جپسن، گلن لوئل

[glen lōel jepsƏn]
Glenn Lowll Jepsen
(ت. لید، داکوتای جنوبی، 13 اسفند 1281/ 4 مارس 1903؛ و. پرینستن، نیوجرزی، 23 مهر 1353/ 15 اکتبر 1974)، دیرین شناسی.
جپسن دومین پسر ویکتور ثیودور جپسن و کیتی گَلپ جپسن بود. وی در رَپید سیتی، واقع در ایالات داکوتای جنوبی، که خانواده‌اش در هنگامی که او چهارساله بود به آنجا نقل مکان کرده بود، به تحصیل پرداخت. پس از یک سال تحصیل در دانشگاه میشیگان، به رپید سیتی بازگشت و در «مدرسه‌ی معادن» داکوتای جنوبی زبان انگلیسی تدریس کرد (1302-1304) و در عین حال در آنجا به تحصیلاتش ادامه داد. علاقه‌ی آغازین وی به سنگواره ها از این راه پرورش یافت که از حفّاریهای «موزه‌ی تاریخ طبیعی امریکا» در اَگیت، نبراسکا، دیدن می‌کرد و در بَدلندز به گردآوری سنگواره سرگرم بود. در یکی از همین سفرها با پروفسور ویلیام ج. سینکلر آشنا شد، و او جپسن را به نام نویسی در دانشگاه پرینستن متقاعد کرد؛ جپسن در 1306 با عالیت ترین امتیازها از تحصیل در رشته‌ی زمین شناسی آن دانشگاه فراغت یافت و در 1309 درجه‌ی دکتری گرفت. در 1309 به سمت مربّی رشته‌ی زمین شناسی در دانشگاه پرینستن منصوب شد؛ پیشرفتهای متوالی وی موجب شدند که در 1325 به کرسی استادی سینکلر در رشته‌ی دیرین شناسی مهره داران دست یابد. او در 1314 متصدی موزه‌ی دیرین شناسی مهره داران و در 1319 رئیس «موزه‌ی تاریخ طبیعی پرینستن» شد؛ در 1350 استاد ممتاز گردید.
جپسن در 24 خرداد 1313 با جَنیت ا. مِیو پیوند زناشویی بست؛ آنان صاحب یک دختر شدند و در 1332 رشته‌ی پیوندشان گسیخت. او در انجمنهای متعدد علمی عضویت و مقام داشت، از جمله ریاست «انجمن دیرین شناسی مهره داران» در 1323 و 1324 برعهده‌ی او بود. در 1341 مدال اَدیسن مریلِ «موزه‌ی تاریخ طبیعی پیبادی» را در دانشگاه ییل بدست آورد.
جپسن، هنگامی که هنوز دانشجوی دوره‌ی لیسانس دانشگاه پرینستن بود، درباره‌ی گردآوری سنگواره از بَدلندزِ داکوتای جنوبی و درباره‌ی قدیمی ترین گربه‌ی شناخته شده مطالبی انتشار داد. در پی این مطالب، در سالهای 1306 و 1312 مقاله‌هائی درباره‌ی گربه‌های دندان شمشیری منتشر شدند؛ او در 1313 سینکلرلا (sinclarirella)، حشره خوار مخصوصی متعلق به بسترهای وایت ریور، را توصیف کرد و حشره خوارهای آپاتمیید (apatemyid) را از نخستیان پلسیاداپید (pelsiadapid) جدا ساخت. جپسن از 1315 تا 1320، با همکاری ویلیام ب. اسکات، یک سلسله تکنگاشت درباره‌ی زیای پستاندار دوره‌ی اولیگوسنِ وایت ریور تألیف کرد، و بخش مربوط به حشره خواران و گوشتخواران را او نوشت. این بررسیهای آغازین در مورد پستانداران اولیگوسن در نگرشهای او در زمینه‌ی تعبیر و تفسیر مجموعه‌های تبارزایشی سنگواره ها، تشخیصِ گونه‌ها در دیرین شناسی، و اهمیت مهره داران سنگواره برای همبستگی چینه شناسی تأثیر نهادند.
جپسن در 1306، زیر نظر سینکلر، به بررسیهای عمیق و فشرده‌ای درباره‌ی زمین شناسی و زیای مهره دارِ نهشته‌های دوران سومِ حوضه‌ی بیگهورن در وایومینگ پرداخت، و تا بیش از چهل سال، به این کار ادامه داد. از سکوی گربه‌ی قطبی، چهار مجتمع پیاپی پستانداران پایین زیای شناخته شده‌ی ائوسن سفلا، یعنی کامل ترین ردیف نهشته‌های قاره‌ایِ پالئوسن سنگواره داری که در آن زمان در امریکای شمالی شناخته شده بود، را توصیف کرد. پایین ترین پستانداران از ماسه سنگهائی بدست آمدند که در نقشه برداری به عنوان عصر آهکی مشخص شده بودند اما هیچ نشانه‌ای از بقای دیوسوسماران (dinosarus) در آنها نبود. او در سالهای بعد اظهارنظر کرد که فقدان دیوسوسماران نمی تواند معیاری کافی برای مشخص ساختن مرز دوره‌ی آهکی و دوره‌ی سوم باشد.
