مقدمه:
در اسلام والاترین فریضه بعد از ولایت که مسلمین بایدآن را ادا کنند ، نماز است به گونه ای که دیگر اعمال انسان از جمله ، نیکی به دیگران ، صدقه و ... با شرط قبولی نماز مورد قبول حق تعالی قرار می گیرد.
در این مقاله بعضی از رفتارها و روش های جذب و نوع برخورد هاو آنچه لازم است دقت بیشتری به آن داشته باشیم در هنگام مواجه با شخص بی نماز اعمم از خانواده بی نماز یا شاگردان و کلا کسانی را که می خواهیم به نماز دعوت کنیم .بیان می کنیم.
چگونه می توان کسی را که مقید نماز نیست، به خواندن آن ترغیب کرد ؟
نقش خانواده در تربیت دینی فرزندان
آنچه مهم است توجه پدر و مادرها است. قرآن یک آیه دارد می‌گوید: «رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ» (نور/37) مردانی هستند که تجارت را و داد و ستد اینها را از نماز سرگرم نمی‌کند. یعنی اگر وسط تجارت هم هست، صدای «قَدْ قَامَتِ الصَّلَاةُ» را شنید، مغازه را می‌بندد و مسجد می‌رود.
این رجال کجا هستند؟ قبل از این «رِجالٌ» می‌گوید: «فىِ بُیُوت» (نور/36) آنها در خانه‌هایی هستند که «أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَع» (نور/36) چون اگر خانواده، خانواده‌ی خوبی باشد، بچه هم… ببین بچه ماهی چون در دریا هست، شنا یاد می‌گیرد.
غذای مذهبی، این پدر و مادرهایی که انواع وسایل غفلت را در خانه‌ها می‌آورند. انواع ماهواره‌ها و نمی‌دانم وسایل عیش و نوش، اینها نمی‌فهمند، متوجه نیستند، که نسلشان را دارند از خدا جدا می‌کنند. فکر می‌کنند دارند به بچه‌شان خدمت می‌کنند. خدمت نیست که برای بچه‌هایمان همه‌ی وسایل غفلت را آماده کنیم. پدر و مادرها مسأله دارند.
ما سؤالی که کردیم، بیشتر بچه‌ها گفتند: ما نماز را در خانه یاد گرفتیم و از مادر، در جلسه‌ی قبل گفتم. نقش مادر خیلی نقش مهمی است.
در قرآن می‌فرماید: «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» (الرحمن/19) بعد می‌گوید: «لَّا یَبْغِیَانِ» (الرحمن/20) دو تا دریا آب شور و شیرین کنار هم اینها به هم تجاوز نمی‌کنند، بعد می‌گوید: «یخَْرُجُ مِنهُْمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجَانُ» (الرحمن/22)، «بَغی» با غین یعنی ظلم.
«لَّا یَبْغِیَانِ» چون ظلم نمی‌کنند، تجاوز نمی‌کنند یعنی آب شیرین در شور نمی‌آید، آب شور در شیرین نمی‌رود، چون این آب‌ها به هم تجاوز نمی‌کنند، «یخَْرُجُ مِنهُْمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجَانُ».
در خانه هم همینطور است، اگر زن و شوهر اهل تجاوز نبودند، مادر و پدر خوب بودند «یخَْرُجُ مِنهُْمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجَانُ» بچه‌هایشان لؤلؤ و مرجان می‌شوند.
اگر در خانه زن به شوهر حرف بد زد، شوهر به زن حرف بد زد، در خانه‌ای که درگیری هست بچه تربیت نمی‌شود. خانه‌ی نمازی، بچه‌اش نمازی می‌شود. نقش پدر و مادر، پدر و مادرها شما که امکاناتی برای بچه‌هایتان جور می‌کنید این امکانات را در سایه‌ی نماز انجام دهید.
