هديه دادن در زندگي زناشويي

نويسنده: علي حسين زاده

هديه دادن، از امور پسنديده اي است که آثار مثبت و ارزنده اي را در روابط انساني بر جا مي گذارد. اين امر تأثير ويژه اي نيز بر روابط همسران و ايجاد سازگاري و آرامش در ميان آنان خواهد گذاشت. هديه، تحفه و ارمغاني است که به رسم ابراز محبت و بزرگداشت براي کسي مي فرستد. (1) تقديم تحفه و هديه به اعضاي خانواده، از جمله همسر، چنان اهميتي دارد که رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:
من دخل السوق فاشتري تحفة فحملها الي عياله کان کحامل صدقة الي قوم محاويج؛ (2) هر کس به بازار برود، تحفه اي را خريداري کند و به خانواده اش هديه کند، همانند کسي است که صدقه اي را به گروه نيازمندان رسانده باشد.
هديه دادن در ظاهر امر مهمي به شمار نيامده و از امور پيش پا افتاده محسوب مي شود؛ ولي آثار تربيتي ويژه اي بر آن مترتب است که در اين مجال به آن مي پردازيم:

آثار هديه در سازگاري همسران

اعطاي هديه به همسر از زواياي گوناگوني به سازگاري همسران کمک مي کند؛ از جمله:

أ. پاکسازي اخلاقي

يکي از مهم ترين اموري که در سازگاري همسران ايفاي نقش مي کند، عاري بودن آن ها از اخلاق و صفات ناپسند است، به طوري که در بسياري از درگيري ها و مشاجرات خانوادگي ردّ پاي يکي از ويژگي هاي نامطلوب اخلاقي ديده مي شود. از آن جا که هديه دادن، بهبود بسياري از اين صفات ناپسند را به دنبال دارد، مي تواند به آرامش و تفاهم همسران در زندگي مشترک بينجامد. رسول اعظم (صلي الله عليه و آله و سلم) مکرّر مي فرمودند:
تَهادُّوا فَاِنَّ الهَدِيَّةَ تَسُلُّ السَّخائِمَ؛ (3) به يکديگر هديه دهيد؛ به درستي که هديه کينه ها را از بين مي برد.
« سَلَّ » به معناي خارج کردن چيزي از چيز ديگر همراه با رفق و مداراست. (4) بر اين اساس، هديه دادن باعث آن مي شود که بسياري از بدي هاي اخلاقي به راحتي و بدون احساس سختي، از وجود هديه دهنده و هديه گيرنده خارج شود. بخل، حرص، خشم، کينه و... نخست از وجود هديه دهنده بيرون مي شود تا او بتواند به ديگري هديه دهد. هديه گيرنده نيز با پذيرش هديه، زمينه ي پاکسازي خود از صفات ناپسندي همانند تکبر، خود برتربيني و کينه را فراهم مي سازد. عايشه مي گويد:
اهدت الّي امرأة مسکينة هدية فلم اقبلها رحمة لها فذکرت ذلک لرسول الله (عليه السّلام) فقال: الّا قبلتيها منها و کافيتيها منها! فلاتري انّک حقّرتيها! يا عايشة، تواضعي فان الله يحب المتواضعين و يبغض المستکبرين؛ (5) زن مستمندي هديه اي به من داد و من آن را از باب ترحّم بر او نپذيرفتم. پس از آن که ماجرا را براي رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) بازگو کردم، حضرت فرمودند: چرا هديه را قبول نکردي و متقابلاً به او ندادي تا خيال نکند او را تحقير کرده اي؟ اي عايشه، فروتن باش؛ زيرا خداوند فروتنان را دوست دارد و از متکبران متنفر است.
در روايت ديگري اميرالمومنين (عليه السّلام) دادن هديه را زمينه ساز برطرف شدن برخي مشکلات فردي و اجتماعي معرفي کرده و فرموده اند:
ما استعطف السلطان و لا استسلَّ سخيمة الغضبان و لا استميل المهجور و لا استّنجِحت صِعاب الامور و لا استدفعت الشرور بمثل الهدية؛ (6) براي جلب عطوفت سلطان، از بين رفتن کينه خشمگين، به دست آوردن دل مهجور، غالب شدن بر مشکلات و رفع شرور، چيزي همانند هديه کار آمد نيست.
از جمله صفات ناپسندي که با هديه دادن زدوده مي شود، کينه است. هرگاه فردي کينه ي همسرش را در دل بگيرد، اميد به سازگاري آنها و ايجاد آرامش در محيط خانواده از بين مي رود؛ امّا تأثير هديه آن چنان معجزه آسات که باعث مي گردد کينه ي ديرينه از عمق جان فرد رخت بر بندد. در روايات متعددي تأثير هديه در کينه زدايي مورد توجه قرار گرفته است که براي نمونه به يکي از اين روايات از رسول اکرم (صلي الله عليه وآله و سلم) اشاره مي کنيم:
تهادّوا تحابّوا تهادّوا فانها تذهب بالضغائن؛ (7) به يکديگر هديه دهيد تا زمينه ساز محبت شما به يکديگر شود؛ پس به درستي که هديه کينه ها را از بين مي برد.
از مجموع مطالب گذشته روشن مي شود که يکي از پيامدهاي هديه دادن، پاکسازي دروني شخص است.

