نويسنده: معصومه محمدپور کلاسي
اگر آنهايي که فقط از روي ظاهر گرد و قلنبه، اسم « کدو تنبل » را انتخاب کرده اند، مي دانستند اين گياه نه تنها تنبل نيست بلکه خواص بسيار زيادي دارد در انتخابشان تجديد نظر مي کردند.
اين صيفي و باقي اعضاي خانواده اش شامل کدو حلوايي ( به انواع گرد، کدو تنبل و به نوع کشيده، حلوايي مي گويند ) که در پاييز و زمستان به بازار مي آيند، بومي آمريکاي شمالي و مکزيک هستند و نشانه هاي وجود آنها حتي تا هفت هزار سال پيش هم در اين نقاط ديده شده است.
البته اين کدو تقريباً در تمام نقاط دنيا يافت و مصرف مي شود اما در آمريکاي شمالي و کانادا، غير از اينکه اين صيفي را خيلي مي خورند براي آن جشن و فستيوال هم برگزار و در مراسمي مانند « هالوين » با آن شکل هاي ترسناک درست مي کنند. همينطور در بعضي کشورهاي اروپايي مثل آلمان با کدو تنبل هاي بسيار بزرگ که تا چند صد کيلو وزن دارند، قايق درست مي کنند و روي درياچه هاي کوچک، مسابقه مي دهند. بزرگ ترين کدو تنبل هايي هم که اسمشان در کتاب گينس ثبت شده تا 800 کيلوگرم وزن داشته اند. ما هم در ايران اين کدو را به نام « کدوي قلقه زن » که يادآور داستان قايم شدن پيرزن از دست گرگ در کدو تنبل است، خوب مي شناسيم و البته مثل ديگر جاهاي دنيا با آن دسرها و حتي غذاهاي خوشمزه مي پزيم.
تنبل پرخاصيت
اما کدو تنبل فقط يک ماده خوراکي عادي نيست و غير از اينکه مي توان از آن در پخت انواع سوپ ها، دسرها و مرباها استفاده کرد، داراي خواص درماني و تغذيه اي بسيار زياد است.واقعيت اين است که کدو تنبل و حلوايي يکي از منابع توليد ريز مغذي هاي بسيار مهم هستند. شايد جالب باشد بدانيد که در اين آفريده زيباي خداوند، بيشتر از 100 نوع ماده مغذي وجود دارد. يکي از مهم ترين خاصيت هاي اين خوراکي هم اثرات بسيار عالي آن براي حفظ زيبايي و شادابي پوست است.
شايد خيلي از ما در طول سال ياد اين محصول جاليزي که در ايران بيشتر در شهرهاي آستانه اشرفيه و خمام در گيلان کشت مي شود، نيفتيم يا مزه آن را خيلي دوست نداشته باشيم اما اگر بدانيم اين محصول سرشار از خواص آنتي اکسيداني است که اکسير حيات ناميده مي شود و در حفاظت از پوست خيلي مؤثر است، حتماً آن را در برنامه غذايي مان، دست کم براي پاييز و زمستان مي گنجانيم.
بر اساس نتايج يک پژوهش دانشگاهي، اين گياه سلول هاي مرده پوست را از بين مي برد و آن را درخشان مي کند کدو حلوايي ويتامين A نيز دارد که به توليد سلول هاي پوستي جديد و نرم شدن آن کمک مي کند.
دکتر ويليام کلوور، متخصص انستيتو ملي سرطان آمريکا درباره کدو حلوايي گفته که اين گياه به دليل داشتن مقدار زيادي کاروتنوئيد 30 درصد از بروز انواع سرطان ها پيشگيري مي کند.
از طرف ديگر رنگ زرد اين گياه نشان دهنده وجود مقدار زيادي بتاکاروتن در آن است که از پوست در برابر تشعشعات ماوراي بنفش محافظت مي کند و مصرف عصاره آن به طور روزانه حتي تاثير محافظتي کرم ضد آفتاب را افزايش مي دهد. عصاره کدو حلوايي لايه محافظي روي پوست در برابر فاکتورهاي محيطي ديگر مثل آلودگي هوا، استرس و دود سيگار نيز ايجاد مي کند.
اما خواص اين محصول جاليزي دوست داشتني فقط در گوشت آن خلاصه نمي شود. تخمه هاي کدو حلوايي هم به دليل اينکه منبع سرشار ار عنصر روي و اسيدهاي چرب امگا - 3 هستند، توان مغز را افزايش مي دهند و همينطور تراکم استخوان ها را بالا مي برند. تخمه کدو در ايران جزو تخمه هاي محبوب است که خواص زيادي دارد گرچه در خوردن آن به دليل چربي بالا، بايد احتياط کرد . غير از اينها کدو حلوايي سرشار از ويتامين C هم هست. همچنين، برگ هاي گياه کدو تنبل و حتي گلِ آن مصرف درماني و خوراکي دارد.