اگر نمازت را بی‌غلط خواندی گوشواره می‌خرم. اگر رفتیم نماز جمعه آنجا مثلاً حالا دو چرخه‌ای، موتوری می‌خواهی، لباسی می‌خواهی، کفشی می‌خواهی در راه نماز جمعه می‌خرم. این پدر و مادر نقش دارند نمی‌شود بی‌تفاوت بود.
حساسیّت و جدیّت لازم در امور دینی
گاهی پدر و مادرها می‌گویند: آقا من به او گفتم گوش نداد. دیگر حوصله‌ام نمی‌رسد. خدا گفته: به بچه‌ات که سفارش نماز می‌کنی باید حوصله کنی.
«وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها» (طه/132)، «وَ أْمُرْ» امر کن، «أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ» یعنی بچه‌ات را وادار کن نماز بخواند، بعد می‌گوید: «وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها» آیه‌ی قرآن است که خواندم. یعنی مقاومت کن. نگو: ده بار گفتم گوش نداد.
گور پدرش می‌خواهد بخواند، می‌خواهد نخواند. شما اگر دیدی بچه دارد غذای فاسد می‌خورد، نگویی آقا نخور، جدی بگویی. ما گاهی وقت‌ها همینطور تذکر می‌دهیم ولی جدی نمی‌گوییم. حساس نیستیم.
یک وقت یک کسی گفت: من در ماشین بودم، به راننده گفتم: نگهدار. نگه نداشت، نمازم قضا شد. گناه گردن او! گفتم: چطوری گفتی؟
گفت: رفتم گفتم: آقای راننده نگهدار نماز بخوانیم، او هم گفت: بنشین به تو خبر می‌دهم. ما هم نشستیم و به ما خبر نداد. نماز قضا شد، گفتم: اگر ساکت می‌افتاد چطور می‌گفتی؟ نگه دار…. نگه دار… چه شد؟ ساکم افتاد.
{با بیان حرکت} برای نماز اینطور گفتی؟ گفت: نه اینطور نگفتم. گفتم: پس دلت به حال ساکت بیش از نماز می‌سوزد. جدی نگفتی. ما گاهی وقت‌ها سر یک چیزی جدی هستیم.
یکی از علما داشت در کوچه حرکت می‌کرد، دید یک خانمی به یک خانمی رسید گفت: تمام واجبات دخترم را حل کردم. این آیت الله که می‌رفت گفت: اوه! این خانم چه کسی است؟
من یک عمری آیت الله هستم هنوز جرأت نمی‌کنم بگویم تمام واجبات دخترم را حل کردم. یک خرده ایستاد ببیند اینها به هم چه می‌گویند. گفت: یخچالش را خریدم، فرشش را خریدم، اوه… فهمیدیم اینها واجبات بوده! نزد ما اینها واجبات است!
یعنی اگر یک خانمی شش تا بشقاب دارد گلهایش یک شکل است، یکی از بشقاب‌ها بشکند، خیابان و بازار را زیر و زبر می‌کند که این بشقاب ششم گلش به بشقاب پنجم بخورد. اگر نخورد می‌گوید: آبرویم رفت.
این سفال‌ها گلش به هم نخورد. ولی دیدید کسی بگوید که حتی حاجی خانم‌هایی که مکه می‌روند، آنجا سوغاتی می‌خرند، می‌گوید: این دوربین را چند خریدی؟ مثلاً می‌گوید: دویست ریال، می‌گوید: آخ!
می‌گوییم: چه شد؟ می‌گوید: من خریدم سیصد ریال! (خنده حضار) ولی یک حاجی خانم در عمرمان مکرر ما رفتیم مکه، یک حاج خانم دیگر می‌گوید: آقا چند رکعت نماز در مسجد الحرام خواندی؟
من ده رکعت، آخ! من هشت رکعت خواندم! از اینجا می‌رود آنجا بر سرش میزند برای اینکه دوربین بخرد. ما خودمان مشکل داریم. آن سوزی که باید باشد نیست. پدر و مادر وقتی نمره‌ی بچه‌اش را می‌گیرد باید ببیند، فیزیک، ورزش، چه و چه… نمره‌ی دینی‌اش چقدر است؟
.بصیرت بخشیدر اسلام والاترین فریضه بعد از ولایت که مسلمین بایدآن را ادا کنند ، نماز است به گونه ای که دیگر اعمال انسان از جمله ، نیکی به دیگران ، صدقه و ... با شرط قبولی نماز مورد قبول حق تعالی قرار می گیرد.
