داستان سرایی چیست؟

خوانندگان ممكن است تعجب كنند كه چرا داستان سرایی(1) به عنوان یكی از ابزار/ تكنیك‌های مدیریت دانش گروه بندی شده است. قدمت داستان سرایی/ داستان گویی به زمان اجتماعی شدن انسان برمی گردد. فی الواقع فقط برای مدیریت دانش نیست. داستان سرایی انتقال رویدادها است از طریق كلام، تصویر و صدا كه با بدیهه‌گویی و آرامش و تزیین همراه است. داستان‌ها و نقل قول‌ها در همه فرهنگ‌ها و سرزمین‌ها به عنوان وسیله‌ای برای سرگرمی، آموزش، حفظ فرهنگ و استقرار ارزش های اخلاقی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
در متن مدیریت دانش از زمان به وجود آمدن آن، داستان سرایی به عنوان یك راه مستحكم برای اشتراك و انتقال دانش بخصوص دانش ضمنی و تجربی، به كار گرفته شده است. این كار عملاً گفتن یك داستان است. شخصی كه دانش باارزشی دارد، داستانی درباره تجربه‌اش در مقابل جمعی كه مایل به دست آوردن آن دانش هستند، می‌گوید. هرچند كه این یك روش بسیار ساده‌ای است، داستان سرایی- وقتی كه به نحو صحیحی بیان شود- می‌تواند دانش عمیق‌تری را منتقل كند، با در میان نهادن اطلاعات صرف داستان سرایی نیروی قوی‌ای برای درمیان نهادن درس‌ها و تجربه‌های یادگرفته یك شخص دارد چون داستان‌های مؤثر می‌توانند هم محتوی و هم متن نیرومندی را منتقل كنند.
بانك جهانی كه یكی از مشهورترین موارد مدیریت دانش را بنا نهاده است، داستان سرایی را به عنوان یكی از فعالیت‌های كلیدی خود به كار برده و داستان سرایی را در نقشه جهانی مدیریت دانش افزوده است.
به قول آقای استیون دنینگ(2)، مدیر سابق برنامه مدیریت دانش در بانك جهانی كه در حال حاضر مشاور مستقل در مدیریت دانش و داستان سرایی سازمانی است، بانك نیروی داستان سرایی را نه تنها برای اشتراك دانش بلكه برای ترویج مدیریت دانش به كار برد. در سال 2000 هنگامی كه او مجبور بود تفاهم مدیران ارشد بانك را درباره مدیریت دانش به دست بیاورد داستان ماداگاسكار(3) را به كار برد:
یك رهبر تیم بانك در ماداگاسكار كه درگیر ارزیابی همه جانبه هزینه‌های عمومی بود به خاطر پیشنهاد مالیات ارزش افزوده در مركز یك مجادله قرار گرفت. به جای این كه او خود تنها با این معضل رو به رو شود، یك پست الكترونیكی به همكارانی كه عملاً با این امر درگیر بودند و اداره مالیات را از طریق مدیریت دانش به وجود آورده بودند فرستاد. ظرف 72 ساعت جواب‌های زیادی از افراد مختلف در جاكارتا، مسكو، خاورمیانه و گروه‌های توسعه تحقیق و همچنین از یك عضو گروه بازنشسته و یك كارشناس در دانشگاه تورنتو دریافت كرد براساس صلاحدیدهای این افراد او توانست این مسأله مشكل را حل كند.
آقای دنینگ این داستان را برای مدیران ارشد بیان كرد و نه تنها تفاهم كامل آنها را درباره مدیریت دانش جلب نمود، بلكه آنها را در این باره دچار هیجان زیادی نیز نمود.
همچنان كه مورد بانك جهانی نشان می‌دهد، داستان سرایی به جا و مناسب می‌تواند قویاً در اشتراك دانش به كار رود و حتی بر رفتار و ذهن افراد نیز اثر بگذارد.

چرا داستان سرایی را به كار ببریم؟

اگر شما بتوانید دانش خود را از طریق سیستم فناوری اطلاعات با دیگران در میان بگذارید محتمل است كه نیازی به كاربرد داستان سرایی ندارد. این موجب اتلاف وقت بیشتری هم برای داستان سرا و هم برای شنوندگان خواهد بود. تا این كه سیستم فناوری اطلاعات را به كار بگیرید. داستان سرایی منافع منحصر به فردی دارد كه سایر ابزار و تكنیك های مدیریت دانش به ندرت دارند.
1. داستان سرایی بخش ضمنی دانش را منتقل می‌كند: چون متون بسیار غنی‌تری را نسبت به سایر ابزار مدیریت دانش از راه داستان گویی منتقل می‌كند. داستان سرایی توسط یك شخص كاملاً با تجربه در هر زمینه‌ای این قدرت را دارد كه دانش تجربی او را به شنوندگان انتقال دهد.
2. داستان سرایی رابطه انسانی خوبی را پرورش می دهد: وقتی شخصی داستانش را بیان می‌كند، این كار حجم زیادی از اطلاعات شخصی داستان سرا را از راه خود داستان، حالت صورت، لحن صدا، حركات دست و بدن و غیره به شنوندگان منتقل می‌كند. این جنبه‌ای از كار و اطمینان بین داستان سرا و حضار را تقویت می‌كند و همین موجب به وجود آوردن زمینه‌ای برای تمرینات گروهی كه آن باعث اشتراك و خلاقیت دانش خواهد شد، می‌گردد.
3. داستان سرایی اشتیاق حضار را تحریك می‌كند: بخش بزرگی از داستان سرایی این است كه می‌تواند هم بخش منطقی و هم بخش احساسی مغز را مورد خطاب قرار دهد. در نتیجه داستان سرایی مناسب می‌تواند طرز فكر و رفتار افراد به نحوی تغییر دهد تا دانش بیشتری نسبت به قبل را اشتراك و خلق كنند.