کدام تنبل را انتخاب کنيم؟
اما براي اينکه يک خريد خوب داشته باشيد و بتوانيد از کدو تنبل هايي که مي خريد غذاهاي خوشمزه درست کنيد و لذتش را ببريد، بايد در انتخاب کدو که اين روزها هم در بازار زياد است دقت کنيد.پس کدوهايي را انتخاب کنيد که پوست سفتي دارند و زدگي هم ندارند. از خريد کدوهايي که با کمي فشار، حس لهيدگي را منتقل مي کنند خودداري کنيد و کدويي را انتخاب کنيد که پوست سفت، بدون لک و چروک دارد و حس سنگيني را منتقل مي کند. در ضمن براي نگهداري از کدو مي توانيد آن را به شکل درسته در يک جاي خنک و تاريک براي هفته ها نگه داريد. اگر هم آن را برش زديد بعد از خارج کردن تخم ها، تکه هاي زيادي آن را درون فريزر بگذاريد اما ظرف حداکثر يک ماه آنها را مصرف کنيد.
روش هاي پخت
براي پخت کدو تنبل روش هاي مختلفي وجود دارد ولي رايج ترين روش اين است که تکه هاي آن را با کمي شکر يا عسل بخارپز و بر اساس ذائقه تان به صورت گرم يا سرد با کمي دارچين ميل کنيد. البته من خودم نوع سرد و کم شيرين آن را بيشتر ترجيح مي دهم. براي اين نوع پخت، ماهي تابه هاي رژيمي گزينه بسيار خوبي هستند.در خيلي از جاهاي دنيا چيزهايي که با کدو تنبل پخته مي شود جزو دسرها قرار مي گيرند اما غير از نوع مرسوم پخت با اين محصول جاليزي مي توان سوپ و مربا هم درست کرد يا نوعي کيک که در آمريکا و کانادا محبوبيت زيادي دارد و نوعي دسر محسوب مي شود.
کيک کدو تنبل
چيزي که قرار است به عنوان کيک با کدو تنيل بپزيم، مانند کيک هاي مرسوم نيست که آرد و ... داشته باشد؛ در واقع آنچه به دست مي آيد محصول لطيفي است که تقريبا شبيه چيز کيک مي شود.براي پخت اين کيک به اين مواد نياز داريم:
دو ليوان پوره کدو حلوايي، يک ليوان شکر قهوه اي، سه چهارم ليوان شير پر چرب و غليظ، دو عدد تخم مرغ زده شده، يک قاشق مرباخوري دارچين، يک دوم قاشق مرباخوري جوز هندي، يک چهارم قاشق مربا خوري زنجبيل رنده شده يک چهارم قاشق نمک.
براي درست کردن اين کيک ابتدا پوره را درست مي کنيم که با له کردن کدو حلوايي پخته به دست مي آيد. بعد همه موادي را که گفتيم با هم مخلوط مي کنيم و داخل ظرف مناسب که کمي چرب شده مي ريزيم. اين مخلوط را ابتدا به مدت 15 دقيقه با 220 درجه فارنهايت و سپس به مدت نيم ساعت با 180 درجه فارنهايت داخل فر مي پزيم. حالا يک دسر عالي داريم.
سوپ کدو تنبل
براي درست کردن اين سوپ به اين مواد نياز داريم: يک فنجان پياز کاملاً خرد شده يک عدد برگ بو، نصف ليوان آب مرغ، دو فنجان کدو حلوايي پوره شده يک تا يک ونيم قاشق غذاخوري کره آب شده يک تا يک و نيم قاشق غذاخوري آرد، يک دوم قاشق غذاخوري نمک و فلفل به دلخواه.ابتداي کار پياز و برگ بو را تفت مي دهيم. سپس پوره کدو را اضافه مي کنيم بعد هم آب مرغ را اضافه مي کنيم و مي گذاريم نيم ساعتي بجوشد.
در کنار اينها شير را جداگانه داغ مي کنيم و کره و آرد را آرام آرام به آن اضافه مي کنيم تا يک سس يکنواخت به دست بيايد.
حالا اين سس را به سوپ اصلي اضافه مي کنيم و مي گذاريم حدود هشت دقيقه با هم بجوشند. هنگام سرو سوپ، برگ بو را خارج کنيد.
خورش کدو حلوايي
براي درست کردن اين خورش براي شش نفر به نيم کيلو گوشت ماهيچه يا مغز ران گوسفندي، پياز داغ فراوان 750 گرم کدو حلوايي، چند عدد آلوي خورشتي، سه قاشق آبليموي تازه، يک تا دو قاشق شکر ( در صورت تمايل ) زعفران، روغن و نمک و فلفل به اندازه کافي نياز داريم.در ابتدا مانند همه خورش ها پياز داغ مي گيريم و گوشت را هم تفت مي دهيم و با سه چهار ليوان آب مي گذاريم بپزد. بعد از اينکه گوشت پخت، آلو، زعفران آب شده، نمک و فلفل و آب ليمو و در صورت تمايل شکر را اضافه مي کنيم و مي گذاريم خورش کاملاً جا بيفتد.
در طرف ديگر کار، کدو حلوايي را بعد از پوست کندن و تخم گرفتن به قطعاتي به اندازه کره هاي 50 گرمي خرد مي کنيم و در روغن کمي تفت مي دهيم و توي خورش مي ريزيم. خورش و کدو که چند جوش زدند براي سرو آماده هستند دقت کنيد کدو بپزد اما له نشود. در اين خورش ميزان شيريني يا ملس بودن به ذائقه افراد بستگي دارد اما پياز داغ فراوان از واجبات است و حتي مي توانيم کمي پياز داغ را در آخر کار هم اضافه کنيم.
منبع مقاله :
نشريه بهداشت زنان، شماره 48