کارِ میدانیِ مداوم سبب شد که نمونه هائی اضافی و انواع دیگری از آنچه قبلاً شناخته شده بودند بدست آیند. بررسی سال 1319 جپسن درباره‌ی چند دکمه‌ای (mutliuberculate)‌های این ناحیه روش جدیدی برای طبقه بندی این پستاندارانی که اکثراً به اندازه‌ی موش بودند بدست داد. سایر گنجینه‌های مجموعه‌های پالئوسنِ او در قفسه‌های دانشگاه پرینستن که بدقّت تحت مراقبت بودند توصیف ناشده باقی ماندند، اما در عین حال هر سال جست و جوی صبورانه در بسترهائی با سنگواره‌های پراکنده در فصلهای صحراپژوهی ادامه داشت. جپسن دیرین شناسِ میدانیِ تمام عیاری بود که پی برد چگونه می‌توان دانش محدود ما درباره‌ی تاریخ حیات را فقط با شناختِ بهترِ مدارکِ سنگواره ای بهبود بخشید. علاقه‌ی وی به کامل ترین نحوه‌ی ممکن معرفیِ زیای این دوران مهم در تاریخچه‌ی قدیمی پستانداران موجب شد که او و شاگردانش به جست و جوی دشوار و خسته کننده برای یافتن سنگواره‌های ریز همچنان ادامه دهند.
جپسن مترصّد بود که از فرصتهای استثنایی نیز بهره برگیرد، از قبیل کشف بستر غنی ماهیهای تریاسی [= مربوط به حدود 200 میلیون سال پیش] در هنگام حفّاریهای مربوط به کتابخانه‌ی فایرستون در پردیس دانشگاه پرینستن در 1325 و محل شکار گاومیشی دیرین- سرخپوستی هورنر در نزدیک کودی، واقع در وایومینگ (1327-1341). گزارشهای متعددی درباره‌ی لحظه‌های شادی بخش و اندوهزای گردآوری سنگواره ها از قلم او تراویده‌اند. ارزشمندترین چیزی که یافت اسکلت کامل و به هم پیوسته‌ی یک خفاشِ متعلق به اوایل دوره‌ی انوسن بود (1345)، که وی هزاران ساعت کار خسته کننده با ریزبین دوچشمی صرف آماده ساختنش کرد.
علاقه به مسائل مرتبط با تکامل و اسناد سنگواره‌ای در مقاله‌های منظّم دهه‌ی 1310 جپسن قابل تشخیص است. رساله ای که در 1323 با عنوان «درخت تبارزایشی» نوشت طلیعه‌ی نظریه‌ی ترکیبیِ تکامل بود که در سال 1326 در «کنفرانس علم وراثت، دیرین شناسی، و تکامل» به ظهور رسید؛ این کنفرانس با همکاری ارنست مایر و جورج سیمپسن به مناسبت دویستمین سال تأسیس دانشگاه پرینستن برگزار شده بود. در مقاله‌ی «انتخاب، راست زایی، و اسناد سنگواره‌ای» (1328) سیر تاریخچه‌ی کاربردهای متعارض اصطلاح «راست زایی» (orthrogenesis) و رابطه اش با مفهومهای برگشت ناپذیری و نیروی تکاملی ترسیم گردیده و نتیجه گیری شده است که مهره داران هیچ شاهد معتبری برای اثبات این پدیده‌ی فرضی بدست نمی دهند.
جپسن در حرفه ای که داشت به عنوان نجیب زاده ای صمیمی، آدابدان، و بذله گو، دانشوری موشکاف، و استادی الهام بخش برای همگان معروف و مورد ستایش بود. سخنرانیهای دقیق و ظریفش عدّه‌ی زیادی از شاگردان بسیار خوب را به رشته‌ی دیرین شناسی مهره داران جذب کردند. او بر کار در آزمایشگاه و در عرصه‌ی عمل تأکید فراوان می‌کرد و برای نحوه‌ی اجرای کار خواستار معیارهای عالی بود. به شاگردانش در دوره‌ی لیسانس آزادی چندان زیادی نمی‌داد، و در مورد نمونه‌های گردآوری شده اش، که در قفسه‌های قفل شده نگهداری می‌شدند، رفتاری تودار و مرموز داشت. گه گاه با دستیاران و همکارانش تندخویی می‌کرد. سالهای دراز رابطه‌ی خصمانه‌ای با موزه دارش داشت.
در واپسین سالهای عمر درباره‌ی مجموعه‌ی مهمی که از دوره‌ی پالئوسنِ وایومینگ گردآورده بود مطالب چندان زیادی انتشار نداد و غالباً در خود فرورفته و اندوهگین بود. گاهی از این حالت بیرون می‌آمد و سخنرانیهای سرزنده و شورانگیز در زمینه‌ی جنبه‌های مختلف تاریخچه‌ی مهره داران ایراد می‌کرد. تأکیدش بر ناقص بودن دانش ما درباره‌ی زندگی گذشته، بر مسائل انقراض («دیوسوسمارها هرگز قصد نداشتند منقرض شوند»)، و بر توصیفهای آمیخته به خطائی بود که چون به وفور عرضه می‌شدند غلبه بر دشواریها یا نادانی را ناممکن می‌ساختند.

کتابشناسی

یکم. کارهای اصلی.

فهرست آثاری که جپسن درباره‌ی مهره دارانِ سنگواره انتشار داده است در «Bibliographies of Fossil Vertebrates»، تألیف چارلز ل. کَمپ و دیگران، در SPGSA، 27 (1940) و 42 (1942)؛ و MGSA، 37 (1949)، 57 (1953)، 84 (1961)، 92 (1964)، 117 (1968)، 134 (1972)، 141 (1973) ذکر شده است. مقاله‌های دیگر در مأخذی مندرجند با عنوان «Princeton University Museum of Natural History 1964»، از جپسن (پرینستن، 1964)، پیوست c (فتوکپی شده). فهرست منتخبی از عنوانها در مقاله ای مندرج است با عنوان «Memorial to Glenn Lowell Jepsen»، از ارلینگ دورف، در GSAM، 6 (1977).
درباره‌ی تکامل، (1944)، 81-92؛ «Phlogenetic Trees»، در TNAS، دوره‌ی دوم، 6 (1944)، 81-92؛ «Selection, "Orthogenesis" and the Fossil Record»، در PAPS، 93 (1949)، 479-500؛ و Genetics, Paleontology and Evolution، با همکاری ارنست مایر و جورج سیمپسن (پرینستن، 1949)، نیز Futures in Retrospect و مقاله‌ی «Riddles of the Terrible Lizards» (پایین).
آثار توصیفی عمده‌ی او در زمینه‌ی مهره داران سنگواره بدین قرارند: «New Vertebrate Fossils from the Lower Eocen of the Bighorn Basin, Wyoming»، در PAPS، 69 (1930)، 117-131؛ «Stratigraphy and Paleontology of the Paleocene of Northeastern Park County,Wyoming»، همان، 463-582؛ «A Revision of the American Apatemyidae and the Description of a New Genus, Sinclairella, from the white River Oligoene of South Dakota»، همان، 74 (1934)، 287-305؛ «The Mammalian Fauna of the Whithe River Oligocene»، در TAPS، 28 (1936-1941)، با همکاری ویلیام ب. اسکات؛ و «Paleocene Faunas of the Polecat Bench Formation, Park County, Wyoming, Pat I»، در PAPS، 83 (1940)، 217-340.
فلسفه‌ی جپسن درباره‌ی پژوهش دیرین شناختی در کتاب Futures in Retrospect (نیوهیوِن، 1962) و مقاله‌ی «Riddles of the Terrible Lizards»، در Ames، 54 (1964)، 227-246، مندرج است.
نیز «Fossil Collecting in the Badlands»، در BHE، 14 (1926)، 77-86؛ «A Natural Library»، در BNJSM، شماره‌ی 3 (1949)؛ «Ancient Buffalo Hunters»، در War، 5، شماره‌ی 3 (1969)، 2-7؛ «Early Eocen Bat from Wyoming»، در Sc، 154 (1966) 1333-1338؛ و «Bat Origins and Evolution»، در Biology of Bats، ویراسته‌ی ویلیام ا. ویمست، یکم (نیویورک، 1970)، 1-64.

دوم. خواندنیهای فرعی.

علاوه بر یادنامه‌ی دورف که در بالا به آن اشاره شد، «Obituary, Glenn Lowell Jepson 1903-1974»، از فریش ا. جنکینز کهتر، در NBSVP، شماره‌ی 103 (1975)، 89-92؛ و «Biographical Memoir Glenn Lowell Jenkins (1903-1974)»، از شلدن جادسن، در American Philosophical Society Yearbook 1976 (1977)، 85-99. مجموعه‌ی ماهیهائی که در هنگام ساختمان کتابخانه‌ی فایرستون از زیر خاک بیرون کشیده شد در مقاله ای توصیف شده است با عنوان «The Triassic Coelacanth Fish Diplurus, With Observations on the Evolution of the Coelacanthini»، از باب شِفر، در BAMH، 99 (1952)، 25-78.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، ترجمه: احمد آرام... [و دیگران]، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست