ايمني و بهداشت محيط مسجد

اصول ايمني به عنوان بخشي از بهداشت

از آن جايي که بيشتر افراد مسجدرو را ميان سالان و سالمندان تشکيل مي دهند، توصيه مي شود که صحن داخلي مسجد که محل نماز و عبادت است با سطح زمين هم سطح باشد. يعني در طبقه همکف قرار داشته باشد تا مسلمانان سالمند مورد اذيّت و آزار قرار نگيرند. علاوه بر آن ناهمواري (مثل ناهمسطح بودن سنگفرش ها) و موانع طبيعي يا غير طبيعي (مثل برجستگي چارچوب درها) در سطح مسجد و صحن آن وجود نداشته باشد. زيرا ممکن است بر اثر بي توجهي و مشغول صحبت بودن افراد، ناراحتي و برخورد با مانع برايشان به وجود آيد.
اگر وضوخانه، دستشويي ها و سرويس هاي بهداشتي ناگزير بايد در زيرزمين قرار گيرند، وجود حداقل ممکن پله ها با عرض زياد و ارتفاع کمتر از 20 سانتي متر بايد رعايت شود ( هر قدر ارتفاع پله ها کمتر باشد، بالا رفتن و پايين آمدن سالمندان و افراد ناتوان راحت تر است و فشار کمتري به کمر و زانوي آنها وارد مي شود).
وجود نور کافي در تمامي راهروها و پيش بيني تامين نور در شرايط قطع برق ضروري است. علاوه بر آن درجه سرما و گرماي مسجد بايد کنترل شود. همچنين مواردي مثل پيشگيري از برخورد باد مستقيم کولر به افراد از موارد ايمني است که بايد در مساجد مورد توجه بهداشت يار قرار گيرند.

تجهيزات آتش نشاني

با توجه به تردد زياد در مساجد و اينکه آبدارخانه و آشپزخانه اکثر مساجد فعال است و نيز استفاده از سيستم هاي صوتي و تصويري الکتريکي احتمال وقوع آتش سوزي در مساجد وجود دارد. بدين منظور بايد امکانات اوليه اطفاي حريق و آتش سوزي در مسجد وجود داشته باشد . به طوري که دسترسي به آنها آسان و سريع باشد.
علاوه بر آن، نصب هشداردهنده (سنسور يا آلارم) تهويه هوا و دود نيز بايد مد نظر باشد. زيرا سنگيني يا آلودگي هوا براي سالمندان و بيماران آسمي، تنگي نفس و خطرات جدي را در پي دارد.
پيش بيني هشدار دهنده (آلارم يا سنسور) حريق و وسايل اطفاي حريق براي پيشگيري از آتش سوزي هاي احتمالي الزامي است. اين وسايل و تجهيزات بايد مطابق دستورالعمل شرکت هاي سازنده، هر چند وقت يک بار کنترل شوند که تاريخ استفاده ماده مؤثر آنها منقضي نشده باشد (حتي اگر هرگز از آنها استفاده نشده باشد).
تعداد و بزرگي کپسول ها به بزرگي (مساحت) مسجد بستگي دارد. شرکت هاي ارائه دهنده اين تجهيزات مي تواند براساس دستورالعمل هاي خود و تعداد و بزرگي آن را محاسبه کنند.