در این مقاله بعضی از رفتارها و روش های جذب و نوع برخورد هاو آنچه لازم است دقت بیشتری به آن داشته باشیم در هنگام مواجه با شخص بی نماز اعمم از خانواده بی نماز یا شاگردان و کلا کسانی را که می خواهیم به نماز دعوت کنیم .بیان می کنیم.
چگونه می توان کسی را که مقید نماز نیست، به خواندن آن ترغیب کرد ؟
نقش خانواده در تربیت دینی فرزندان
آنچه مهم است توجه پدر و مادرها است. قرآن یک آیه دارد می‌گوید: «رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ» (نور/37) مردانی هستند که تجارت را و داد و ستد اینها را از نماز سرگرم نمی‌کند. یعنی اگر وسط تجارت هم هست، صدای «قَدْ قَامَتِ الصَّلَاةُ» را شنید، مغازه را می‌بندد و مسجد می‌رود.
این رجال کجا هستند؟ قبل از این «رِجالٌ» می‌گوید: «فىِ بُیُوت» (نور/36) آنها در خانه‌هایی هستند که «أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَع» (نور/36) چون اگر خانواده، خانواده‌ی خوبی باشد، بچه هم… ببین بچه ماهی چون در دریا هست، شنا یاد می‌گیرد.
غذای مذهبی، این پدر و مادرهایی که انواع وسایل غفلت را در خانه‌ها می‌آورند. انواع ماهواره‌ها و نمی‌دانم وسایل عیش و نوش، اینها نمی‌فهمند، متوجه نیستند، که نسلشان را دارند از خدا جدا می‌کنند. فکر می‌کنند دارند به بچه‌شان خدمت می‌کنند. خدمت نیست که برای بچه‌هایمان همه‌ی وسایل غفلت را آماده کنیم. پدر و مادرها مسأله دارند.
ما سؤالی که کردیم، بیشتر بچه‌ها گفتند: ما نماز را در خانه یاد گرفتیم و از مادر، در جلسه‌ی قبل گفتم. نقش مادر خیلی نقش مهمی است.
در قرآن می‌فرماید: «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» (الرحمن/19) بعد می‌گوید: «لَّا یَبْغِیَانِ» (الرحمن/20) دو تا دریا آب شور و شیرین کنار هم اینها به هم تجاوز نمی‌کنند، بعد می‌گوید: «یخَْرُجُ مِنهُْمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجَانُ» (الرحمن/22)، «بَغی» با غین یعنی ظلم.
«لَّا یَبْغِیَانِ» چون ظلم نمی‌کنند، تجاوز نمی‌کنند یعنی آب شیرین در شور نمی‌آید، آب شور در شیرین نمی‌رود، چون این آب‌ها به هم تجاوز نمی‌کنند، «یخَْرُجُ مِنهُْمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجَانُ».
در خانه هم همینطور است، اگر زن و شوهر اهل تجاوز نبودند، مادر و پدر خوب بودند «یخَْرُجُ مِنهُْمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجَانُ» بچه‌هایشان لؤلؤ و مرجان می‌شوند.
اگر در خانه زن به شوهر حرف بد زد، شوهر به زن حرف بد زد، در خانه‌ای که درگیری هست بچه تربیت نمی‌شود. خانه‌ی نمازی، بچه‌اش نمازی می‌شود. نقش پدر و مادر، پدر و مادرها شما که امکاناتی برای بچه‌هایتان جور می‌کنید این امکانات را در سایه‌ی نماز انجام دهید.
اگر نمازت را بی‌غلط خواندی گوشواره می‌خرم. اگر رفتیم نماز جمعه آنجا مثلاً حالا دو چرخه‌ای، موتوری می‌خواهی، لباسی می‌خواهی، کفشی می‌خواهی در راه نماز جمعه می‌خرم. این پدر و مادر نقش دارند نمی‌شود بی‌تفاوت بود.
حساسیّت و جدیّت لازم در امور دینی
گاهی پدر و مادرها می‌گویند: آقا من به او گفتم گوش نداد. دیگر حوصله‌ام نمی‌رسد. خدا گفته: به بچه‌ات که سفارش نماز می‌کنی باید حوصله کنی.
«وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها» (طه/132)، «وَ أْمُرْ» امر کن، «أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ» یعنی بچه‌ات را وادار کن نماز بخواند، بعد می‌گوید: «وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها» آیه‌ی قرآن است که خواندم. یعنی مقاومت کن. نگو: ده بار گفتم گوش نداد.
گور پدرش می‌خواهد بخواند، می‌خواهد نخواند. شما اگر دیدی بچه دارد غذای فاسد می‌خورد، نگویی آقا نخور، جدی بگویی. ما گاهی وقت‌ها همینطور تذکر می‌دهیم ولی جدی نمی‌گوییم. حساس نیستیم.
یک وقت یک کسی گفت: من در ماشین بودم، به راننده گفتم: نگهدار. نگه نداشت، نمازم قضا شد. گناه گردن او! گفتم: چطوری گفتی؟
گفت: رفتم گفتم: آقای راننده نگهدار نماز بخوانیم، او هم گفت: بنشین به تو خبر می‌دهم. ما هم نشستیم و به ما خبر نداد. نماز قضا شد، گفتم: اگر ساکت می‌افتاد چطور می‌گفتی؟ نگه دار…. نگه دار… چه شد؟ ساکم افتاد.
{با بیان حرکت} برای نماز اینطور گفتی؟ گفت: نه اینطور نگفتم. گفتم: پس دلت به حال ساکت بیش از نماز می‌سوزد. جدی نگفتی. ما گاهی وقت‌ها سر یک چیزی جدی هستیم.
یکی از علما داشت در کوچه حرکت می‌کرد، دید یک خانمی به یک خانمی رسید گفت: تمام واجبات دخترم را حل کردم. این آیت الله که می‌رفت گفت: اوه! این خانم چه کسی است؟
من یک عمری آیت الله هستم هنوز جرأت نمی‌کنم بگویم تمام واجبات دخترم را حل کردم. یک خرده ایستاد ببیند اینها به هم چه می‌گویند. گفت: یخچالش را خریدم، فرشش را خریدم، اوه… فهمیدیم اینها واجبات بوده! نزد ما اینها واجبات است!
یعنی اگر یک خانمی شش تا بشقاب دارد گلهایش یک شکل است، یکی از بشقاب‌ها بشکند، خیابان و بازار را زیر و زبر می‌کند که این بشقاب ششم گلش به بشقاب پنجم بخورد. اگر نخورد می‌گوید: آبرویم رفت.
این سفال‌ها گلش به هم نخورد. ولی دیدید کسی بگوید که حتی حاجی خانم‌هایی که مکه می‌روند، آنجا سوغاتی می‌خرند، می‌گوید: این دوربین را چند خریدی؟ مثلاً می‌گوید: دویست ریال، می‌گوید: آخ!
می‌گوییم: چه شد؟ می‌گوید: من خریدم سیصد ریال! (خنده حضار) ولی یک حاجی خانم در عمرمان مکرر ما رفتیم مکه، یک حاج خانم دیگر می‌گوید: آقا چند رکعت نماز در مسجد الحرام خواندی؟
من ده رکعت، آخ! من هشت رکعت خواندم! از اینجا می‌رود آنجا بر سرش میزند برای اینکه دوربین بخرد. ما خودمان مشکل داریم. آن سوزی که باید باشد نیست. پدر و مادر وقتی نمره‌ی بچه‌اش را می‌گیرد باید ببیند، فیزیک، ورزش، چه و چه… نمره‌ی دینی‌اش چقدر است؟
بصیرت چنین تعریف شده است:«قوای قلب،نورانی به نور قدسی است که به واسطه آن حقایق اشیا و بواطن را می بیند، همانطوری که چشم، صورت اشیا را می بیند».(1)
یکی از اصول تربیت اسلامی این است که باطن انسان بر ظاهرش اثر می گذارد؛ یعنی هر گاه رفتار مطلوب در ظاهر کسی پیدا شود،می توان آن را ناشی از وضعیت درونی دانست.
