مطالعه ي مخاطبان سينما در قم

در تاريخ 29 آذر 1348 نخستين سينما به نام « دروازه طلايي » ( گلدن گيت ) در شهر قم افتتاح شد و نخستين فيلمي كه در آن به نمايش عمومي درآمد، فيلم « خانه ي خدا » ساخته ي ابوالقاسم رضايي و جلال مقدم بود كه مناسك حج را به صورت مستند نشان مي داد. استقبال از اين سينما در روزهاي نخست، بسيار خوب بود، اما باگذشت زمان و راهيابي فيلم هايي كه با محيط و فضاي مذهبي شهر قم همخواني نداشت، مشكلات سينماي دروازه طلايي آغاز شد. نخستين اقدام براي تعطيل كردن اين سينما، جاسازي يك بمب ساعتي در 27 فروردين 1351 بود كه با وجود آگاهي مأموران شهرباني و خارج ساختن آن از سالن نمايش، در سالن انتظار منفجر شد و ماجرا، بدون آنكه خسارتي به سينما وارد آيد، پايان پذيرفت. اما دومين حادثه، آتش سوزي سينما در نيمه شب 31 ارديبهشت 1354 بود كه به تعطيلي كامل آن منجر شد. در هر حال، بنا به درخواست مالك سينما ( علي بشارتيان )، آيت الله مرعشي نجفي، اين سينما را خريد و محل سينما را به مدرسه ي علوم ديني به نام « شهابيه » تبديل كرد كه امروزه در خيابان امام خميني قم، به نام « مدرسه ي طلاب علوم دينيه » شهرت دارد. سينماهاي موجود در شهر قم، در سال 1388 به شرح زير است. البته تنها دو سينما در زمان انجام تحقيق فعال بوده اند.

جدول شماره ي 31: فهرست سينماهاي موجود در شهر قم در سال 1388.

وضعيت فعلي	نام مدير	مالكيت	درجه	سال تأسيس	تعداد صندلي	نام سينما
فعال	آقاي خوشرو	دولتي ( سازمان آموزش و پرورش )	2	1367	420	تربيت
غيرفعال	آقاي ركني	دولتي ( اداره ي كل تبليغات اسلامي )	2	1378	480	نور
غيرفعال	مرتضي حسيني	خصوصي	-	1364	220	استقلال
فعال	محمد برقعي	خصوصي	2	1362	320	شهر آفتاب
در حال ساخت	هادي كريمخاني	خصوصي	-	1389	260	ونوس

مأخذ: اداره ي فرهنگ و ارشاد اسلامي شهرستان قم
هدف از اين تحقيق شناخت ويژگي هاي تماشاگرانِ سينما در استان قم و نيز دلايل استفاده ي آنها از سينما است.

چارچوب نظري

براي شناخت مخاطب رسانه هاي جمعي، رويكردهاي متفاوتي بيان شده است. دنيس مك كوايل ( 1380 ) در كتاب « مخاطب شناسي »، از سه ريكرد ساختارگرا، رفتارگرا و فرهنگي سخن مي گويد. رويكرد ساختارگرا رابطه بين نظام رسانه اي و استفاده ي افراد از رسانه را نشان مي دهد، اين رويكرد در پژوهش ها مربوط به اثرات ارتباط هم اهميت دارد. در اين پژوهش ها اطلاعات مربوط به افكار، گرايش ها و رفتارهاي مخاطبان در ارتباط با اطلاعات مربوط به مشخصات جمعيتي و الگوهاي استفاده ي آنها از رسانه ها تحليل مي شوند.
رويكرد رفتارگرا بيشتر در پژوهش هايي به كار مي رود كه مخاطبان به عنوان مجموعه اي از استفاده كنندگان فعال و با انگيزه ي رسانه ها نگريسته مي شوند، استفاده كنندگاني كه « مسئول » تجربه ي رسانه اي خود هستند و نه « قرباني » منفعل رسانه ها. اين پژوهش ها بر منشأ، ماهيت و ميزان انگيزه هاي مخاطبان در انتخاب رسانه ها و محتواهاي متعدد آنها متمركز هستند.
رويكرد فرهنگي با تكيه بر تحليل دريافت مخاطبان از رسانه ها بيشتر بازوي مؤثر مخاطب پژوهي در مطالعات فرهنگي مدرن است تا اينكه خود يك سنت پژوهشي مستقل باشد. اين جريان پژوهشي بر نقش فوق العاده « خواننده » در فرآيند « رمزگشايي » متون رسانه اي تأكيد مي كند. اين رويكرد پيوسته چهره ي انتقادي خودخواسته اي داشته و مدعي قدرت و توان مخاطبان براي مقاومت در برابر معاني مسلط يا سلطه جويانه ي رسانه هاي جمعي است. هرچند مبناي نظري ما در اين مقاله تلفيقي از سه رويكرد بالاست، اما رويكرد رفتارگرا، رويكرد غالب اين تحقيق به حساب مي آيد، چرا كه مخاطب از نگاه اين مقاله، استفاده كننده ي فعال و مسئولي است كه قدرت انتخاب دارد، پس بيشتر پرسش هاي مخاطب شناسي به مطالعه ي منشأ و ماهيت انگيزه هاي او از انتخاب سينما و فيلم مورد نظرش، اختصاص داده شده است.

