آیا داروهای بیش فعالی بی خطر هستند؟
مصاحبه ای با دکتر ویلیام باربارسی (William Barbaresi)
یکی از این دو کمیته چنین نظر داشت که تعدادی از داروهای ADHD از جمله ریتالین (Ritalin)، کنسرتا (Concerta)، آدرال (Adderall) و استراترا (Strattera) از جمله داروهایی دارای عوارض شناخته شده –از جمله عامل بالقوه حمله قلبی و طرات قلبی عروقی- هستند که این عوارض به صراحت در کادری سیاه رنگ بر روی بسته بندی آنها نیز درج شده است. از جمله این خطرات قلبی عروقی میتوان به سکته قلبی، افزایش فشار خون، تپش قلب و نارسایی قلب اشاره کرد. در ایالات متحده، هشدارهایی که در کادری سیاه رنگ بر روی جعبه دارو چاپ میشوند، از جمله قویترین عوارض جانبیی هستند که یک دارو میتواند علی رغم داشتن آن همچنان به فروش برسد.
دومین گروه مشاورین به بررسی خطرات بالقوه قلبی عروقی و روانشناختی استفاده کودکان از این داروها پرداختند. اعضای کمیته خواستار درج هشدارهایی شد که با وضوح بیشتر و اطلاعات گسترده و قابل درک برای بیمار، وی را از مزایای داروهای محرک و خطر وقوع مشکلات قلبی عروقی، روان پریشی، جنون، رفتارهای تهاجمی و توهم آگاه کند. آنها به کار بردن شیوه توضیح تخصصی یا قرار دادن هشدارها در کادر سیاه رنگ را مردود دانستند.
گروه مربوط به بیماریهای کودکان با استناد به شواهدی از مطالعات بالینی چنین نظر داشتند که میزان بروز مشکلات روانی بسیار اندک است. آنها چنین توضیح دادند که اکثر گزارشهای مربوط به مشکلات قلبی عروقی با فاکتورهای دیگر مانند بیماریهای قلبی نهفته یا ناهنجاری های قلب مرتبط بوده است.
دکتر ویلیام باربارسی (William Barbaresi) متخصص بیماریها و مسائل رشد و رفتاری اطفال در مایوکلینیک (Mayo Clinic) روچستر، به پرسشهایی درباره ایمنی و اثربخشی داروهای ADHD پاسخ داده است.
•آیا داروهای ADHD بی خطر و موثرند؟
سابقه تجویز داروهای ADHD بسیار بیشتر از اکثر داروهای موجود است. تحقیقات انجام گرفته مکتوب درباره داروهای ADHD نیز بسیار بیشتر از نوشتجات مربوط به داروهای دیگر در آمریکا است. تا زمانی که پزشکان به پیروی از رهنمودهای مناسب پرداخته و بیماران را برای بروز احتمالی عوارض جانبی تحت نظر داشته باشند، داروهای بیش فعالی بی خطر محسوب میشوند.
از نظر موثر بودن، باید گفت که داروهای محرک-که بیش از هر دارویی برای ADHD تجویز میشوند- نه نها در کوتاه مدت به کمک کودکان بیش فعال می آیند، بلکه در دراز مدت نیز موثر باقی میمانند. برای مثال، درمان با داروهای محرک رابطه مستقیمی با کاهش خطر ناهنجاریهای مربوط به اعتیاد به مواد دارویی و موارد اورژانسی دارد.
• عوارض جانبی مرتبط با استفاده از مواد محرک برای درمان ADHD چیست؟
داروهای ADHD میتوانند موجب افزایش فشار خون و تند شدن ضربان قلب شوند. اگر شما ناراحتی قلبی داشته باشید، طبعا افزایش فشار خون و تپش قلب ناشی از مصرف این داروها میتواند شما را در معرض خطر ناراحتیهای قلبی عروقی قرار دهد.
در شخصی که دارای اختلالات روانی نهفته باشد، همواره این احتمال وجود دارد که با مصرف داروهای محرک، علایم ناهنجاریهای روحی وی از حالت بالقوه به فعل تبدیل شده و نمود خارجی بیابد. اما درباره اینکه استفاده از داروهای محرک در مقادیر تجویز شده و مناسب بتواند اختلال روانی جدیدی ایجاد کند، هیچ موردی مشاهده نشده است.
با این حال موارد بسیار نادری وجود دارند که در آنها بیمار دچار علایمی چون تحریک پذیری و عصبیت شدید و حتی توهم میشود که میتوان آنها را به داروها نسبت داد. در چنین مواردی با قطع مصرف دارو، علایم مذکور نیز از بین میروند.
