سرانجام و پس از کشمکش‌های فراوان که حدودا 22 ماه به طول انجامید، در تاریخ 23 تیر 1394 ایران و 5+1 به جمع‌بندی مشترک درخصوص چگونگی برنامه هسته ای ایران رسیدند. بدین ترتیب و در صورت اینکه همه چیز به خوبی پیش رفته باشد، در قبال امتیاز های متقابل، از طرفی جهان حق غنی سازی را برای ایران به رسمیت خواهد شناخت و از طرف دیگر تحریم های ظالمانه علیه ملت ایران لغو خواهند شد.
طی مدت زمانی که مذاکرات در دولت یازدهم به طول انجامید، دو طرف (ایران و غرب به سرکردگی امریکا) تلاش می نمودند تا خطوط قرمز خود را تا حد ممکن حفظ نمایند ولی قاعدتا و به دلیل تفاوت های بنیادین در خط و مشی سیاسی و جهان بینی طرفین، این مسئله امری بسیار دشوار می نمود؛ زیرا خطوط قرمز هرکدام از دو کشور، نافی خطوط قرمز طرف مقابل بود. با این وجود خبرها حاکی از رسیدن مذاکره کنندگان به یک جمع‌بندی مشترک است که باید دید تا چه حد بر خطوط قرمز نظام منطبق هستند.
در ادامه فهرستی از خطوط قرمز ترسیم شده توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی را مرور کرده و طبق جزئیات منتشر شده از متن جمع‌بندی، بررسی می کنیم که تیم ایران تا چه حد توانسته است در رعایت خطوط قرمز موفق باشد:
عدم پذیرش محدودیتهای بلند مدت
اهمّ خطوط قرمزى هم که وجود داشته اینها است که من عرض میکنم. ما یک چیزهایى را به‌عنوان نقاط اصلى ذکر کردیم؛ مهم‌ترین‌هایش اینها هستند؛ البتّه غیر از اینها هم چیزهایى هستند.
یکى اینکه آنها اصرار دارند بر محدودیت بلندمدّت؛ ما گفتیم ما محدودیت ده سال و دوازده سال و مانند اینها را قبول نداریم؛ ده سال یک عمر است؛ همه‌ى آنچه ما در این مدّت به دست آوردیم، در حدود ده سال طول کشیده است! بله، سابقه‌ى هسته‌اى در داخل کشور بیش از اینها است که بعضى اوقات هم گفته میشود در بعضى از بیانات، لکن در آن سالهاى اوّل در واقع کارى انجام نگرفته بود؛ کار اساسى و عمده مال همین حدود ده پانزده سال اخیر است. محدودیت ده‌ساله را ما قبول نداریم؛ ما مقدار سالهاى معینى را که مورد قبول ما است به مجموعه‌ى هیئت مذاکره‌کننده گفته‌ایم که چه مقدار، محدودیت را قبول کرده‌ایم، امّا تعداد سالهاى محدودیت را گفته‌ایم ده سال و دوازده سال و این چیزهایى که این حضرات میگویند قبول نداریم.
توافق نهایی:
ایران طی مدت 10 سال سانتریفیوژهای IR1 را از دور خارج خواهد کرد. در این مدت ایران ذخایر غنی سازی خود را در نطنز تا حد ظرفیت غنی سازی 5060 سانتریفیوژ نسل یک حفظ خواهد کرد. سانتریفیوژ ها و زیرساخت های اضافی مربوط به غنی سازی در نطنز تحت نظارت مستمر آژانس انبار خواهند شد.
2. Iran will begin phasing out its IR-1 centrifuges in 10 years. During this period, Iran will keep its enrichment capacity at Natanz at up to a total installed uranium enrichment capacity of 5060 IR-1 centrifuges. Excess centrifuges and enrichment-related infrastructure at Natanz will be stored under IAEA continuous monitoring, as specified in Annex I.
ایران به نحوی به تحقیق و توسعه در غنی سازی ادامه خواهد داد که منجر به انباشت اورانیوم غنی شده نشود. تحقیق و توسعه غنی سازی طی مدت 10 سال فقط شامل سانتریفیوزهای IR4، IR5، IR6، و IR8 خواهد بود و ایران در هیچ فناوری جداسازی ایزوتوپ به منظور غنی سازی اورانیوم فعالیت نخواهد کرد. ایران به آزمایش درباره ی سانتریفیوژهای نسل 6 و 8 ادامه خواهد داد. و آزمایش کردن 30 سانتریفیوژ نسل 6 و 8 را بعد از 8 سال و نیم آغاز خواهد کرد.
3. Iran will continue to conduct enrichment R&D in a manner that does not accumulate enriched uranium. Iran's enrichment R&D with uranium for 10 years will only include IR-4, IR-5, IR-6 and IR-8 centrifuges as laid out in Annex I, and Iran will not engage in other isotope separation technologies for enrichment of uranium as specified in Annex I. Iran will continue testing IR-6 and IR-8 centrifuges, and will commence testing of up to 30 IR-6 and IR-8 centrifuges after eight and a half years, as detailed in Annex I.
طبق برنامه ی بلند مدت ایران، این کشور به مدت 15 سال فعالیت های مربوط به غنی سازی را در نطنز و فقط با غنای ارانیوم 3.67درصد ادامه خواهد داد و در فوردو از هرگونه غنی سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه غنی سازی اورانیوم و از نگاهداری هرگونه مواد شکافت پذیر خودداری خواهد ورزید.
5. Based on its long-term plan, for 15 years, Iran will carry out its uranium enrichment-related activities, including safeguarded R&D exclusively in the Natanz Enrichment facility, keep its level of uranium enrichment at up to 3.67%, and, at Fordow, refrain from any uranium enrichment and uranium enrichment R&D and from keeping any nuclear material.
به مدت 15 سال، هیچ راکتور آب سنگین دیگری و یا انباشت آب سنگین در ایران وجود نخواهد بود. همه آب سنگین اضافی برای صادرات در بازارهای بینالمللی عرضه خواهد شد.
10. There will be no additional heavy water reactors or accumulation of heavy water in Iran for 15 years. All excess heavy water will be made available for export to the international market.
ایران تا 15 سال حق داشتن هیچ تاسیسات آب سنگین دیگری را ندارد و باید آب سنگین مازاد خود را به بازارهای بین المللی بفروشد.
تا 15 سال ایران نه بازفرآوری خواهد داشت و نه حتی قصد آن را!
12. For 15 years Iran will not, and does not intend to thereafter, engage in any spent fuel reprocessing or construction of a facility capable of spent fuel reprocessing, or reprocessing R&D activities leading to a spent fuel
reprocessing capability, with the sole exception of separation activities aimed exclusively at the production of medical and industrial radio-isotopes from irradiated enriched uranium targets.
ایران به مدت 15 سال وارد بازفرآوری یا ساخت تاسیساتی که قادر به بازفرآوری سوخت مصرفی باشند، یا فعالیت های تحقیق و توسعهی بازفرآوری که منتج به ایجاد قابلیت بازفرآوری سوخت مصرفی شود، نگردیده و پس از این مدت نیز قصد چنین کاری را ندارد، فقط فعالیت های جداسازی با هدف تولید رادیو ایزوتوپ های پزشکی و صنعتی از نمونه های تابش دیدهی اورانیوم غنیشده را انجام میدهد.
12. For15 years Iran will not, and does not intend to thereafter, engage in any spent fuel reprocessing or construction of a facility capable of spent fuel reprocessing, or reprocessing R&D activities leading to a spent fuel
reprocessing capability, with the sole exception of separation activities aimed exclusively at the production of medical and industrial radio-isotopes from irradiated enriched uranium targets.
آژانس به مدت 20 سال بر تمامی فرآیند تولید و ساخت سانتریفیوژها نظارت خواهد داشت.
15. Iran will allow the IAEA to monitor the implementation of the voluntary measures for their respective durations, as well as to implement transparency measures, as set out in this JCPOA and its Annexes. These measures include: a long-term IAEA presence in Iran; IAEA monitoring of uranium ore concentrate produced by Iran from all uranium ore concentrate plants for 25 years; containment and surveillance of centrifuge rotors and bellows for 20 years; use of IAEA approved and certified modern technologies including on-line enrichment measurement and electronic seals; and a reliable mechanism to ensure speedy resolution of IAEA access concerns for 15 years, as defined in Annex I.
ادامه کار تحقیق و توسعه و ساخت و ساز در زمان محدودیت
در همین مدّتِ محدودیت هم که ما قبول میکنیم، کار تحقیق و توسعه و ساخت و ساز باید ادامه پیدا کند، که این هم از جمله‌ى خطوط قرمزى است که مسئولین محترم روى آن تکیه کردند؛ گفتند ما حاضر نیستیم از تحقیق و توسعه دست برداریم؛ حق با اینها است. در طول این سالهاى محدودیت هم، بایست تحقیق و توسعه ادامه داشته باشد. آنها حرف دیگرى میزنند؛ آنها میگویند شما ده سال دوازده سال یا بیشتر هیچ کارى نکنید، بعد از آن شروع کنید به تولید، شروع کنید به ساخت! که این حرف زور مضاعفى است، حرف غلط مضاعفى است.
