رصد ستاره اي بسيار تخت
منبع:www.nojum.ir
اندازه گيري ميزان پخ شدگي ستاره آلفا نهر در استوا، نظريات اخترفيزيكي مربوطه را به چالش كشيد .
در نگاه اول تمامي ستاره ها و سيارات و هرآنچه كه در آسمان مي بينيم (غير از خرده سياركها و اجرام كوچك) به نظر گرد و كروي مي آيد. زمين ، سيارات ، خورشيد و ستارگان نزديك همگي كروي شكل هستند اما بررسي دقيق تر همين اجرام نشان از آن دارد كه واقعيت موجود با اين پيش فرض ما متفاوت است. به عنوان نمونه زمين ما با وجود آنكه سياره اي جامد است اما در اثر حركت دوراني خود اندكي از شكل گرد خود انحراف پيدا مي كند به طوريكه شعاع زمين در استوا حدود 21 كيلومتر از شعاع آن در قطب بيشتر است و اين معادل افزايش شعاع زمين و پخ شدگي آن به ميزان 3/0 % است.سيارات گازي و ستاره ها به دليل ساختار گازي خود ميزان بيشتري نسبت به زمين پخ مي شوند به ويژه آنكه بسياري از ستاره ها با سرعتي به مراتب بيش از سرعت دوران زمين ، به دور خود مي چرخند. اما اين اجرام تا چه حد مي توانند تخت شوند.
در رصدهايي كه اخيرا گروهي از اخترشناسان با كمك سيستم تداخل سنجي تلسكوپهاي بسيار بزرگ (VLTI) در مجموعه رصد خانه هاي پارانال متعلق به مجتمع رصدخانه هاي جنوبي اروپا انجام دادند، ستاره آلفا – نهر (Achernar) به عنوان ستاره اي نمونه كه داراي دوراني بسيار سريع است مورد بررسي دقيق قرار گرفت. نتيجه اين بررسيها بسيار هيجان انگيز و شگفت آور بود، بر خلاف تمامي تصورات قبلي اين ستاره در ناحيه استواي خود بيش از 50 % پخ مي شد به اين معني كه فاصله مركز ستاره تا نقطه اي از سطح كه در منطقه استواي ستاره قرار دارد بيش از 50 % بيش از فاصله اي است كه مركز اين ستاره با نقطه اي از سطح در قطب دارد. به عبارت بهتر اين ستاره بيش از اينكه ظاهري همانند يك توپ بسكتبال داشته باشد شبيه به يك توپ راگبي يا يك دوك نساجي است.
چنين درجه بالايي از پخ شدگي كه براي اولين بار اندازه گيري شده است چالشي جديد در برابر نظريات رايج اخترفيزيكي ايجاد كرده است چراكه هيچ يك از اين نظريات رايج نمي توانند بدون وارد آوردن پارامتري اضافي نظير حركتهاي زير سطحي ستاره و امثال آن اين ميزان بالاي تخت شدگي را توجيه كنند.
به نظر مي رسد تصوير جديد تصوير جديد نه تنها مدركي بر تواناييهاي بي نظير سيستم تداخل سنجي ارايه كرده است بلكه عرصه جديد در پژوهشهاي آتي اخترفيزيكي نيز به وجود آورده باشد.
در نگاه اول تمامي ستاره ها و سيارات و هرآنچه كه در آسمان مي بينيم (غير از خرده سياركها و اجرام كوچك) به نظر گرد و كروي مي آيد. زمين ، سيارات ، خورشيد و ستارگان نزديك همگي كروي شكل هستند اما بررسي دقيق تر همين اجرام نشان از آن دارد كه واقعيت موجود با اين پيش فرض ما متفاوت است. به عنوان نمونه زمين ما با وجود آنكه سياره اي جامد است اما در اثر حركت دوراني خود اندكي از شكل گرد خود انحراف پيدا مي كند به طوريكه شعاع زمين در استوا حدود 21 كيلومتر از شعاع آن در قطب بيشتر است و اين معادل افزايش شعاع زمين و پخ شدگي آن به ميزان 3/0 % است.سيارات گازي و ستاره ها به دليل ساختار گازي خود ميزان بيشتري نسبت به زمين پخ مي شوند به ويژه آنكه بسياري از ستاره ها با سرعتي به مراتب بيش از سرعت دوران زمين ، به دور خود مي چرخند. اما اين اجرام تا چه حد مي توانند تخت شوند.
در رصدهايي كه اخيرا گروهي از اخترشناسان با كمك سيستم تداخل سنجي تلسكوپهاي بسيار بزرگ (VLTI) در مجموعه رصد خانه هاي پارانال متعلق به مجتمع رصدخانه هاي جنوبي اروپا انجام دادند، ستاره آلفا – نهر (Achernar) به عنوان ستاره اي نمونه كه داراي دوراني بسيار سريع است مورد بررسي دقيق قرار گرفت. نتيجه اين بررسيها بسيار هيجان انگيز و شگفت آور بود، بر خلاف تمامي تصورات قبلي اين ستاره در ناحيه استواي خود بيش از 50 % پخ مي شد به اين معني كه فاصله مركز ستاره تا نقطه اي از سطح كه در منطقه استواي ستاره قرار دارد بيش از 50 % بيش از فاصله اي است كه مركز اين ستاره با نقطه اي از سطح در قطب دارد. به عبارت بهتر اين ستاره بيش از اينكه ظاهري همانند يك توپ بسكتبال داشته باشد شبيه به يك توپ راگبي يا يك دوك نساجي است.
چنين درجه بالايي از پخ شدگي كه براي اولين بار اندازه گيري شده است چالشي جديد در برابر نظريات رايج اخترفيزيكي ايجاد كرده است چراكه هيچ يك از اين نظريات رايج نمي توانند بدون وارد آوردن پارامتري اضافي نظير حركتهاي زير سطحي ستاره و امثال آن اين ميزان بالاي تخت شدگي را توجيه كنند.
به نظر مي رسد تصوير جديد تصوير جديد نه تنها مدركي بر تواناييهاي بي نظير سيستم تداخل سنجي ارايه كرده است بلكه عرصه جديد در پژوهشهاي آتي اخترفيزيكي نيز به وجود آورده باشد.