• پزشک شما چگونه بر ایمنی و ثمربخشی داروهای ADHD نظارت میکند؟
برای اینکه پزشک معالج از همان ابتدا بداند مقدار دقیق داروی موثر برای هر شخص چقدر است، اطلاعات کافی وجود ندارد، اما برای تجویز دارو مبنای مشخصی وجود دارد. روش کار به این ترتیب است که باید در ابتدا حداقل مقدار موثر تعیین شده از دارو تجویز شود تا پزشک بتواند واکنشهای بیمار نسبت به آنرا سنجیده و سپس میزان داروی نهایی را بر اساس این مطالعه مشخص کند.
مراقبتهای معمول برای کودکانی که تحت درمان با داروهای ADHD قرار گرفته اند شامل معاینه یا چکاپ عمومی به طور منظم است تا قد، وزن، ضربان قلب، فشار خون و دیگر مواردی که میتوانند تحت تاثیر عوارض جانبی دارو قرار بگیرند، بررسی شوند. اگر داروها برای کودکی با عوارض جانبی همراه باشد، مشخص است که دارو برای او خطرآفرین خواهد بود و باید مصرف آن قطع شود.
• آیا درست است که به خاطر امنیت بیشتر، مصرف داروهای ADHD برای خود یا کودکمان را قطع کنیم؟
خیر. اگر شما یا فرزندتان با تشخیص پزشک متخصص نیازمند دارو باشید و این دارو نیز در میزان صحیح و کافی تجویز شده و موثر هم باشد و همچنین شما به طور منظم از نظر عوارض جانبی و موثر بودن دارو توسط پزشک معاینه میشوید، خودتان به تنهایی نباید تصمیم به قطع دارو بگیرید و باید بنا به تجویز پزشک به مصرف دارو ادامه دهید.
آکادمی امراض کودکان در آمریکا در طی بیانیه ای به تاریخ ۷ مارچ ۲۰۰۶ اعلام نمود که بنا بر توصیه متخصصین به پزشکان معالج، تا زمانی که در این زمینه اطلاعات بیشتری به دست نیامده باشد، این پزشکان باید شیوه کار فعلی خود شامل آزمایش، تشخیص دقیق و تحت نظر داشتن بیماران را ادامه دهند.
• شما تحت چه شرایطی میتوانید داروی ADHD خود یا فرزندتان را قطع کنید؟
اگر هنگام مشورت با پزشک خود به طور قطع از بی تاثیر بودن دارو یا ابتلای خود یا فرزندتان به عوارض جانبی آن اطمینان یافتید، باید با توجه به توصیه های پزشک خود نسبت به عدم مصرف دارو یا تغییر آن اقدام نمایید.
• آیا میتوان برای کاستن از خطر مشکلات قلبی عروقی یا ناهنجاریهای روانی ناشی از دارو، مقدار مصرف آنرا کم کنیم؟
شما نباید به طور خودسرانه و بدون مشورت با پزشک خود نسبت به تغییر میزان داروی دریافتی تصمیم گیری کنید. اگر به دلیل اینکه میدانید زمینه نارسایی قلب و عروق یا مشکل روانی دارید، از اینکه در خطر ابتلا به عوارض جانبی دارو هستید، اطمینان دارید، باید بدون اتلاف وقت مراتب را به پزشک معالج خود اطلاع دهید تا او در این زمینه تصمیم گیری کند.
• آیا قطع دارو برای شما یا فرزندتان مشکلاتی به دنبال خواهد داشت؟
بله. اگر شخصی دچار عدم تمرکز ناشی از بیش فعالی یا ADHD باشد و داروهای تجویز شده برای او موثر بوده باشند، به محض قطع دارو علایم بیماری آنها عود میکند. ما میدانیم که ADHD افراد را در خطر مشکلات تحصیلی، رفتاری، اجتماعی و احساسی قرار میدهد. به همین دلیل ADHD باید بلافاصله تحت دارو درمانی قرار بگیرد.
• برای شخصی داروهای ADHD خود یا فرزندش را قطع کند، چه روشهای درمانی دیگری وجود دارند؟
بهترین تحقیق دراز مدت انجام شده در این رابطه به وضوح نشان داده است که موثرترین روش درمان شناخته شده ADHD در حال حاضر استفاده از داروهای محرک است.
تغییر رفتار با تغییر محیط نیز میتواند مفید باشد و توصیه هم میشود. برای مثال، اگر شما کودکی را که دچار بی توجهی و عدم تمرکز است به جایی از کلاس منتقل کنید که عوامل حواس پرتی (مانند پنجره، دید به کلاسی دیگر یا همجوار بودن با یک همکلاسی شلوغ و…) در آن کمتر باشد، مدام توجه او را به موضوع درس جلب کرده و درس را هر از گاهی تکرار کنید، در نگهداشتن ذهن کودک در کلاس بسیار موفقتر خواهید بود. اما اگر علایم ADHD شدید و جدی باشند، چنین روشهایی برای تمرکز بخشیدن به کودک تاثیری نخواهند داشت.