روش تحقيق

براي جمع آوري اطلاعاتي در مورد ويژگي هاي مخاطبان سينما در قم، ميزان استقبال آنها از فيلم ها و نوع علاقه مندي آنها، از روش پيمايشي و تكنيك نظرسنجي استفاده شده است. در اين پيمايش، از آنجا كه قصد تعميم دهي وجود نداشت و هدف، انجام يك مطالعه ي مقدماتي بود تا بر مبناي آن بتوان به پژوهشي كامل تر و بدون نقص دست زد، نمونه گيري آماري انجام نشد، اما 150 نفر از بين تماشاگران دو سينماي فعال استان قم ( شهر آفتاب و تربيت )، در طول مدت چهار هفته و در تمامي روزهاي هفته، به صورت تصادفي ( يك نفر از هر 5 نفر خريدار بليط ) انتخاب شدند كه از ميان آنها تنها 129 نفر حاضر به تكميل پرسشنامه شدند. يافته هاي اين نظرسنجي شناخت اوليه اي از ويژگي هاي مخاطبان سينما در شهر قم ارائه مي دهد.

يافته هاي تحقيق

ويژگي هاي جمعيت شناختي مخاطبان

از ميان 129 نفر پاسخگو، 60 نفر ( 47 درصد ) زن و 69 نفر ( 53 درصد ) مرد بودند. همين طور 66 نفر ( 51 درصد ) مجرد و 63 نفر ( 49 درصد ) متأهل بوده اند. از نظر توزيع سني نيز مي توان گفت بيشترين تعداد پاسخگويان ( 78 نفر، 60 درصد ) را گروه سني 19 تا 29 سال تشكيل داده است و پس از آن گروه بالاتر از 30 سال ( 30 نفر، 24 درصد ) و زير 18 سال ( 21 نفر، 16 درصد ) قرار مي گيرند.
از نظر سطح تحصيلات، هيچ يك از پاسخگويان بي سواد نبودند و هيچ يك نيز مدرك بالاتر از كارشناسي نداشتند. اما بيشتر درصد آنها ( 36 نفر، 28 درصد ) داراي مدرك تحصيلي ديپلم و پيش دانشگاهي بودند. مدارك تحصيلي بقيه به ترتيب اهميت عبارت است از زيرديپلم ( 33 نفر، 25/5 درصد )، كارشناسي ( 27 نفر، 21 درصد )، كارداني ( 21 نفر، 16 درصد ) و دروس حوزوي ( 12 نفر، 9/5 درصد ).
بزرگترين گروه شغلي از ميان 129 پاسخگو را گروه دانش آموز و دانشجو با 45 نفر ( 35 درصد ) تشكيل مي دهد. در مرتبه ي بعد خانم هاي خانه دار ( 27نفر، 21 درصد ) و افراد فرهنگي ( 21 نفر، 16 درصد ) قرار مي گيرند. كارمندان كمترين مخاطبان سينما را گروه مشاغل آزاد ( 6 نفر، 5 درصد ) و كادر پزشكي و افراد بيكار ( هريك با 3 نفر، 2 درصد ) تشكيل مي دهند. در نمونه ي مورد مطالعه اين تحقيق افراد بازنشسته و نيز كادر نظامي حضور نداشتند.
در مجموع، مي توان گفت مخاطبان سينما در شهر قم به طور متناسب از هر دو جنس به سينما مي روند و شايد دليل اين امر، غلبه ي الگوي خانوادگي در سينماروي در اين شهر باشد. همين طور مي توان گفت افراد متأهل و مجرد نيز كم و بيش به يك اندازه به سينما مي روند. اما از نظر توزيع سني و شغلي پاسخگويان، شرايط متفاوت است، به طوري كه جوانان و نيز دانش آموزان و دانشجويان بيش از ساير اقشار در اين شهر به سينما مي روند. همين طور بيشتر اين مخاطبان مدرك ديپلم و پايين تر دارند، اگرچه هيچ بي سوادي ميان آنها يافت نشد. با توجه به اين آمار در قسمت بعدي چگونگي استقبال مخاطب از سينما در بازه هاي زماني متفاوت بررسي مي شود.