البته این سخن بدین معنا نیست که تمام همّ و غمّ ما صرف ظاهرسازی شود،بلکه اصل باطن است و باید در درجه اول در صدد تغییر و تحوّل باطن برآمد.
اسلام در دستورهای عبادی خود که اصولاً بر تعبّد و تسلیم مبتنی است، به عنصر دانش و بصیرت اهتمام می ورزد.مسلمانی که وظیفه دارد در هر شبانه روز پنج بار عبادت بزرگی همچون نماز را به جا آرد،باید رمز و راز آن را بداند و بفهمد که برای چه باید نماز بخواند.
اگر مربیان به دانش آموزان در رابطه با نماز بینشی عطا کنند که در سایه آن دانش آموزان احساس کنند که نماز باعث تعالی و رشد آنها در طول زندگی می باشد.
و نیز به آنها بفهمانند که نماز برترین عبادت،جامع کمالات و کلید مشکلات است و این بصیرت را در آنها به وجود آورند که نماز ملاک ارزشی آدمی و معیار قبولی و رسمیت تمام اعمال و عبادات اوست،نماز حدیث عشق و بهترین ارتباط مؤمن با حضرت دوست است .
و اینکه عاشقانه ترین حالات و زیباترین روحیات و تربیت های الهی در این موقع پدید می آید، مسلماً شاگردان رغبت بیشتری به نمازشان می دهند.
الگوسازی
امام صادق (ع) می فرماید:«کونوا دعاة الناس بأعمالکم و لا تکونوا دعاة بالسنتکم»(2) مردم را با رفتار خود به حق رهبری کنید نه با زبان خویش.
چشم و گوش فرزندان چون آیینه ای است که هر چیزی در آن منعکس می شود. و مادر می تواند با رفتار خود، خصلت ها؛ امانت، صداقت، وفای به عهد، حق جویی و… را در فرزند احیا کند و یا آنها را از میان ببرد.
فرزندان با مشاهده رفتار پدر و مادر هنگام شرکت در نماز جماعت و دیدن فیلم ها و پوسترهای مربوط به نماز به طور غریزی از آنان تقلید نموده و اعمال و حرکات مشاهده شده را تکرار می کنند.
هیچ عنصری از عناصر مدرسه نمی توانند همانند معلّم الگوساز و یا الگو سوز باشند.معلّم و مربّی به خاطر نفوذ معنوی با تمام رفتارشان، الگوها و سرمشق هایی در اختیار شاگردان قرار می دهند.شخصیت معلم دارای اثری عمیق و پایدار در افکار و قلوب شاگردان می باشد.
نوجوانان در سنینی از عمر قرار دارند که تمام جلوه گاهای افکار و احساس های درونی معلّم را که به گفتار و رفتار او می انجامد، معیاری برای افکار و اعمال خویش قرار می دهند.
فرصت ها و اوقاتی که دانش آموزان در مدارس سپری می سازند، بیشترین و زنده ترین لحظات عمر آنها را تشکیل می دهد.در محیط مدرسه نیز عمده ترین اوقات آنها در ارتباط با معلم می گذرد.به همین جهت تأثیر معلم بیش از سایر عوامل است.
درتربیت اسلامی به ارائه الگو توجه فراوانی شده است و آیاتی از قرآن مجید، پیامبر اسلام (ص) را الگو معرفی می نمایند و مردم را به تأسی از او هدایت می کنند.