چه موقع داستان سرایی را به كار ببریم؟

به این سؤال در تعریف قبلی تا حدودی پاسخ داده شده است. سازمان‌های زیادی داستان‌سرایی را برای انتقال دانش كارشناسان به افراد جوان به كار می برند. بعضی سازمان‌ها هم داستان سرایی را برای در میان نهادن درس‌های یادگرفته شده در یك پروژه با همكارانی كه در انجام آن پروژه سهیم نبوده‌اند، به كار می‌برند. چون داستان سرایی ممكن است علاقه حضار را برانگیزد و شركت كنندگان افرادی را با علاقه مشترك در این جلسات بیابند، ترتیب دادن سیستم‌های پیگیری برای بحث درباره موضوع مطرح شده از قبیل گروه‌های تمرین یا فضای همكاری مجازی می‌تواند مزایای به دست آمده در این جلسات را حفظ كند و حتی افزایش دهد.

چگونه داستان سرایی را به كار ببریم؟

اساساً برگزاری جلسات داستان سرایی بسیار ساده است: شخصی را كه در مورد خاص دانش كافی دارد بیابید، عده‌ای كه دارای علایق مشترك هستند، در یك جا جمع كنید و بگذارید كه آن شخص داستانش را در برابر افراد بیان كند.
ولی به دست آوردن نتایج مورد انتظار به این آسانی نیست. این‌ها گام‌های اولیه همراه با بعضی اشارات مفید برای داستان سرایی موفق است:
گام اول: موضوع دانشی را كه می‌خواهید به دیگران در سازمان خود منتقل كنید را مشخص نمایید. موضوعات كم اهمیت را انتخاب نكنید، این كار نه تنها وقت شما را تلف می‌كند، بلكه پیام غلطی هم به سازمان شما می‌فرستد.
گام دوم: شخص مناسبی را كه تجربه غنی‌ای دارد بیابید و از او بخواهید كه داستانش را بیان كند. اشتیاق و فصاحت داستان سرا كلید ورودی داستان سرایی موفق است. بنابراین شما ممكن است كه مایل باشید كه داستان را همراه با داستان سرا آماده كنید. ترتیب گام‌های یك و دو می‌توانید برعكس شوند.
گام سوم: برای جلسه داستان سرایی در بین افراد كاندیدای شركت تبلیغ كنید.
گام چهارم: جلسه را نگه دارید. ممكن است بهتر باشد كه فضایی غیررسمی، نسبت به گردهمایی‌های معمولی، به وجود بیاورید. این كار را می‌توان با تغییر ترتیب نشستن، اموری كه خستگی نمی آورد(4)، ترتیب جلسات آشنایی انجام داد. شما ممكن است بخواهید كه یك گردهمایی كوچك غیررسمی پس از جلسه تشكیل دهید تا به ایجاد ارتباط بین شركت كنندگان و داستان سرا كمك كند.
گام پنجم: نتیجه جلسه داستان سرایی را با نفوذ به كار ببندید. این گام برای تأثیر حداكثر داستان سرایی حیاتی است. چند نكته مهم در اینجا می‌آوریم:
* جلسه را روی ویدئو ضبط كنید و ویدئو را در شبكه داخلی اینترنتی شركت بگذارید، تا همه كاركنان بتوانند از آن استفاده كنند.
* گروهی از كسانی كه علاقه زیادی به موضوع دارند و داستان سرا درباره موضوع بحث شده تشكیل دهید، داستان سرا معمولاً صاحب این گروه می‌شود.
* جلسات داستان سرایی را بطور مداوم تشكیل دهید، تا به كاركنان این فرصت داده شود كه هم در این جلسات شركت كنند و هم داستانشان را بگویند.

ویدئو

تئوری و عمل در داستان سرایی در آدرس زیر می‌توانید بیابید:
www.youtube.com/watch?v=UFC-URW6wkU& feature=player_embedded
منابع تحقیق:
Brown,J., S. S. Denning,K.Groh,and L.Prusak,Storytelling in Organization.
www.amazon.com/dp./0750678208
Stephen Denning`s website at www.stevedenning.com,/site/Default.aspx
Wikipedia."Storytelling",Available at
http://en..wikipedia.org/wiki/Storytelling

پی‌نوشت‌ها:

1.Storytelling
2.Stephen Denning
3.Madagascar Story
4.Serving Refreshment

منبع مقاله :
یانگ، رونالد،(1391)، ابزار و تكنیك‌های مدیریت دانش، مترجمان: محمدباقر نوبخت، سیدكامران یگانگی، تهران: مركز تحقیقات استراتژیك، چاپ اول