ويژگي هاي انتخاب هاي مخاطب سينما

بيشترين تعداد پاسخگويان نظرسنجي ( 51 نفر، 39/5 درصد ) اظهار داشته اند كه در سال، بين 3 تا 6 بار به سينما مي روند. پس از آن، پاسخگوياني قرار دارند كه بيش از 6 بار در سال ( 42 نفر، 32/5 درصد ) به سينما مي روند و آنهايي كه تنها دوبار در سال ( 21 نفر، 16 درصد ) و يك بار در سال ( 15 نفر، 12 درصد ) به سينما مي روند در مرتبه هاي پايين تر قرار مي گيرند. بنابراين اگر سينما رفتن به ميزان هر چهارماه يك بار را استقبال به نسبت خوبي از سينما به حساب آوريم، مي توان گفت بيشتر پاسخگويان ( 72 درصد ) در اين دسته قرار مي گيرند و بنابراين مي توان آنها را جزو مخاطبان فعال سينما به حساب آورد.
اما انتخاب گزينه ي « بستگي به فرصت دارد »، براي پاسخگويي به پرسشي در مورد بهترين روز براي رفتن به سينما، توسط بيشتر پاسخگويان ( 63 نفر، 49 درصد ) نشان دهنده ي اين است كه حتي مخاطبان به نسبت فعال نيز، براي رفتن به سينما برنامه ريزي نمي كنند و اين كار را بيشتر به دست دادن فرصت مناسب منوط مي كنند. به عبارت ديگر اين يافته ها نشان مي دهد كه سينما رفتن براي بسياري از سينماروهاي اهل قم اولين تفريح و سرگرمي انتخابي آنها نيست و بيشتر نقش پركردن خلأ سرگرمي را دارد.
اما در مرحله ي بعد، مشاهده شد كه روزهاي جمعه ( 30 نفر، 23 درصد )، پنج شنبه ( 24 نفر، 19 درصد ) و سه شنبه ( 9 نفر، 7 درصد ) توسط پاسخگويان انتخاب شده است كه دليل انتخاب روزهاي آخر هفته مشخص است، اما انتخاب روز سه شنبه در بين ايام كاري هفته به دليل نصف قيمت بودن بليط سينما در اين روز است. بنابراين مي توان گفت روزهاي تعطيل رسمي و نيز تعطيلات آخر هفته از نظر پاسخگويان مناسب ترين ايام براي رفتن به سينماست. سانس هاي صبح از نظر پاسخگويان مناسب سينما رفتن نيست و مهم ترين دليل اين امر مشغله ي كاري يا تحصيلي افراد در اين ساعات است. اما ساعت 6 تا 8 شب به عنوان بهترين سانس در اين تحقيق توسط بيشترين پاسخگويان ( 57 نفر، 44 درصد ) انتخاب شده است، گزينه اي كه در يكي ديگر از تحقيقات مخاطب شناسي سينما نيز انتخاب شده است ( آزما، 1386 ).
در تأييد جنبه ي سرگرمي داشتن سينما براي مخاطب قمي، بيشتر پاسخگويان به پرسش چگونگي گذراندن اوقات فراغت، گزينه ي « رفتن به سينما » ( 62 نفر، 48 درصد ) را در اولويت اول، انتخاب كرده اند. پس از آن ورزش كردن ( با 20 نفر، 16 درصد )، رفتن به پارك و گردش ( با 15 نفر، 11/5 درصد )، تماشاي فيلم در منزل ( با 13 نفر، 10 درصد ) و تماشاي تلويزيون ( با 10 نفر، 8 درصد ) قرار دارند. تعداد كمي هم به گوش دادن به موسيقي ( 7 نفر، 5 درصد ) و رفتن به تئاتر ( 2نفر، 1/5 درصد ) اشاره كرده اند.