روش تبشیر و انذار
الف) تبشیر:یکی از روش های تربیتی پیامبران الهی برای هدایت مردم به سوی ارزش های الهی، بشارت دادن بوده است؛ یعنی به مردم بشارت می داده اند که بعد از انجام این تکالیف چه عطایایی نصیب شما می شود، قرآن برای عده ای از انسان های وارسته از نعمت رضوان در بهشت سخن می گوید.
امّا چون همه مردم به این مقام نمی رسند برای عدّه ای دیگر از خوراکی ها و پوشیدنی ها سخن می گوید.این بشارت ها مبین نکته تربیتی مهمی برای مربّیان و معلمان است و آن این که برای همه نباید از نوع تربیتی واحدی استفاده کرد.
زیرا امری ممکن است در یک دانش آموز شوقی بسیار ایجاد کند و همین امر برای دانش آموزی دیگر نه تنها شوقی ایجاد نکند؛ بلکه انزجار و نفرت ایجاد کند.
ب) انذار:انذار را به خبر دادن که همراه با ترساندن باشد، معنا کرده اند.(3) مقتضای عدل الهی این است که پیش از وقوع مجازات، آگاهی کافی نسبت به آن ایجاد شود.
زیرا کسی حقیقتاً قابل مجازات است که از روی آگاهی و عمد به کار خلاف دست زند و قرآن به عنوان انذارگر برای بشر معرفی شده است.
«انّها لاحدی الکبر. نذیراً للبشر»(4) و از طریق انذار بشر را از عاقبت کارهای ناشایست آگاه می سازد.بر حسب طبیعت انسانی و اقتضای سن، مربی می تواند دانش آموزان را از عاقبت ترک نماز و سبک شمردن، آنان را انذار کند و به سوی نماز سوق دهد.
روش تشویق
یکی از روش های بسیار مؤثر در تربیت، تشویق کارهای خوب است.تشویق در روح جوان اثر می گذارد و او را ترغیب می کند.
تشویق صورت های مختلف دارد و به سن و درک او و نوع عمل او بستگی دارد.گاه به صورت دلجویی، گفتن یک عبارت محبت آمیز است ،برخی اوقات یک نگاه توأم با لبخند و … می باشد.و برای اینکه امر تشویق، زیان و خطری را برای فرد موجب نشود ، رعایت نکات ذیل حائز اهمیت است:
ـ «باید عمل یا اخلاق نیک جوان را تحسین کرد، نه خود او را؛
ـ تشویق صورت رشوه به خود نگیرد؛
ـ علت تشویق بایستی معین شود؛
ـ تشویق و تحسین در حضور جمع اثر بیشتری دارد؛
ـ تشویق وسیله است و نباید به صورت غایت و هدف در آید».
موعظه از طرف دیگران
سعی کنید افرادی که صحبت آنها بر روی ایشان نافذ است، پیدا کنید و از آنان بخواهید که با مهارت و شگرد شایسته ای، با آنها درباره نماز صحبت کنند . این کار را می توان از طریق جلسه میهمانی یا در طول مسافرت به انجام رساند .
از خودتان شروع کنید
با عمل خویش انگیزش خواندن نماز را در آنها ایجاد کنید. سعی کنید شما و دیگران، نمازتان را هنگام حضور آنها برگزار کنید و شور و اشتیاق خود به نماز و راز و نیاز با خدا را هرچه بهتر به منصه ظهور برسانید .
ابتدا با عمل خود او را تشویق به نماز اول وقت و اعمال عبادی کنید، یعنی خودتان نمازتان را سر وقت بخوانید . سایر احکام واجب را به همین صورت انجام دهید. با عمل به دستورات الهی او را دعوت به کارهای خوب و انجام وظایف شرعی و ترک محرمات کنید.
سپس در مورد اهمیت نماز و تأثیر مثبت عبادات برای او بگویید یا کتاب هایی که در این زمینه نوشته شده ،مثل کتاب نماز از آقای قرائتی و یا تهیه نوارهای مذهبی از کسانی که سخنان آن ها جذاب و تأثیرگذار است، معاشرت با خانواده های متدین و ایجاد روابط خانوادگی با آن ها و ارتباط دادن او با دوستانی مذهبی.