توافق نهایی:
برنامه ی بلند مدت ایران شامل محدودیت های مورد توافق و مشخصی بر تمام فعالیت های غنی سازی اورانیوم و فعالیت های مرتبط با غنی سازی شامل محدودیت های مشخص بر فعالیت های خاص تحقیق و توسعه به مدت 8 سال، به شکل تکامل تدریجی و با یک سیر منطقی برای [رسیدن به] مرحله ی بعدی فعالیت های غنی سازی به منظور اهداف کاملا صح آمیز خواهد بود.
1. Iran's long term plan includes certain agreed limitations on all uranium
enrichment and uranium enrichment-related activities including certain limitations on specific research and development (R&D) activities for the first 8 years, to be followed by gradual evolution, at a reasonable pace, to the next stage of its enrichment activities for exclusively peaceful purposes, as described in Annex I. Iran will abide by its voluntary commitments, as expressed in its own long-term enrichment and enrichment R&D plan to be submitted as part of the initial declaration for the Additional Protocol to Iran’s Safeguards Agreement.
ایران طبق پروتکل الحاقی، به تمامی تعهدات داوطلبانه خود درخصوص غنی سازی طولانی مدت و برنامه ی تحقیق و توسعه پایبند خواهد بود.
ایران در هیچ فعالیت ولو در سطح تحقیق و توسعه که به تولید ابزار هسته ای انفجاری مربوط می شود شامل فعالیت های مربوط به متالورژی هم اورانیوم و هم پلوتونیوم شرکت نخواهد داشت.
16. Iran will not engage in activities, including at the R&D level, that could contribute to the development of a nuclear explosive device, including uranium or plutonium metallurgy activities, as specified in Annex I.
لغو فوری تحریم‌های اقتصادی، مالی و بانکی هنگام امضای موافقتنامه و سایر تحریمها در فواصل معقول
ازجمله‌ى نقاط مهم این است: بنده تصریح میکنم، تحریمهاى اقتصادى و مالى و بانکى، چه آنچه به شوراى امنیت ارتباط پیدا میکند، چه آنچه به کنگره‌ى آمریکا ارتباط پیدا میکند، چه آنچه به دولت آمریکا ارتباط پیدا میکند، همه باید فوراً در هنگام امضاى موافقتنامه لغو بشود؛ بقیه‌ى تحریمها هم در فاصله‌هاى معقول [لغو بشود]. البتّه آمریکایى‌ها در زمینه‌ى تحریمها یک فرمول پیچیده‌ى چند لایه‌ى عجیب و غریبى را مطرح میکنند که اصلاً اعماق آن معلوم نیست؛ از انتهاى آن چه در مى‌آید هیچ معلوم نیست. عرض کردم بنده بیانم بیان صریح است، تعبیرات دیپلماسى را بنده خیلى بلد نیستم؛ آنچه ما میگوییم صریح و همین [است] که گفتیم؛ این مورد نظر ما است.
توافق نهایی:
تمامی تحریم های شورای امنیت و اتحادیه اروپا پس از تاییدیه آژانس در خصوص اجرای تعهدات توسط ایران لغو خواهند شد.
18. The UN Security Council resolution endorsing this JCPOA will terminate all provisions of previous UN Security Council resolutions on the Iranian nuclear issue - 1696 (2006), 1737 (2006), 1747 (2007), 1803 (2008), 1835 (2008), 1929 (2010) and 2224 (2015) – simultaneously with the IAEA-verified implementation of agreed nuclear-related measures by Iran and will establish specific restrictions, as specified in Annex V.[1]
تحریم های اتحادیه ی اروپا 8 سال پس از روز پذیرش توافق خاتمه خواهند یافت!
تحریم های ایالات متحده ی امریکا متوقف خواهند شد [و نه منقضی]! ... و صرفا 8 سال پس از روز پذیرش توافق یا بعد از حصول جمع‌بندی نهایی آژانس، امریکا قانونی را پیگیری خواهد کرد که به خاتمه ی تحریم ها یا آماده شدن برای خاتمه ی تحریم ها بیانجامد.
21. The United States will cease the application, and will continue to do so, in accordance with this JCPOA of the sanctions specified in Annex II to take effect simultaneously with the IAEA-verified implementation of the agreed nuclearrelated measures by Iran as specified in Annex V.
منوط نشدن لغو تحریمها به اجرای تعهدات ایران
یک نکته‌ى اساسى دیگر اینکه لغو تحریمها منوط به اجراى تعهّدات ایران نیست؛ نمیشود بگویند: شما رآکتور آب سنگین اراک را خراب بکنید، سانتریفیوژها را به این تعداد کاهش بدهید، این کارها را بکنید، آن کارها بکنید، بعد که کردید، بعد آن‌وقت آژانس بیاید شهادت بدهد، گواهى کند که شما راست میگویید و این کارها را انجام داده‌اید، بعد ما تحریمها را برداریم! نه، این را ما مطلقاً قبول نداریم؛ لغو تحریمها منوط به اجراى تعهّداتى که ایران میکند نیست. البتّه لغو تحریم یک مراحل اجرائى‌اى دارد، ما این را قبول داریم؛ اجرائیات لغو تحریم با اجرائیاتى که ایران به عهده میگیرد، باید متناظر باشند؛ بخشى از این در مقابل بخشى از آن، بخش دیگرى از این در مقابل بخش دیگرى از آن.
توافق نهایی:
ارجاع شود به مورد شماره 12
مخالفت با موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس
یک نکته‌ى اساسى دیگر این است که ما با موکول کردن هر اقدامى به گزارش آژانس مخالفیم. ما به آژانس بدبینیم؛ آژانس نشان داده که هم مستقل نیست، هم عادل نیست؛ مستقل نیست زیرا تحت تأثیر قدرتها است؛ عادل نیست [چون ]بارها و بارها برخلاف عدالت حکم کرده و نظر داده. به‌علاوه، اینکه بگویند «آژانس باید بیاید اطمینان پیدا کند که فعّالیت هسته‌اى در کشور نیست» این یک حرف غیر معقولى است. خب، چه‌جور میشود اطمینان پیدا کند؟ اصلاً اطمینان پیدا کردن [یعنى چه]؟ مگر تک تک خانه‌ها و وجب به وجب سرزمین کشور را اینها بگردند! چه‌جورى میشود اطمینان پیدا کرد؟ موکول کردن به این مسئله، نه منطقى است، نه عادلانه است.
توافق نهایی:
ارجاع شود به مورد شماره 12
مخالفت با بازرسی‌های غیرمتعارف، پرس و جو از شخصیتهای ایران و بازرسی از مراکز نظامی
با بازرسى‌هاى غیر متعارف هم بنده موافق نیستم؛ پرس‌وجوى از شخصیت‌ها را هم به‌هیچ‌وجه قبول ندارم و موافق نیستم؛ بازرسى از مراکز نظامى را هم نمیپذیریم همچنان که قبلاً هم گفتیم؛
توافق نهایی:
بازرسان آژانس تا 25 سال از تمامی معادن اورانیوم ایران بازرسی خواهند داشت.
ایران به آژانس اجازه خواهد داد که بر اجرای اقدامات داوطلبانه فوق الذکر برای دوره های زمانی مربوطه و نیز اجرای تدابیر شفافیت ساز به شرح مندرج در این برجام و پیوست های آن نظارت نماید. این اقدامات شامل: حضور بلندمدت آژانس در ایران؛ نظارت آژانس بر کنسانتره سنگ معدن اورانیوم تولیدی توسط ایران در همه کارخانه های تغلیظ سنگ معدن اورانیوم به مدت 25 سال؛ نظارت و مراقبت در مورد روتورزها و بیلوزهای سانتریفیوژ به مدت 20 سال؛ استفاده از فنآوری های مدرن تائید شده و گواهی شده توسط آژانس از جمله دستگاه سنجش میزان غنیسازی به صورت مستقیم، و مهر و موم های الکترونیک؛ و یک سازوکار قابل اتکا برای اطمینان از رفع سریع نگرانی های آژانس در زمینه دسترسی به مدت 15 سال، به شرح مندرج در پیوست 1.
مخالفت با زمانهای 15 و 25 سال برای اتمام برخی موضوعات
زمانهاى 15 سال و 25 سال - که مدام میگویند 15 سال براى فلان چیز، 25 سال براى فلان چیز - و این زمانهاى این‌جورى را هم ما قبول نداریم؛ مشخّص است، این زمان اوّل و آخرى دارد و تمام خواهد شد.
اینها موارد عمده و مهمّى است که روى آن تکیه داریم؛ البتّه خطوط قرمز فقط اینها نیست؛ دوستان مذاکره‌کننده در جریان نظرات ما هستند؛ جزئیات را با آنها در میان گذاشته‌ایم؛ [البتّه ]جزئیات مورد نظر و آن چیزهایى که بنده وارد میشوم؛ در خیلى از جزئیات هم ما وارد نمیشویم.
توافق نهایی:
ارجاع شود به موارد 1 تا 8
ارجاع شود به موارد 17 و 18
برخی دیگر از امتیازاتی که ایران به 5+1 داده است:
ایران مجاز است هر سانتریفیوژ IR1 خراب را فقط با یک سانتریفیوژ از همان نوع جایگزین کند. ایران اجازه دارد سانتریفیوژ های پیشرفته را فقط برای اهدافی که در برنامه جامع اقدام مشترک تعیین شده اند تولید کند. پس از پایان هشت سال، ایران تولید تعداد مورد توافق ماشین ها (سانتریفیوژها) در نطنز را تحت نظارت مداوم آژانس ... آغاز خواهد کرد.
ایران تأسیسات فردو را به یک مرکز هسته‌ای، فیزیک و فنآوری تبدیل خواهد کرد. همکاری بینالمللی از جمله به شکل سرمایه گذاریهای مشترک علمی در حوزه‌های تحقیقاتی مورد توافق ایجاد خواهد شد. 1044 ماشین IR-1 در قالب 6 آبشار در یک بال در تاسیسات فردو باقی خواهد ماند. دو عدد از این آبشارها به همراه زیرساخت های مربوطه بدون اورانیوم به چرخش ادامه خواهد داد و از جمله از طریق اصلاح مقتضی زیرساختها، برای تولید ایزوتوپهای پایدار منتقل خواهد شد. چهار آبشار دیگر به همراه کلیه زیرساختهای مربوطه به صورت ساکن باقی خواهند ماند. کلیه سانتریفیوژهای دیگر و زیرساختهای مرتبط با غنی سازی جمع آوری و تحت نظارت مستمر آژانس به نحو مشخص شده در پیوست 1 انبار خواهد شد.
طی مدت 15 سال و همچنان که ایران به طور تدریجی به سمت رسیدن به استانداردهای بینالمللی کیفیت برای سوخت تولیدی در ایران حرکت میکند، ذخایر اورانیوم خود را به 300 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم غنی شده تا 67/3 درصد یا معادل آن در سایر اشکال شیمیایی محدود خواهد کرد. مقادیر اضافه بر این میزان بر اساس قیمتهای بینالمللی و در عوض دریافت هگزافلوارید اورانیوم طبیعی تحویل داده شده به ایران، به فروش رسیده و به خریدار بینالمللی تحویل داده خواهد شد، یا به سطح اورانیوم طبیعی رقیق خواهد شد.
ایران برنامه ریزی می کند همه سوخت مصرف شده کلیه راکتورهای هسته ای تحقیقاتی و قدرتی فعلی و آینده خود را برای پسمانداری یا اقدامات بعدی، آنگونه که در قراردادهایی که به نحو صحیح با طرف دریافت کننده منعقد خواهد شد، از کشور خارج کند.
ایران «نقشه راه برای رفع ابهام از مسائل مورد اختلاف حال و گذشته» مورد توافق با آژانس، شامل ترتیباتی برای پرداختن به مسائل مورد نگرانی حال و گذشتهی مربوط به برنامه هسته ای ایران مندرج در ضمیمه گزارش مورخ 8 نوامبر 2011 آژانس (GOV/2011/65)، را کاملا اجرا خواهد نمود. اجرای کامل فعالیت هایی که ایران بر اساس این نقشه راه برعهده می گیرد تا 15 اکتبر 2015 تکمیل خواهد شد و متعاقبا مدیرکل تا 15 دسامبر 2015 ارزیابی نهایی خود پیرامون حل و فصل تمامی مسائل اختلافی باقی ماندهی گذشته و حال را به شورای حکام ارائه خواهد نمود، و فارغ از صلاحیت شورای حکام، کشورهای پنج بعلاوه یک به عنوان اعضای شورای حکام قطعنامه ای را برای اتخاذ اقدامات لازم، با هدف بسته شدن این موضوع، به شورای حکام ارائه خواهند کرد.
فردو به یک مرکز [علمی] فیزیک، هسته ای، و فناوری تبدیل خواهد شد.
ایران همچنان که طی یک دوره ی 15 ساله به مرور به سمت استانداردهای بین المللی برای سوخت هسته ای تولیدی داخلی سوق پیدا می کند، ذخایر اورانیوم غنی شده ی خود خود را زیر 300 کیلو و با غنای نهایتا 3.67درصد به شکل اورانیوم هگزافلوراید و یا به اشکال شیمیایی دیگر حفظ خواهد کرد. مازاد آنها باید طبق قیمت های بین المللی فروخته شوند!
منبع مقاله :کمیته علمی موسسه فرهنگی هنری راسخون