پرسش ديگر اين بود كه افراد چگونه از نمايش فيلم ها در سينما آگاه مي شوند. در پاسخ به اين پرسش تبليغات تلويزيوني، بيشترين فراواني ( 54 نفر، 42 درصد ) را به خود اختصاص داده است. اين مطلب نشان دهنده ي قدرت تلويزيون در عرصه ي تبليغات و توان بالاي اين رسانه در افزايش مخاطب سينماست. لازم به ذكر است كه به گفته ي مديران سينماهاي استان، تبليغات اختصاصي در شبكه ي استاني قم هزينه ي بالايي دارند كه از توان مالي آنها خارج است و تنها در چند مورد انگشت شمار، به صورت زيرنويس، تبليغ فيلم ها در شبكه استاني انجام شده است. در واقع آمار مربوط به تبليغات تلويزيوني در اين پيمايش را بايد به تبليغات تلويزيون در مورد اكران سينماهاي تهران، مربوط دانست. مخاطب قم اين تبليغات را مي بيند و فيلم دلخواه خود را انتخاب مي كند و زماني كه از اكران اين فيلم در سينماهاي قم مطلع شد، به تماشاي آن مي رود.
در مرتبه ي بعد ( 30 نفر، 23 درصد ) تبليغات و عكس هاي موجود در خود سينماها و پوسترهاي سردر آنهاست كه مخاطب را جذب مي كند، و اطلاع اطرافيان و نيز تماس با سينما ( هر يك با 15 نفر، 12 درصد ) در مرتبه هاي بعدي اهميت قرار مي گيرند. افزودن گزينه ي « پيام كوتاه » در بين گزينه هاي اين پرسش، كه بخشي از پاسخ ها را ( 9 نفر، 7 درصد ) به خود اختصاص داده است، به دليل نوآوري مديريت سينماي « شهر آفتاب » در استفاده از اين فناوري ارتباطي براي جذب مخاطب بيشتر است. سرانجام، كسب اطلاع از مطبوعات و ديدن فيلم به طور اتفاقي كمترين پاسخ ها را ( هر يك با 3 نفر، 2 درصد ) به خود اختصاص داده است.
در مورد ترجيح پاسخگويان از همراهي با افراد ديگر در تماشاي فيلم، بيشترين آنها ( 70 نفر، 54 درصد ) ترجيح داده اند كه به همراه خانواده به سينما بروند. در مرتبه هاي بعدي گزينه ي به همراه دوستان ( با 48 نفر، 37 درصد ) و به تنهايي ( با 11 نفر و 9 درصد ) قرار دارند. بيشترين پاسخگويان ( 72 نفر، 56 درصد )، به تماشاي فيلم هاي ايراني علاقه مند هستند و 37 درصد ( 48 نفر ) نيز فيلم خارجي دوست دارند. بقيه ( 9 نفر، 7 درصد ) برايشان فرقي نمي كند و هر دو نوع فيلم را دوست دارند. همين طور 80 درصد پاسخگويان ( 103 نفر ) ترجيح مي دهند فيلم را در سينما تماشا كنند. تنها 20 درصد ( 26 نفر ) اظهار علاقه كرده اند كه فيلم را در خانه تماشا كنند. اين يافته از آن جهت اهميت دارد كه با وجود دسترسي به فيلم هاي ايراني و خارجي با بهترين كيفيت و ارزان ترين قيمت در حال حاضر، پاسخگوياني كه در اين پيمايش شركت كرده اند، ديدن فيلم در سينما را با اختلاف فاحشي بر ديدن فيلم در خانه ترجيح داده اند و اين موضوع، اهميت سينما را در عصري كه فناوري هاي جايگزينِ اين رسانه در حال پيشرفت هستند، نشان مي دهد.
در مورد دليل انتخاب سالن سينما، بيشترين فراواني ( 53 نفر، 41 درصد ) نزديكي آن به محل سكونت بوده است. با توجه به يافته هاي قبلي اين موضوع قابل تأمل است، چرا كه افراد دوست دارند با خانواده به سينما بروند و براي رفتن به سينما نيز به دنبال فرصت هستند و برنامه ريزي قبلي ندارند، پس بهترين گزينه، سينمايي است كه در نزديكي محل سكونت باشد.
انتخاب گزينه ي « از روي عادت و اجبار » ( 28 نفر، 32 درصد ) به عنوان دومين گزينه، به همراه ذكر نكاتي مانند چاره اي جز انتخاب اين سينما نداريم، مگر قم چند سينما دارد، حق انتخابي برايمان وجود ندارد و ... نشان مي دهد كه مخاطبان قمي از نبود سينماهاي متعدد و مناسب در شهرستان گله مند هستند. يكي از پاسخگويان در گزينه ي « ساير موارد »، نوشته است كه دليل انتخاب سالن سينما از نگاه او « به خاطر جوايز خوبش » بوده است. لازم به ذكر است كه دادن جايزه به تماشاگران يكي ديگر از شگردهاي مديريت سينماي « شهر آفتاب » براي جذب بيشترين مخاطب است كه بنا به گفته ي خودشان طرح موفقي بوده است.
دلايل ديگر كه توسط پاسخگويان ذكر شده است، به ترتيب اهميت عبارتند از سيستم تصويري مناسب ( 17 نفر، 13 درصد )، مديريت مطلوب و رفتار مناسب پرسنل سينما ( 14 نفر، 11 درصد )، داشتن مكان مناسب براي پارك ماشين ( 7 نفر، 5.3 درصد )، بهداشت و نظافت مناسب سالن ( 5 نفر، 3.8 درصد ) و راحتي صندلي ها ( 4 نفر، 3.2 درصد ). پاسخگويان از ميان دلايل رفتن به سينما بيش از همه ( 60 نفر، 46.5 درصد ) به سرگرمي و پر كردن اوقات فراغت اشاره كرده اند. البته دلايل ديگر نيز به طور مستقيم با همين دليل ارتباط دارند كه عبارتند از: جذابيت تماشاي فيلم بر روي پرده ي سينما ( 35 نفر، 27 درصد )، تنوع طلبي ( 16 نفر، 12 درصد ) و بيكاري ( 10 نفر، 8 درصد )، تنها 5 نفر ( 4 درصد ) به مرتبط بودن فعاليتشان با سينما و 3 نفر ( 2.5 درصد ) هم به افزودن بر اطلاعات و آگاهي هايشان اشاره كرده اند.
در مورد دلايل انتخاب فيلم براي تماشا، بيشترين سهم از آنِ « شهرت بازيگران » و « هيچ دليل خاصي ندارم » ( هر يك با 45 نفر، 35 دصد ) است كه نشان دهنده ي غيرتخصصي بودن انتخاب فيلم ها از سوي پاسخگويان است. شايد يكي از دلايل اهميت گزينه ي « هيچ دليل خاصي ندارم » عدم وجود گزينه هاي متعدد و مناسب و محدوديت در حق انتخاب براي مخاطب باشد؛ يعني همان دليلي كه مخاطب قمي در انتخاب سالن سينما ذكر كرد و نوشت كه از روي اجبار و عادت و نداشتن گزينه ي ديگر، سينما را انتخاب مي كند. بسياري از فيلم هايي كه در سينماهاي تهران اكران مي شوند به دلايلي به قم نمي آيند حال تماشاگر علاقه مند قمي كه از يك سو حق چنداني براي انتخاب فيلم ها ندارد و از سوي ديگر دوست دارد كه براي گذراندن اوقات فراغت به همراه خانواده، سينما را به عنوان تفريح سالم انتخاب كند، چاره اي ندارد جز اينكه بدون هيچ دليل خاصي فيلم را انتخاب كند و به تماشاي آن بنشيند. دلايل ديگر انتخاب فيلم به ترتيب اهميت عبارتند از تعريف فيلم توسط اطرافيان ( 17 نفر، 13 درصد )، شهرت كارگردان ( 13 نفر، 10 درصد )، حاشيه هاي فيلم مانند توقيف شدن و ... ( 7 نفر، 5/5 درصد ) و خواندن نقد فيلم در مطبوعات ( 2نفر، 1/5 درصد ).
قيمت بليط سينما از نظر اكثريت پاسخگويان ( 61 نفر، 47 درصد ) خوب و مناسب است. اما بخش قابل توجهي از پاسخگويان ( 53 نفر، 41 درصد ) نيز آن را گران دانسته اند. دليل اصلي انتخاب اين گزينه افزايش نرخ بليط سينماهاي قم در سال 1389 از 1000 تومان به 1500 تومان ( افزايش 50 درصدي ) است. از نظر 12 درصد پاسخگويان ( 15 نفر ) نيز قيمت بليط به نسبت ارزان است.
در پاسخ به پرسش موضوعات مورد علاقه، بيشترين نسبت پاسخگويان ( 74 نفر، 57 درصد ) به موضوعات كمدي و شاد اشاره كرده اند. پس از آن موضوعات عاشقانه ( با 25 نفر، 19/5 درصد ) قرار مي گيرد. سپس با فاصله ي زياد از اين دو موضوع، موضوعات ديگر، هر يك سهم كوچكي را به ترتيب زير به خود اختصاص مي دهند. ملودرام ( 8 نفر، 6 درصد )، ترسناك ( 6 نفر، 5 درصد )، كودكان و نوجوانان و ديني و عرفاني ( هر يك با 4 نفر، 3 درصد )، جنايي/ پليسي و حادثه اي ( هريك با 3 نفر، 2/5 درصد ) و سرانجام موضوعات هنري ( با 2 نفر، 1/5 درصد ). نكته ي قابل توجه اينكه هيچ يك از پاسخگويان در ميان گزينه هاي موجود، گزينه ي موضوعات جنگي را انتخاب نكرده است.
فيلم « اخراجي هاي 2 » با فروش بيش از 8 ميليارد تومان به عنوان پرمخاطب ترين فيلم سينماي ايران شناخته شد. اين فيلم هرچند كه مورد توجه منتقدان سينماي ايران قرار نگرفت، اما تماشاگران بسياري اين فيلم را ديدند و افزايش مخاطب اين فيلم، كمك زيادي به صنعت سينماي كشور كرد. آمار 81 درصدي ( 105 نفر ) تماشاي اين فيلم در سينما، توسط پاسخگويان اين پيمايش، مي تواند نشان دهنده ي نمونه اي از استقبال گسترده ي مخاطبان از اين فيلم باشد. ضمن اينكه از ميان بقيه ي پاسخگويان نيز 9 درصد ( 11 نفر ) فيلم را با ويدئو و 6 درصد ( 8 نفر ) نيز در تلويزيون ديده اند. به عبارت ديگر مي توان گفت از ميان 129 نفر پاسخگويان ( 50 نفر، 39 درصد ) فضاي شاد و كمدي آن بوده است. با توجه به اينكه پاسخگويان اين پيمايش اغلب افرادي هستند كه براي سرگرمي و گذراندن اوقات فراغت به همراه خانواده به سينما مي آيند و بيش از هر موضوعي دوست دارند كه موضوعات شاد و كمدي را در سينما ببينند، انتظار چنين نتيجه اي مي رفت. اما دلايل ديگر به ترتيب اهميت عبارتند از كارگرداني قوي ( 20 نفر، 16 درصد )، بازيگران مشهور ( 18 نفر، 13/5 درصد )، عبور از خط قرمزها ( 15 نفر، 11/5 درصد )، فيلم نامه ي خوب ( 14 نفر، 10/5 درصد )، نشان دادن واقعيت هاي جنگ ( 10 نفر، 8 درصد ) و حاشيه هاي فيلم ( 2 نفر، 1/5 درصد ). مشاهده مي شود كه نشان دادن واقعيت هاي جنگ پس از حاشيه هاي فيلم، كمترين دليل استقبال از اين فيلم نزد پاسخگويان قمي بوده است.
تنها 19 درصد ( 24 نفر ) از پاسخگويان از ماهواره و اينترنت استفاده نمي كنند و 81 درصد باقي مانده، از كاربران اين فناوري ها به حساب مي آيند. بيشترين پاسخگويان ( 43 نفر، 33 درصد ) اعلام كرده اند كه تنها از اينترنت استفاده مي كنند. در مرتبه ي بعد29 درصد ( 37 نفر ) از هر دو وسيله استفاده مي كنند و 19 درصد ( 25 نفر ) نيز تنها از ماهواره استفاده مي كنند.
در يك جمع بندي مي توان گفت مخاطبان سينماي قم، حداقل به عنوان پاسخگويان مطالعه ي حاضر كه شامل افرادي مي شود كه در سالن سينما با آنها مصاحبه شده است، به لحاظ انتخاب هاي سينمايي خود داراي ويژگي هاي به نسبت مشتركي هستند كه مي توان به ترتيب زير فهرست كرد. اين مخاطبان به سينما علاقه دارند و از كمبود سينما در قم گله مند هستند، اغلب به صورت خانوادگي به سينما مي روند و به تماشاي فيلم هاي كمدي و شاد علاقه مند هستند. روزهاي جمعه و پنج شنبه و نيز سانس 6 تا 8 از نظر آنها بهترين زمان براي ديدن فيلم است و مهم ترين دليل تماشاي فيلم از نظر ايشان، پركردن اوقات فراغت و براي سرگرمي است. همين طور مخاطبان سينما در قم به دليل تعداد كم سالن سينما و نيز تعداد كم فيلم هاي اكران شده، چندان حق انتخابي ندارند و بنابراين فيلم را انتخاب نمي كنند، بلكه سينما رفتن را به عنوان فعاليتي اوقات فراغتي انتخاب كرده و اغلب به همراه خانواده به سينمايي مي روند كه به محل سكونتشان نزديك تر است. آنها از ماهواره و اينترنت هم، كم و بيش به اندازه ي سينما، استفاده مي كنند.
اين پژوهش توضيح مي دهد كه چرا، برخلاف انتظار از يك شهر مذهبي، نمايش فيلم هاي كمدي در قم، غلبه دارد. به نظر مي رسد مردم اين شهر امكانات زيادي براي گذران اوقات فراغت و ايجاد تفريح و سرگرمي براي خود ندارند. به همين دليل كاركرد سرگرمي و گذران اوقات فراغتي سينما، با همه محدوديت هايش برايشان اهميت زيادي پيدا كرده است. دليل اولويت داشتن تماشاگران سينماي قم به فيلم هاي كمدي و شاد هم همين موضوع است.
در دو مطالعه ي موردي بعدي، دريافت فيلم « اخراجي هاي 2 » توسط مخاطبان مختلف به دو شيوه ي مشاهده ي مشاركتي و مصاحبه ي عميق بررسي شده است تا معلوم شود علت استقبال مخاطبان از آن چه بوده است. اين دو مطالعه، در حوزه ي دريافت آثار سينمايي نمونه هاي خوبي هستند (1).

پي‌نوشت‌:

1. مقاله ي مشتركي از اين دو تحقيق به آدرس زير چاپ شده است: مولايي، محمد مهدي و كرماني، حسين: تماشاگران سينماي ايران و استقبال از فيلم هاي مردم پسند ( مطالعه ي مخاطبان فيلم اخراجي هاي 2 )، در دو فصلنامه ي جامعه شناسي هنر و ادبيات، شماره ي 6.

منبع مقاله :
راودراد، اعظم؛ ( 1391 )، جامعه شناسي سينما و سينماي ايران، تهران: مؤسسه ي انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول