پیشگیری از افسردگی با نماز صبح
منبع:مجله پرسمان
افسردگی (Depression) حالتی احساسی است كه مشخصهاش اندوه، بیاحساسی (apathy) ، بدبینی (Pessimism) و احساس تنهایی است . این بیماری كه امروزه از شیوع بالایی در میان مراجعه كنندگان به كلینیكهای روانپزشكی برخوردار است، دارای تظاهرات متنوع و زیادی بوده كه از مهمترین آنها میتوان به اختلالات خواب اشاره نمود . تحقیقات نشان میدهد 75 درصد از بیماران افسرده مشكلی در خواب (چه به صورت بی خوابی و چه پرخوابی) دارند و همچنین علایم این بیماران در هنگام صبح تشدید میشود . نكته جالب و قابل توجه و مورد بحث ما این است كه در این بیماران چگالی (REM حركتسریع چشم) در نیمه اول خواب و همچنین كل زمان REM افزایش یافته و فاصله میان به خواب رفتن تا شروع اولین دوره REM یعنی ( latency - REM) كم شده و مرحله 4 خواب نیز كاهش مییابد . (1)
پس به عبارت سادهتر میتوان گفت، افراد افسرده زمان بیشتری را در مرحله خواب REM به سر میبرند . یعنی به میزان بیشتری نسبتبه سایرین خواب میبینند .
حال ببینیم، این موضوع چه ارتباطی با نماز صبح دارد، یعنی نماز صبح چه اثر درمانی میتواند در این بیماران داشته باشد؟
به طور متوسط 20 - 15 دقیقه طول میكشد تا یك فرد معمولی به خواب رود . پس در عرض 45 دقیقه وارد مراحل 3و4 خواب شده كه این مراحل عمیقترین مراحل خواباند . یعنی بیشترین تحریك برای بیدار كردن فرد در این مراحل لازم است . حدود 45 دقیقه پس از مرحله4 است كه نخستین دوره حركات سریع چشم (REM) فرا میرسید . هر چه از شب میگذرد، دورههای REM طولانیتر و مراحل 3و4 كوتاهتر میشود . بنابراین در اواخر شب، خواب شخص سبكتر شده و رؤیای بیشتری میبیند (یعنی خواب REM اش بیشتر میشود). پس قسمت اعظم خواب REM در ساعات نزدیك صبح بوقوع میپیوندد . و از طرفی دیدیم كه یكی از مشكلات مهم بیماران افسرده، افزایش یافتن طول خواب REM و خواب دیدن زیاد است . از این جهتیك مبنای مهم در تولید داروهای ضد افسردگی ایجاد داروهایی است كه كاهش دهنده مرحله REM خواب باشند (از جمله داروهای ضد افسردگی سه حلقهای) .
علاوه بر این یك روش درمانی جدید برای بیماران افسرده، بیدار نگه داشتن آنها برای كاهش میزان REM است، كه بهترین شكل آن نماز صبح است . (2) زمان نماز صبح كه مورد تاكید قرآن و همچنین بسیاری از روایات بوده، سبب كاهش قابل توجه میزان خواب REM در اشخاص میشود . زیرا شخص نمازگزار كه خود را ملزم به اقامه نماز صبح میداند و باید صبح گاه بیدار شود، پس در حقیقت جلوی ورود به مرحله قابل توجهی از REM را میگیرد . از این جهتبیداری صبحگاهی برای نماز خود به تنهایی میتواند یك عامل مهم بدون عارضه در پیشگیری از افسردگی مطرح باشد كه بر تمام روشهای درمانی دارویی و غیر دارویی ارجح است، چرا كه پیشگیری بر درمان مقدم است .
لازم به ذكر است آثار روحی و روانی ایمان به خدا و اقامه نماز بسیار زیاد است و نكات علمی بسیار شگرفی در اسرار سحر كه مورد تاكید فراوان اسلام نیز بوده، نهفته است كه انسان با دانستن آنها از تمام وجود زمزمه میكند;
اقم الصلوة لدلوك الشمس الی غسق الیل قرءان الفجر ان قرءان الفجر كان مشهودا (3)
نماز را از زوال آفتاب تا نهایت تاریكی شب برپا دار و (نیز) نماز صبح را، زیرا نماز صبح همواره (مقرون با) حضور (فرشتگان) است .
Keep up prayer from the declining of the sun till the darkness of the night and the morning recitation; surely the morning recitation is witnessed. (The Israelites/78)
پس به عبارت سادهتر میتوان گفت، افراد افسرده زمان بیشتری را در مرحله خواب REM به سر میبرند . یعنی به میزان بیشتری نسبتبه سایرین خواب میبینند .
حال ببینیم، این موضوع چه ارتباطی با نماز صبح دارد، یعنی نماز صبح چه اثر درمانی میتواند در این بیماران داشته باشد؟
به طور متوسط 20 - 15 دقیقه طول میكشد تا یك فرد معمولی به خواب رود . پس در عرض 45 دقیقه وارد مراحل 3و4 خواب شده كه این مراحل عمیقترین مراحل خواباند . یعنی بیشترین تحریك برای بیدار كردن فرد در این مراحل لازم است . حدود 45 دقیقه پس از مرحله4 است كه نخستین دوره حركات سریع چشم (REM) فرا میرسید . هر چه از شب میگذرد، دورههای REM طولانیتر و مراحل 3و4 كوتاهتر میشود . بنابراین در اواخر شب، خواب شخص سبكتر شده و رؤیای بیشتری میبیند (یعنی خواب REM اش بیشتر میشود). پس قسمت اعظم خواب REM در ساعات نزدیك صبح بوقوع میپیوندد . و از طرفی دیدیم كه یكی از مشكلات مهم بیماران افسرده، افزایش یافتن طول خواب REM و خواب دیدن زیاد است . از این جهتیك مبنای مهم در تولید داروهای ضد افسردگی ایجاد داروهایی است كه كاهش دهنده مرحله REM خواب باشند (از جمله داروهای ضد افسردگی سه حلقهای) .
علاوه بر این یك روش درمانی جدید برای بیماران افسرده، بیدار نگه داشتن آنها برای كاهش میزان REM است، كه بهترین شكل آن نماز صبح است . (2) زمان نماز صبح كه مورد تاكید قرآن و همچنین بسیاری از روایات بوده، سبب كاهش قابل توجه میزان خواب REM در اشخاص میشود . زیرا شخص نمازگزار كه خود را ملزم به اقامه نماز صبح میداند و باید صبح گاه بیدار شود، پس در حقیقت جلوی ورود به مرحله قابل توجهی از REM را میگیرد . از این جهتبیداری صبحگاهی برای نماز خود به تنهایی میتواند یك عامل مهم بدون عارضه در پیشگیری از افسردگی مطرح باشد كه بر تمام روشهای درمانی دارویی و غیر دارویی ارجح است، چرا كه پیشگیری بر درمان مقدم است .
لازم به ذكر است آثار روحی و روانی ایمان به خدا و اقامه نماز بسیار زیاد است و نكات علمی بسیار شگرفی در اسرار سحر كه مورد تاكید فراوان اسلام نیز بوده، نهفته است كه انسان با دانستن آنها از تمام وجود زمزمه میكند;
اقم الصلوة لدلوك الشمس الی غسق الیل قرءان الفجر ان قرءان الفجر كان مشهودا (3)
نماز را از زوال آفتاب تا نهایت تاریكی شب برپا دار و (نیز) نماز صبح را، زیرا نماز صبح همواره (مقرون با) حضور (فرشتگان) است .
Keep up prayer from the declining of the sun till the darkness of the night and the morning recitation; surely the morning recitation is witnessed. (The Israelites/78)
پینوشت:
1 . روانپزشكی بالینی كاپلان، ترجمه دكتر مرسده سمیعی و دكتر حسن رفیعی، ص152 .
2 . 40 نكته پزشكی پیرامون نماز، دكتر مجید ملك محمدی، ص3 .
3 . الاسراء (17): 78 .