بیان حکمت و فلسفه نماز
فلسفه نماز را در فرصت های مناسب بیان کنید. مثلاً سئوال و جوابهایی که قبلاً تهیه دیده اید، بین شما و دیگران مطرح و جواب داده شود . البته لازمه اش مطالعه و پیش بینی قبلی است .
به عنوان نمونه در اینجا به چند جمله اشاره می شود: فطرت انسان خواهان تشکر از ولی نعمت است. جبلّت القلوب علی حبََّّ من احسن الیها، قلب ها بر اساس دوستی و محبت کسی که به انسان احسان کند، آفریده شده است .
و از آن جا که در اصل خدای سبحان خالق و هستی بخش ماست و از سویی همه نعمت ها و برکاتی که در زندگی ما وجود دارد از آن اوست. بنابراین لازم است به اقتضای تکلیف فطری خودمان از قادر منان تشکر کنیم .
حال این تشکر باید به چه شکل و کیفیتی باشد ؟ انبیای الهی روشنگر این حقیقت بوده اند و نبی مکرم اسلام نیز به نوبه خویش نماز را با این شکل و هیئت خاص به ما معرفی فرموده اند.
بنابراین همان گونه که پروردگار مهربان هرشب و روز، ما را رهین الطاف و برکات خویش گردانیده است، ما بندگان نیز موظفیم هرچند ساعت یکبار در برابر محبوب قلب و عزیز دلمان بایستیم و از او نهایت سپاسگزاری و تشکر را بنماییم.
نماز تشکر است، تواضع است، تجدید عهد با خداست، ابراز نیاز در برابر بی نیاز مطلق است. نماز زنده نگاه داشتن یاد خدا در دل است.
نماز انسان را به خدا نزدیک و با او مأنوس می کند و اصولا اگر نماز با توجه به خشوع و حضور قلب ادا شود، به یقین در روح و جان ما اثر گذاشته و انسان را ا زشتی ها و گناهان مصونیت می بخشد .
مشارکت در نماز جماعت و جمعه
پیشنهاد دیگر اینکه تلاش کنید به هر کیفیت و طریقی شده، ایشان را به نماز جمعه و جماعت ببرید که با دیدن عبادت و نماز دیگران تحت تأثیر قرار گیرد .
خاطرات تاریخی
تلاش کنید از نماز بزرگان و شخصیتها در نزد ایشان صحبت کنید. مثلاً حضرت علی(ع) با همه شخصیت و گرفتاریهایی که داشتند، چگونه و با چه اشتیاقی به اقامه نماز می پرداختند. همچنین گرایش رجال بزرگ سیاسی، علمی و ... به نماز را ، به ایشان گوشزد کنید .
سفرهای زیارتی
سفرهای زیارتی ، می تواند در ایشان نقش مؤثری داشته باشد. بنابراین سعی کنید ایشان را به این گونه مسافرت ها تشویق نموده و انگیزش دهید.
تشویق و تنبیه:
در صورت همکاری با شما گرچه یک گام، ایشان را مورد تشویق قرار دهید.
در اعمال نظارت به هیچ وجه از روش تشویق و تنبیه بینیاز نیستیم؛ چراکه در تعلیـم و تـربیـت، تشویق و تنبیه به منزلۀ دو بال هستند که با آنها، متربی به پرواز در می‌آید و به سوی مقصد عالی رشد و تکامل، حرکت می‌کند.
در این‌باره نوع رفتار امام خمینی; با نوه‌اش به هنگام نماز بسیار آموزنده است. یکی از نوه‌های امام می‌گوید: وقتی بچه بودم، یک بار که امام مشغول نمازخواندن بود، من هم رفتم پشت سر ایشان ایستادم و همان کارهایی را که ایشان انجام می‌دادند، من هم تکرار می‌کردم.
