرعتهاي زياد آن، عوامل متحرك صحنه را ثابت و بدون حركت ثبت مي كند. از قديم ترين شيوه هاي القاي جنبش و حركت در عكاسي نشان دادن حالت كشيدگي عناصر متحرك در تصوير است در عكسبرداري با سرعت كم شاتر سعي شود فضاها و عناصر ثابت در صحنه از هرگونه كشيدگي و محو شدن مبرا باشد. كه بهتر است براي اين كار دوربين بر روي سه پايه نصب شود تا از لرزش جلوگيري شود.
عوامل مؤثر در استفاده از سرعت شاتر براي بازنمايي حركت
الف) جهت حركت عامل متحرك : هنگامي كه سمت حركت به موازات دوربين باشد براي ثابت كردن آن سرعتهاي شاتر زياد مورد نياز است و اگر سمت حركت عامل متحرك عمود بر دوربين صورت بگيرد سرعت شاتر كمتري لازم است.
ب) فاصله كانوني لنزها: هنگامي كه از لنزهاي «تله» استفاده مي شود بايد از سرعتهاي بيشتري براي ثابت كردن حركات بهره گرفت و با لنزهاي گشاد زاويه (وايد) سرعتهاي كمتري مورد نياز است.
ج) فاصله دوربين تا موضوع : هنگامي كه فاصله دوربين تا موضوع كاهش مي يابد لازم است از سرعتهاي شاتر بالاتر استفاده گردد.
د – همسويي دوربين با موضوع متحرك : از ديگر شيوه ها در اين زمينه همسويي دوربين با جهت حركت موضوع متحرك است.
پانينگ روشي است كه دوربين هم جهت با حركت موضوع بر حول محور بدن عكاس به حركت در مي ايد و در اثناي حركت، عكسبرداري انجام مي شود. در تصوير نهايي موضوع متحرك از وضوح و جزييات بيشتري برخوردار است اما فضاي زمينه كشيده و محو است.

عوامل مؤثر بر عمق ميدان وضوح در تصوير

علاوه بر ديافراگم ،‌فاصله دوربين تا موضوع و فاصله كانوني لنز دوربين بر عمق ميدان وضوح تصوير تأثير دارند.

فاصله دوربين تا موضوع

با كاهش فاصله دوربين و موضوع عمق ميدان كاهش مي يابد و اگر فاصله دوربين بيشتر از بي نهايت لنز باشد ديافراگم آن لنز بر عمق ميدان وضوح بي تأثير است.
تأثير فاصله كانوني لنزها بر عمق ميدان وضح
عمق ميدان لنزهاي تله، كمتر از نرمال و عمق ميدان لنزهاي وايد بيش از لنزهاي نرمال است. بايد عكاس هنگام عكسبرداري از مقدار فضاي نهايي تصوير آگاه باشد زيرا هنگام عكسبرداري در منظره ياب دوربين هيچ تصويري ديده نمي شود.
شيوه هاي اطلاع از عمق ميدان وضوح هنگام عكسبرداري
1 – استفاده از دكمه عمق ميدان
2 – جدول عمق ميدان روي لنز
3 – جدول عمق ميدان مندرج در دفترچه راهنماي لنز

دكمه عمق ميدان

با بستن ديافراگم و كاهش شدت نور در منظره ياب تصوير تاريكتر مي شود به اين علت در محيطهاي كم نور نمي توان از دكمه عمق ميدان استفاده كرد.

جدول عمق ميدان روي لنزها

بر روي حلقه واضح سازي اعداد ديافراگم، به صورت قرينه حك شده اند براي مطلع شدن از عمق ميدان تصوير ابتدا موضوع را واضح مي كنند. سپس به طريقه نور سنجي، ديافراگم مناسب محاسبه و انتخاب مي شود. عدد ديافراگم انتخاب شده بر روي جدول عمق ميدان يافته ميشود و اعداد متراژ مقابل اين دو عدد، محدوده فضاي واضح تصوير را مشخص مي كنند.
جدول عمق ميان مندرج در دفترچه راهنماي لنز
در دفترچه راهنماي اغلب لنز ها جدول هايي درج مي شود كه مقدار عمق ميدان وضوح براي ديافراگمهاي مختلف و با فواصل گوناگون معين شده است. ناواضحي،‌فضاي پشت بعد و فاصله بين پلانهاي تصوير را افزايش مي دهد و چشم بيننده را بر روي عامل واضح متمركز مي سازد.

منابع :

سایت هنر
سایت شبکه آموزش سیما
شبکه آموزش وآموزشگاه ها

منبع: سایت ایران قلم

---

تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله