اتحاد ملى، انسجام اسلامى

وحدت از مقولات اساسى و حياتى است كه از ابتداى پيروزى انقلاب، مورد توجه جدى رهبران و نخبگان جامعه بوده است. گره خوردن اين مقوله با كيان نظام جمهورى اسلامى و امنيت ملى و نيز چالش‏هاى فراروى آن، سبب شد تا امام عظيم‏الشأن و مقام معظم رهبرى، طى دوران بيست و چند ساله انقلاب، همه گروه‏ها و افراد ملت را به وحدت، همدلى و مهربانى با يكديگر دعوت كرده، پيوسته از وحدت به عنوان يكى از نيازهاى ضرورى جامعه ياد كنند.اساساً يكى از آسيب‏هاى جدى و جبران‏ناپذير جوامع انقلابى و نهضت‏ها، ويروس تفرقه و اختلاف در جمع وفاداران انقلاب و نظام برآمده از آن است. تاريخ نهضت‏هاى صد ساله اخير ايران، گواه اين مطلب است. عامل شكست نهضت مشروطيت و...، چيزى جز تفرقه، دودستگى و نفوذ عناصر بيگانه در ميان وفاداران به نهضت نبود، سياست «تفرقه بينداز و حكومت كن»، به عنوان يكى از شگردهاى مؤثر دشمن در ناكام ساختن نهضت‏ها، در حافظه تاريخ اين ملت و تمام مسلمين ضبط شده است.
عوامل تفرقه‏
1. نفس و هواهاى نفسانى‏
از آن‏جايى كه حب نفس، منشأ تمام خطاهاست، از اين رو، يكى از عوامل مهم و اساسى اختلاف و تفرقه، اسارت در چنگال هواى نفس است. بسيارند كسانى كه حقايق و واقعيات را مى‏بينند و راه درست را مى‏شناسند و از اهميت و ارزش وحدت و اتحاد آگاهند، اما به جهت آن كه اسير هواهاى نفسانى خويش هستند، با انتخاب راه و روش نادرست در مسير گمراهى حركت مى‏كنند و به اختلافات دامن مى‏زنند.
2. شيطان‏
هر گونه فساد و از هم پاشيدگى در ملت‏هاى اسلامى و ايجاد تفرقه و نفاق، حتى در ميان اهل ايمان، از وسوسه‏هاى شيطان است؛ چنان‏كه خداى‏تعالى به اين امر با بيانى دقيق اشاره فرموده و اهل ايمان را از پيروى كردن از گام‏هاى شيطان، برحذر داشته، مى‏فرمايد: «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، همگى در مقام تسليم و صلح و آرامش درآييد و به دنبال رهنمودهاى شيطان نرويد كه او دشمن آشكار شماست»1.
با كمى دقت در آيه مورد بحث، مى‏توان از اين معنا استفاده كرد كه تمام جنگ‏ها و خونريزى‏ها در جهان، با دخالت مستقيم شيطان برپا مى‏شود كه يا از طريق اختلافات قبيله‏اى و يا از راه اختلافات مذهبى و دينى، با وسوسه‏هاى خود، مردم دنيا را به جان هم انداخته، ايجاد بلوا و آشوب مى‏كند و اين شيطان است كه از همان ابتداى خلقت، عداوت و دشمنى خود را با فرزندان آدم، آشكار كرده، آنان را به دشمنى با يكديگر، ترغيب مى‏كند.
3. منافقين‏
يكى از سياست‏هاى منافقين در دشمنى، ايجاد اختلاف و تفرقه‏افكنى است. قرآن كريم به اين مطلب، اين گونه اشاره كرده است: «اگر منافقان همراه شما به جنگ بيرون آمده بودند، جز فساد (ترديد و اضطراب) بر شما نمى‏افزودند و به سرعت در ميان شما رخنه مى‏كردند؛ تا فتنه پديد آورند و در ميان شما كسانى تأثيرپذيرند كه به سخنان آنان گوش مى‏سپارند و خداوند به ستم‏گران آگاه است».2
از اين آيه استفاده مى‏شود كه حضور منافقان در جبهه جهاد، عامل تضعيف روحيه رزمندگان و تفرقه و ترديد بوده و تحركشان بسيار سريع است و از آن‏جا كه برخى مسلمانان داراى بينش عميق نيستند و خطر را درك نمى‏كنند، سريعاً تحت تأثير آنها قرار گرفته، متفرق و پراكنده مى‏شوند.
4. كفار
تاريخ روابط بين‏الملل نشان مى‏دهد كه قدرت‏هاى بزرگ جهانى، به هيچ‏وجه، كشورهاى مستقل و داراى ماهيت ايدئولوژيكى متفاوت را تحمل نمى‏كنند و براى تغيير رفتار و حتى سرنگونى چنين كشورهايى، از انواع حيله‏ها و شگردها استفاده مى‏كنند. در اين ميان، تاريخ ايران، مملو از دخالت كشورهاى خارجى در سرنوشت اين ملت است. ملت ايران، شاهد انواع توطئه‏ها عليه دولت‏هاى مردمى و نهضت‏هاى اسلامى بوده است. يكى از شگردهاى قدرت‏هاى جهانى كه عليه نهضت‏هاى اسلامى به كار گرفته شد و سبب ناكامى و شكست آنها شد، سياست تفرقه بينداز و حكومت كن مى‏باشد. اين سياست، پس از پيروزى انقلاب اسلامى در رأس دستور كار دشمن قرار گرفت؛ ولى با درايت و هوشمندى رهبر كبير انقلاب، حضرت امام خمينى (ره) عقيم ماند. اكنون نيز دستگاه تفرقه‏افكنى دشمن، مجدداً به طور پيچيده و مدرن، شروع به فعاليت كرده است.
ابزار تفرقه‏
دشمن براى ايجاد تفرقه از ابزارهاى مختلفى استفاده مى‏كند كه عمده‏ترين آنها عبارتند از:
1. جنگ روانى؛ در جنگ روانى، دشمن سعى مى‏كند با روش‏هايى مثل شايعه‏سازى، مأيوس كردن مردم، ايجاد شك و ترديد نسبت به مسئولان، تحريف واقعيات و...، ايجاد اختلاف و تفرقه كند و بدين وسيله نظام جمهورى اسلامى را تحت فشار قرار دهد تا از موضع اصلى خود منحرف شود.
2. رسانه‏ها و وسايل ارتباط جمعى؛ يكى ديگر از ابزار مهم دشمن براى ايجاد اختلاف و تفرقه، بهره‏گيرى از وسايل ارتباط جمعى، مثل روزنامه، ماهواره، كتاب، نشريه، تلويزيون، راديو و... است. از اين رو، بزرگ‏ترين بنگاه‏هاى خبرى جهان و همچنين بعضى از نشريات داخلى را در دست گرفته تا افكار عمومى را آن‏چنان كه خود مى‏خواهد، تحت تأثير قرار دهد.
3. طرح مفاهيم كلى و مشتبه در جامعه؛ مقام معظم رهبرى در خصوص اين امر مهم، در يكى از بيانات خود فرمود: «يكى از چيزهايى كه اين وحدت را خدشه‏دار مى‏كند، مفاهيم مشتبهى است كه دائماً در فضاى ذهنى مردم پرتاب مى‏شود؛ هر كس هم به گونه‏اى آنها را معنا مى‏كند؛ يك عده از اين طرف و يك عده از آن طرف؛ جنجال و اختلاف غيرلازم درست مى‏شود. البته دشمن در همه اين مسائل سود مى‏برد و به احتمال زياد، در اين مسائل - يا در همه‏اش يا در بعضى‏اش - دست هم دارد».
روش مقابله با تفرقه ‏
در مقابله با تفرقه، بايد در دو جبهه زير كار كرد:
1. برخورد با عوامل تفرقه‏
در برخورد با عوامل تفرقه، بايد اقداماتى را به ترتيب زير به كار برد:
الف) ارشاد؛ بايد سعى كرد تا عواملى را كه در پى تفرقه‏افكنى هستند، ارشاد كرد؛ شايد اين كار را از روى جهالت و غفلت انجام مى‏دهند.
ب) مهلت؛ بعد از ارشاد عوامل اختلاف و تفرقه، بايد به آنها مهلت داد تا به خود آيند و دست از تفرقه‏افكنى بردارند.
ج) افشاگرى؛ در صورتى كه دشمن از عمل خود دست برنداشت، بايد چهره او را براى مردم روشن ساخت؛ تا مردم بدانند كه اين افراد، در پى ايجاد اختلاف و كشاندن جامعه به ضعف و سستى و بردگى هستند و نيت خيرى ندارند.
د) مقابله؛ اگر دشمن سرسخت از عمل خود دست برنداشت، به مقدار لازم، بايد با او مقابله كرد تا مجبور شود از عمل خود دست بردارد.
2. ايجاد وحدت‏
در اين جبهه بايد سعى شود تا ميان نيروهايى كه اختلاف افتاده و يا احتمال اختلاف هست، وحدت و يگانگى ايجاد گردد.
عوامل و زمينه‏هاى وحدت‏
آن‏چه مى‏تواند زمينه‏ساز وحدت باشد، اين است كه در تمام موارد اختلاف، بر روى مشتركات تأكيد شود و از موارد خاص و و مورد اختلاف پرهيز شود. موضوعاتى كه مى‏توانند در ايجاد وحدت، مؤثر باشند، عبارتند از:
1. هدف مشترك.
2. اصول و مبانى مشترك.
3. سياست‏ها و خط مشى مشترك.
بنابراين در اختلافات دينى، بايد بر توحيد، در اختلافات مذهبى شيعه و سنى، بر قرآن و پيامبر، در اختلافات قومى، بر مليت و تماميت ارضى، در اختلافات حزبى و سياسى، بر اصل نظام اسلامى، در اختلافات سازمانى، بر اصل تعالى نظام اسلامى و در اختلافات بين مردم و كارگزاران، بر اصل نظام اسلامى، تأكيد شود و از اختلافات جزئى - كه به سليقه‏ها و تفكرات مختلف افراد و گروه‏ها بر مى‏گردد - پرهيز شود.
آثار وحدت‏
مهم‏ترين آثار وحدت عبارتند از:
1. عزت و حاكميت جهانى.
2. اقتدار و امنيت ملى.
3. رشد و توسعه در زمينه‏هاى مختلف فرهنگى، سياسى و اقتصادى.
راهكارهاى عملى و نظرات راهبردى وحدت‏
برخى از تدابيرى كه مى‏توانند در تحقق وحدت مؤثر باشند، عبارتند از: تأكيد بر مشتركات اديان آسمانى، تأكيد بر مشتركات مذهبى بين شيعه و سنى، تأكيد بر مشتركات سياسى بين احزاب و گروه‏ها، تأكيد بر فرهنگ و تماميت ارضى و ديگر مشتركات بين اقوام و قبايل، تأكيد بر حفظ و حراست از اصل نظام اسلامى و فراهم ساختن زمينه گفت‏وگو بين اديان، مذاهب، احزاب، اقوام و سازمان‏ها.
برخى نظرات راهبردى كه مى‏توانند در تحقق وحدت مؤثر باشند، عبارتند از:
1. استفاده از رسانه‏هاى جمعى براى شفاف‏سازى در مسائل مشتبه.
2. دشمن‏شناسى و فرهنگ‏سازى.
3. خنثى‏سازى توطئه‏هاى دشمنان.
4. پذيرش سليقه‏هاى مختلف و نظرات متفاوت و سازنده.
5. ارائه معيارها و ملاك‏هاى صحيح وحدت در حوزه‏هاى مختلف سياسى، اجتماعى و جهانى.
6. تأكيد مراجع، علما و نخبگان جامعه بر اهميت وحدت و پرهيز از اختلاف.
7. توجه به موضوع وحدت، به عنوان يك راهكار عملى جهت مقابله با دشمن.

پي نوشت

1. بقره، آيه 208.
2. توبه، آيه 47.