ب. جلب محبّت

هديه علاوه بر آن که کينه را از دل هديه دهنده و هديه گيرنده خارج مي سازد، باعث ايجاد محبّت و مودّت ميان آنان نيز مي شود. در روايات متعددي - از جمله روايت پيشين - جلب محبّت از جمله نتايج طبيعي هديه دادن به شمار آمده است: « تهادوا تحابّوا » (8) هديه دهيد تا به يکديگر محبت پيدا کنيد ».
علاوه بر اين گونه روايات، در روايات ديگري نيز محبّت نتيجه ي قهري هديه به شمار آمده است. روايتي از رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) است که مي فرمايند:
تهادوا بالنبق تحيي المودة و الموالاة؛ (9) با ميوه درخت سدر به يکديگر هديه دهيد تا مودّت و ياري رساني زنده شود ».
گويا پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در اين روايت شريف متذکر اين نکته مي شوند که ارزش مادي هديه اهميّت چنداني ندارد؛ بلکه حتي هديه دادن « نَبِق » ( ميوه ي درخت سدر ) نيز تأثير بسيار مهمي در ايجاد صميميت و محبّت خواهد داشت؛ بنابراين همسر نبايد نگاه خود را به لوازم ارزشمند مادّي معطوف سازد تا در نتيجه اوّلاً هديه دادن را بر خود سخت کند و ثانياً تعداد آن را کاهش دهد و به حدّاکثر سالي يک بار اکتفا بسنده کند. آنچه در هديه مهمّ است، ابراز علاقه اي است که در پس آن نهفته و همسر با نگاه تيزبين خود پرده از روي هديه به ظاهر کم ارزش کنار مي زند و امواج نهاني محبّت همسر را مشاهده مي کند.
در حديث ديگري نيز اميرالمؤمنين (عليه السّلام) جلب محبت را پيامد طبيعي هديه به شمار مي آورند و مي فرمايند: « الهدية تجلب المحبة؛ (10) هديه جلب محبت مي کند ».
رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در روايتي هديه گيرنده را به اين نکته توجه مي دهند که نبايد مقدار هديه را در نظر بگيرد؛ بلکه با قبول هديه، کرامت هديه دهنده را حفظ کند. آن الگوي انسانيت مي فرمايند: « لو اُهدي اِليَّ کُراع لقبلته و کان ذلک من الدين؛ (11) اگر پاچه ي گاو يا گوسفندي نيز به من هديه دهند، آن را مي پذيرم و اين از دين است ». پس از ذکر آثار اخلاقي و عاطفي هديه، چند نکته مهم در اين در زمينه ي را مورد توجه قرار مي دهيم:

مناسبت هاي هديه

تأثير هديه از نظر زماني کلّي است و به موقعيت ها بستگي ندارد؛ ولي اين تأثير در برخي موقعيت ها شدّت بيشتري دارد. براي نمونه، از تأکيدات اسلام آن است که مرد پس از ازدواج در شب زفاف هديه اي تقديم همسر خود کند و آميزش پيش از آن مکروه دانسته شده است:
عن ابي عبدالله (عليه السّلام): اذا تزوج الرجل المرأة فلايحلّ له فرجها حتي يسوق اليها شيئاً در هماً فما فوقها او هديةً من سويقٍ او غيره؛ (12) وقتي مردي ازدواج مي کند آميزش با او صحيح نيست مگر اين که چيي در حدّ درهم و بيشتر يا آرد گندم و غير از آن را به زن هديه کند.
از مناسبت هاي ديگري که تأثير هديه را مضاعف مي سازد، عيدها و ايام بزرگداشت ديني و ملّي است. در ميان عيدهاي مذهبي عيد سعيد غدير جايگاه ويژه اي دارد و بر عيدي دادن به همسر و فرزندان در آن روز، بسيار تأکيد قرار گرفته شده است. اميرالمؤمنين (عليه السّلام) در خطبه اي که در اين روز ايراد فرمودند، هديه و توسعه بر خانواده را در اين روز بسيار مهم شمردند:
... عودوا رحمکم الله بعد انقضاء مجمعکم بالتوسعة علي عيالکم... و هبوا لاخوانکم و عيالکم من فضله بالجهد عن جودکم و بما تناله القدرة من استطاعتکم؛ (13) خداوند شما را رحمت کند پس از آن که اجتماعتان پايان يافت، نزد خانواده برگرديد و با توسعه بر اهل خانه خود به آنان صله دهيد. با کوشش خود از باب سخاوتمندي آنچه را که از فضل خدا روزي تان شده است، و آنچه در توانتان است، ببخشاييد.
دادن هديه در عيدهاي ملّي نيز، قابل توجه و مهمّ است، چنان که در روايت آمده است:
عنه صلي الله و آله انه اهدي اليه فالوذج فقال ما هذا؟ قالوا يوم نيروز قال فنِوروزوا ان قدرتم کل يوم يعني تهادّوا و تواصلوا في الله؛ (14) به حضرت رسول (صلي الله عليه و آله و سلم) فالوده اي هديه داده شد. حضرت فرمودند: اين چيست؟ گفتند: امروز نوروز است. حضرت فرمود: اگر توانستيد هر روز ما را نوروز قرار دهيد؛ يعني در راه خدا هديه دهيد و ارتباط برقرار کنيد.
همچنين در حديثي ديگر آمده است:
اتي علّي بهدية النيروز فقال (عليه السّلام): ما هذا؟ قالوا: يا اميرالمؤمنين اليوم النيروز فقال (عليه السّلام): اصنعوا لنا کلّ يوم نيروزاً؛ (15) براي حضرت علي (عليه السّلام) در عيد نوروز هديه اي آوردند. حضرت فرمودند: اين چيست؟ آن ها گفتند: امروز روز نوروز است. حضرت فرمود: هر روز ما را نوروز قرار دهيد. (16)
هديه پس از بازگشت از مسافرت نيز، تأثير شگرفي بر وحدت دل ها و آرامش محيط خانواده خواهد داشت. سوغات سفر براي همسر آن چنان اهميت دارد که امام صادق (عليه السّلام) با استناد به سيره ي حضرت ابراهيم (عليه السّلام) مي فرمايند:
اذا سافر احدکم فقدم من سفره فليأت اهله بما تيسّر و لو بحجرٍ فان ابراهيم (عليه السّلام) کان اذا ضاق اتي قومه و انه ضاق ضيقة فاتي قومه فوافق منهم اَزمةً فرجع کما ذهب فلّما قرب من منزله نزل عن حماره فملأ خرجه رملاً ارادة ان يُسکِّن من روح سارة فلّما دخل منزله اخذ الخرج عن الحمار و افتتح الصلاة فجائت سارة ففتحت الخرج فوجدته مملوءاً دقيقاً فاعتجنت منه و اختبرت ثم قالت لابراهيم: انفتل من صلاتک فکل فقال لها انّي لک هذا قالت من الدقيق الذي في الخرج، فرفع رأسه الي السماء فقال اشهد انک الخليل؛ (17) هرگاه يکي از شما مسافرتي مي رود و از سفر بر مي گردد، بايد براي خانواده اش آنچه ممکن است - گرچه سنگي باشد - هديه بياورد. به درستي که حضرت ابراهيم (عليه السّلام) اين گونه بود که هرگاه به تنگنايي برخورد مي کرد، به سوي قوم خويش سفر مي کرد. در مقطعي به تنگنا افتاد و پيش قوم خود رفت. پس آن گاه به سوي اهل خويش بازگشت. چون به منزلش نزديک شد، از مرکب پياده شد و خورجين آن را از شن پر کرد. پس چون داخل خانه شد، خورجين را از روي مرکب برداشت؛ آن گاه به نماز ايستاد. پس ساره آمد و خورجين را باز کرد و آن را پر از آرد يافت. پس آن را آماده کرد و نان پخت. سپس به ابراهيم (عليه السّلام) گفت: نمازت را تمام کن و از نان مصرف کن. حضرت ابراهيم (عليه السّلام) به او گفت: اين نان از کجا آمده است؟ ساره گفت: از آردي که در خورجين بود! پس حضرت سر خود را به آسمان بلند کرد و گفت: خدايا، شهادت مي دهم که تو خليل هستي.
از روايات گذشته اهميت هديه دادن به همسر در ايجاد آرامش و سازگاري روشن مي شود. از خصوص روايات مربوط به نوروز به دست مي آيد که لازم نيست هديه به زمان خاصي محدود شود، هر چند اعطاي آن در مناسبت هايي همچون عيدها، روز تولد همسر، ازدواج و... در روابط عاطفي همسران تأثير آشکارتري خواهد داشت.

انگيزه و نيّت هديه

هديه دادن به همسر مي تواند به انگيزه هاي مختلفي صورت پذيرد. امام صادق (عليه السّلام) با نقل حديثي از پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) به سّر انگيزه اصلي هديه دادن اشاره کرده و فرمودند:
الهدية علي ثلاثة اوجه هدية مکافأة و هدية مصانعة و هدية لله عزّوجلّ؛ (18) هديه سه گونه است: هديه جبراني، هديه رشوه اي و هديه اي فقط براي خدا.
طبق اين حديث گاهي هديه فرد به همسر به منظور جبران هديه اي است که وي عطا کرده است ( مکافاة ). همچنان که گاهي هدف از هديه آن است که همسر آن را جبران کند و در مقابل، او نيز هديه اي ببخشد ( مصانعه ). اين مصداق ضرب المثل معروفي است که مي گويد: « کاسه جايي رود که قدح باز آيد! » هديه دادن با اين دو انگيزه نيز، برخي از آثار هديه ( چون برطرف کردن کينه و جلب محبت ) را به همراه دارد؛ ولي بهترين انگيزه در تقديم هديه آن است که جلب نظر و محبت خداوند در آن مورد توجه باشد و حتي اگر درصدد جبران احساس همسر است، به منظور خشنودي خداي متعال هديه دهد. در چنين شرايطي براي فرد مهم نيست که آيا همسرش به او هديه داده است يا نه. همچنان که براي او مهم نيست که همسر احسان وي را جبران خواهد کرد يا خير. چنين هديه دادني ضمن تحصيل آثار مثبت در زندگي فردي و خانوادگي، زمينه ي تقرب هر چه بيشتر به خالق را نيز فراهم مي سازد. چنين هديه اي حتي شامل کسي مي شود که اهل هديه دادن نيست. اميرالمؤمنين (عليه السّلام) در تأييد اين نوع هديه دادن مي فرمايند:
عُد من لا يعودک، واهد الي من لا يهدي اليک؛ (19) عيادت کن از کسي که به عيادت تو نمي آيد و هديه بده به کسي که به تو هديه نمي دهد.

انواع هديه

هديه اي که فرد به همسر خود تقديم مي کند، انواع گوناگوني را در بر مي گيرد؛ ولي به طور کلّي مي توان آن را به دو نوع مادّي و معنوي تقسيم کرد. مصداق هاي هديه مادّي تا حدودي روشن است و فرد بايد با شناخت روحيّات همسر، لوازم مادّي مورد علاقه ي همسر را شناسايي و در زمان مناسب آن ها هديه کند. امّا هديه ها به نوع مادّي خلاصه نمي شود و مصداق هاي معنوي نيز دارد. کلمات حکمت آميز و موعظه، از جمله برترين هدايا به شمار آمده است:
عن رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم): ما اهدي المرء المسلم علي اخيه هدية افضل من کلمة حکمة يزيده الله بها هدي و يردّه عن ردي. از ميان هدايايي که يک مرد مسلمان به برادر خويش مي دهد، برتر از سخن حکمت آميزي نيست که به واسطه آن خداوند هدايت او را زياد و پستي او را دور کند.
در حديث ديگري امام علي (عليه السّلام) مي فرمايند: « نعم الهدية الموعظة؛ (20) موعظه هديه خوبي است ». از اين روايات استفاده مي شود که مناسب است هديه همواره جنبه ي مادي نداشته باشد و هديه دهنده هداياي معنوي خود را نيز در قالبي دوستانه و ارزشمند که حاکي از محبّت قلبي اوست، به وي تقديم کند.
در مواردي از پذيرش هديه نهي شده که از محل بحث ما خارج است. درباره ي جنگاوري معروف به نام ملاعب آمده است که او براي پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) هديه اي آورده بود، حضرت به او فرمودند: آيا اسلام آوردي؟ او گفت: نه، حضرت فرمودند: من از گرفتن هديه مشرکان نهي شده ام.
فانّي نُهيتُ عن زبدِ المشرکين؛ (21) من از پذيرش هديه ي مشرکان نهي شده ام.
همچنين درباره ي رشوه اي که به نام هديه مطرح مي شود، دستور داريم که آن را نپذيريم. حضرت رسول (صلي الله عليه و آله و سلم) به علي بن ابي طالب (عليه السّلام) فرمودند: به زودي مسلمانان به وضعيّتي نامطلوب خواهند رسيد که رفتارشان چنين خواهد بود:
يستحلون حرامَه بالشبهات الکاذبه... فيستحلّون الخمر بالنبيذ و السحت بالهدية و الرّبا بالبيع؛ (22) حرام خدا را با شبهه هاي دروغين حلال مي سازند... پس شراب را به نام نبيذ، رشوه را به نام هديه و ربا را به نام بيع حلال مي کنند.
در همين زمينه، روايتي از امام رضا (عليه السّلام) ذيل آيه شريفه « اکّالون للسحت » نقل شده است که مي فرمايد:
هو الرجل يقضي لاخيه الحاجة ثم يقبل هديته؛ (23) خورنده ي مال حرام کسي است که حاجت برادر خويش را برآورده سازد، سپس هديه او را قبول کند.
اين روايت در مجموعه ي روايات رشوه آمده است؛ بنابراين در صورتي که رشوه با عنوان هديه مطرح شود، از پذيرش آن نهي شده است، وگرنه هديه به عنوان اوّلي خود بسيار مطلوب است.

مهارت هايي براي افزايش کارآمدي هديه

توجه به برخي مهارت ها، تأثيرگذاري هديه به همسر را تا حدّ قابل ملاحظه اي افزايش مي دهد. در اين جا برخي از اين مهارت ها را توضيح مي دهيم:

أ. شناسايي گرايش ها (24)

هر يک از دو جنس مرد و زن گرايش هاي خاصّ خود را دارند و اين گرايش ها در انتخاب نوع هديه بايد مورد توجه قرار گيرد؛ بنابراين صرف توجه به ارزش مادي هديه نه تنها راه گشا نيست، بلکه گاهي به مشکلاتي نيز دامن مي زند. براي مثال مردي که همواره پول زيادي را به همسرش هديه مي کند، توقّع دارد که همسرش ديگر مشکلي نداشته باشد. چنين شوهري به همسر خود اجازه ي ناراحتي نمي دهد؛ چون فکر مي کند بيشترين امکانات را در اختيار او گذاشته است. در حالي که او بايد بداند که نيازهاي عاطفي با پول حل نمي شود و هنگامي که نيازهاي مالي زن برآورده مي شود، او بيشتر به فکر نيازهاي عاطفي خويش مي افتد. (25)
آنچه هديه را تأثيرگذارتر مي کند، عواطفي است که در پس آن قرار دارد. اين بار عاطفي در برخي هديه ها بسيار وجود دارد و هديه دهنده بايد آن ها را شناسايي کند. براي مثال نتيجه ي تحقيقات اخير درباره ي هديه که از طريق رسانه هاي گروهي پخش شد. اين بود که محبوب ترين هديه براي زنان شاخه گلي است که همسر به آنان تقديم مي کند؛ حتي آنان مايلند در فصل بهار و تابستان گل هايي با رنگ هاي روشن و در زمستان گل هايي با رنگ هاي قرمز از شوهران خود دريافت کنند.
علاوه بر اين، لازم است گرايش هاي طرف مقابل در دادن هديه مورد توجه قرار گيرد. همچنين بايد گرايش هاي خاصّ همسر نيز شناسايي و در تهيه هديه ملاحظه شود. ممکن است همسر ما از آنچه عموم همسران مي پسندند، تنفر داشته باشد و آن را مطلوب نداند و به جاي آن چيز ديگري را بپسندد. در اين صورت بايد آن موارد شناسايي شود و همان هايي که مورد علاقه ي اوست، به عنوان هديه به همسر تقديم گردد.

ب. تقويت مثبت (26) و (27)

در اين شيوه هنگامي که زن يا شوهر چيزي مي گويد يا رفتاري انجام مي دهد که احساس خوبي در طرف مقابل ايجاد مي کند، طرف مقابل به صورت کلامي يا غير کلامي از او قدرداني مي کند. بر اين اساس، علاوه بر آن که نفس هديه دادن به تقويت ارتباط عاطفي زوجين مي انجامد همسر را در جهت تکرار عمل يا کلام مورد نظر تقويت مي کند و از اين جهت نيز به ايجاد و تقويت سازگاري ميان همسران مدد مي رساند.
اين نکته نيز اهميّت دارد که تقويت مثبت به صورت کلامي نيز محقق مي شود و تنها منحصر به اهداي اشيا نيست. (28)
تقويت کلامي همسر پس از انجام دادن رفتار مطلوب يا گفتن سخني دلنشين علاوه بر آن که در تشويق و تقويت رفتار بسيار مؤثر است، آسان و کم هزينه نيز هست و باعث مي شود که تقويت با سهولت و سرعت بيشتري صورت پذيرد.

ج. تقويت منفي (29)

تقويت منفي، به معناي نيرومند شدن يک رفتار پس از حذف تقويت کننده ي منفي به دنبال آن است. (30) در واقع با حذف عاملي آزارنده همسر که به دنبال رفتار يا گفتار مطلوب صورت گرفته است، آن رفتار يا گفتار را تأييد و تقويت مي کنيم. مثال زير مي تواند نقش اين شيوه را روشن کند: مردي را در نظر بگيريد که نشانه هاي تمکين نکردن و نشوز را در رفتار همسر خود مشاهده کرده است. او براي بازداشتن همسر از اين رفتار نامطلوب با عمل به قرآن کريم، (31) از بستر استراحت همسر خود اعراض کرده است. اين اعراض پيامدي ناخوشايند براي همسر به شمار مي رود. در اين شرايط، اگر زن تغيير رويّه دهد و نشانه هاي تمکين بروز دهد، مرد به اعراض پايان مي دهد و بدين وسيله عامل آزارنده را برطرف مي سازد و اين خود زمينه هاي نيرومندي و تقويت رفتار عاري از نشوز همسر را فراهم مي کند. با اين حساب، پايان دادن به اعراض، نوعي هديه رفتاري به همسر محسوب مي شود که به تشويق همسر به رفتار مطلوب ( تمکين ) مي انجامد.

د. تنوع (32)

استفاده از تغيير و تنوع در انتخاب هديه، به تأثيرگذاري بيشتر هديه در تقويت گرايش عاطفي همسران کمک مي کند. تنوّع باعث انبساط و شکفتگي خاطر مي شود؛ به خصوص اگر آن تجدّد و تنوّع در جهت حيات و تازگي زندگي باشد. ويژگي زندگي دنيا، طلب تغيير، تنوّع و تحوّل است؛ البته اين درخواست به اين دنيا اختصاص دارد و کيفيت بهشت و نعمت هاي آن به گونه اي است که بهشتيان دگرگوني آن را طلب نمي کنند:
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا
خَالِدِينَ فِيهَا لَا يَبْغُونَ عَنْهَا حِوَلًا
؛ (33) کساني که ايمان آوردند و کارهاي شايسته کردند، مهمان سرايشان باغ هاي فردوس است که در آن، جاويدانند و هرگز هواي تحوّل نمي کنند.
بنابراين ايجاد تحوّل و تنوّع در هدايا از نظر رنگ، شکل، ارزش مادّي و معنوي، چگونگي گفتار، رفتار و... تأثير خاصي در استفاده از اين شيوه خواهد داشت.

پي‌نوشت‌ها:

1. علي اکبر دهخدا، لغت نامه دهخدا « هديه ».
2. محمد محمدي ري شهري، ميزان الحکمه ( عنوان الزواج )
3. محمدبن يعقوب کليني، الکافي، ج 5، ص 143.
4. المنجد، مادّه « سلَّ »
5. محمد محمدي ري شهري، ميزان الحکمه، ج 14، ص 6650.
6. ميرزا حسين نوري، مستدرک الوسائل، ج 13، ص 207.
7. محمد بن يعقوب کليني، الکافي، ج 5، ص 144.
8. همان.
9. همان.
10. ميرزا حسين نوري، مستدرک الوسائل، ج 13، ص 207.
11. محمد بن حسن حرّ عاملي، وسائل الشيعه، ج 17، ص 290.
12. همان، ج 21، ص 254.
13. محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج 94، ص 117.
14. ميرزا حسين نوري، مستدرک الوسائل، ج 13، ص 205.
15. محمدبن يعقوب کليني، الکافي، ج 17، ص 288.
16. جالب آن که در روايتي وارد شده که نيروز همان روزي است که پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در غدير خم از مردم عهد به ولايت اميرالمؤمنين (عليه السّلام) گرفت. عوالي اللئالي، ج 3، ص 40.
17. همان، ج 11، ص 459.
18. محمدبن يعقوب کليني، الکافي، ج 5، ص 141.
19. محمدبن حسن حرّ عاملي، وسائل الشيعه، ج 17، ص 288.
20. عبدالواحد آمدي، غررالحکم، ص 121.
21. عبدالعلي عروسي حويزي، تفسير نور الثقلين، ج 1، ص 633.
22. نهج البلاغه، خطبه 156.
23. محمدمحمدي ري شهري، ميزان الحکمه، ج 14، ص 6648.
24. Recognition Tendencies
25. جان گري، مردان مريخي و زنان ونوسي، ترجمه سيد رضا نياز، ص 178.
26. Positive Reinforcement
27. ديويس کنث، خانواده، راهنماي مفاهيم و فنون براي متخصص ياوري، ترجمه فرشاد بهاري، ص 189.
28. امام صادق (عليه السّلام) در بياني ارزشمند بهترين دوست خود را کسي دانسته اند که عيب هاي ايشان را به ايشان تقديم دارد. در اين بيان ارائه عيوب نيز عنوان « هديه » به خود گرفته است. محمدبن يعقوب کليني، الکافي، ج 2، ص 639.
29. Negative Reinforcement
30. علي اکبر سيف، روان شناسي پرورشي، ص 245.
31. نساء، 34: « وَ اللاَّتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ ».
32.naviety
33. کهف، 107 و 108.