تأسيسات

رعايت موارد زير به هنگام نصب و راه اندازي تأسيسات مسجد ضروري است (1) :
- تجهيزات برقي، گازي و نفتي بايد همواره با فاصله مناسبي از موارد و مصالح قابل اشتعال (نظير پشتي، فرش، پرده، ميز و صندلي، تابلو و ...)
- همواره از کليد و پريزهاي استاندارد استفاده شود.
- از غير استاندارد کردن يا تقويت کردن فيوزهاي برقي اکيداً خودداري شود.
- از يک پريز انشعابات متعدد گرفته نشود، زيرا موجب افزايش جريان برق شده و ممکن است حوادث ناخوشايندي را به بار آورد.
- در فضاي آزاد از لامپ هاي بدون حباب و بدون محافظ استفاده نشود.
- از لامپ هاي با ولتاپ بالا نيز نبايد استفاده شود.
- از لوله کشي و از شيرهاي گاز مسجد (خانه) بيشتر از تعداد انشعابات مجاز و تاييد شده شرکت گاز استفاده نشود.
- حتماً در انتهاي دودکش بخاري ها، کلاهک گذاشته شود تا از سقوط اشيا به داخل آن و بند شدن يا تنگ شدن مجراي خروجي دودکش و نيز از وزش باد و کوران هوا به داخل دودکش و در نتيجه خاموش شدن بخاري جلوگيري شود.
- شبکه آبرساني براي آتش نشاني طوري طراحي شود تا امکان پوشش دهي به دورترين نقاط مسجد وجود داشته باشد.
- ظرفيت مخزن آتش نشاني با توجه به فاصله ايستگاه آتش نشاني طوري در نظر گرفته شود که حداقل براي مدت 15 دقيقه بتوان از آن استفاده کرد.
- سيستم اعلام حريق اتوماتيک (آلارم) هشدار دهنده نصب شود.

توصيه هاي ايمني

- قبل از استفاده از وسايل گرمازا، از استاندارد بودن و سالم بودن آن مطمئن شويد.
- در صورت استفاده از بخاري گازي بايد قبل از پر کردن منبع آن، ابتدا بخاري را خاموش کنيد.
- کوره بخاري ها و دستگاههاي گرمازا را قبل از استفاده حتماً نظافت کنيد.
- در صورت استفاده از بخاري گازي، ابتدا از عملکرد صحيح آن مطمئن شويد و سپس مراقب باشيد که شير فلکه گاز آن در معرض دستکاري کودکان يا در معرض آسيب هاي فيزيکي غير ارادي قرار نگيرد.
- قبل از استفاده از دستگاه گرمازا (بخاري، سيستم حرارت مرکزي و ...) از باز بودن مسير دودکش مطمئن شويد و آن را نظافت کنيد.
- در مجاورت دودکش ها نبايد پرده و موارد قابل اشتعال قرار گيرد و از آن براي خشک کردن دستمال، جوراب يا حوله استفاده نکنيد.
- به هنگام استفاده از لوله کشي گاز و وسايل گازسوز حتماً از شلنگ هاي فشار قوي مخصوص گاز و بست مناسب استفاده کنيد.
- حداقل يک متر فاصله بين وسايل گرمازا و مواد قابل اشتعال معمولي (پشتي، فرش، پرچم، پرده و ...) در نظر بگيريد.
- در قسمت طبح حتماً راه هاي خروج سريع خدمه در نظر گرفته شود.
- از ورود کودکان به محل طبخ جلوگيري شود.
- در کليه قسمت ها، مخصوصاً محل طبح، به اندازي کافي کپسول آتش نشاني سيار وجود داشته باشد و طريقه استفاده از آنها را به کارکنان آموزش دهيد.
- در صورت نياز به نگهداري مواد نفتي و سيلندرهاي گاز، براي آنها مکان مناسبي در فضاي آزاد در نظر گرفته شود.
در صورت بروز حوادث ناگواري مانند آتش سوزي، ابتدا خونسردي خود را حفظ نماييد. اگر وسعت حريق کم است، با بستن شيرهاي بخاري گازي يا نفتي و با استفاده از خاموش کننده هاي دستي به خاموش کردن آن اقدام کنيد. هم زمان به سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني اطلاع دهيد و آدرس کامل خود را با خونسردي به آنها اعلام کنيد.

پي‌نوشت‌ها:

1. مطالب اين قسمت و قسمت بعد برگرفته از دستورالعمل ايمن سازي مساجد که توسط مرکز امور رسيدگي به مساجد با همکاري وزارت مسکن و شهرسازي، سازمان آتش نشاني، موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي و شهرداري تهران تهيه شده است مي باشد.

منبع مقاله :
واحد پژوهش انتشارات انديشمند، (1390 )، بهداشت مساجد، تهران: انديشمند، چاپ اول