[پس از اتمام نماز] امام چند جلد کتاب کودکان که همان‌جا بود، برداشتند [به عنوان هدیه] به من دادند. بعدها هر موقع من به اتاق امام می‌رفتم، یا ایشان مرا می‌دید، از من می‌پرسید [آیا نمازت را خوانده‌ای یا نه؟] اگر می‌گفتم بله، می‌گفتند: آفرین.(5)
تغافل
اولین اقدام در نظارت و مراقبت «تغافل» است. هنگامی که متوجه خطایی میشویم، در بسیاری از مـوارد لازم نیست آن را یـادآور شـویم؛
بـلکه بـاید وانمود کنیم چیزی نمیدانیم. تغافل و چشم‌پوشی از اشتباه دیگران، یک فضیلت اخلاقی بزرگ است؛ امیرمؤمنان(علیه السلام) میفرمایند:
«مِنْ أَشْرَفِ أَعْمَالِ الْکَرِیمِ غَفْلَتُهُ عَمَّا یَعْلَم؛[(6)یکی از با ارزشترین کارهای انسان بزرگوار تغافل از چیزهایی است که از آن آگاه است.»
تذکر
دومین اقدام در راستای نظارت و مراقبت، یادآوری دادن است. یعنی گفتار و یا رفـتاری که از مربی [و والدین] سر میزند تا متربی را نسبت به آنچه از یاد برده، یا از آن غفلت کرده و از آن بـیخبر است و اطلاع از آن بـرای او لازم میباشد، آگاه سازد و احساسات او را در قبال آنها برانگیزد.(7)
مواردی در مورد همسران بی نماز
با او قرآن بخوانید
خواندن روایات و احادیث در کنار همسرتان، ممکن است او را مشتاق کند که بیشتر در این زمینه مطالعه داشته باشد، بخواند و علاقه‌مند شود که نماز بخواند.
به او فرصت بدهید
شاید دفعات اول که به او می‌گویید که نماز بخواند او زود قبول نکند. انتظار تغییر سریع دیدگاه‌ها و باورهای او را نداشته باشید و به او فرصت بدهید که خودش هم مطالعه کند، فکر کند و بعد تصمیم‌گیری کند.
با لحن بد و با بی‌احترامی صحبت نکنید
در متن بالا هم اشاره کردیم که با زورگویی پیش نروید و حال تاکید می‌کنیم که با لحن بد و با بی‌احترامی صحبت نکنید، بلکه همیشه به خاطر داشته باشید که برای تاثیرگذاری بیشتر روی همسرتان، باید از نزدیکی و صمیمیت عاطفی و احساسی‌تان استفاده کنید و با لحن شیرین با او صحبت کنید.
هر چقدر بیشتر فشار بیاورید و زور بگویید، احتمال اینکه او تغییر کند کاهش می‌یابد و از میزان تاثیرگذاری کلام‌تان کم می‌شود. پس مراقب لحن گفتار و جمله‌بندی‌تان باشید.
قهر نکنید.
اگر او همچنان پافشاری کرد که به هر دلیلی دوست ندارد یا نمی‌خواهد نماز بخواند، قهر نکنید. قهر کردن، سرد شدن از رابطه زناشویی و یا دعوا کردن هرگز راهکارهای مناسبی برای حل این مشکل نیست، بلکه بیشتر فاصله بین‌تان را افزایش می‌دهد.
از او بخواهید گاهی وقت نمازها را به شما یادآوری کند
او را در فرایند نماز خواندن‌تان مشارکت دهید. این کار می‌توانید او را مشتاق کند که خودش هم با شما هم قدم شود و نماز بخواند. مثلا می‌توانید گاهی از او بخواهید که به شما وقت نمازها را یادآوری کند.
از زوج درمانگر کمک بگیرید
اگر در این مسیر موفق نبودید، بهتر است با زوج درمانگران همیار عشق مشورت کنید و راهکارهای لازم را دریافت کنید. چرا مهم است که از کمک تخصصی مشاور استفاده کنید؟
چون اصرارهای زیاد بی‌فایده است و می‌تواند باعث لجبازی همسرتان شود. بنابراین بهتر است در صورت حل نشدن این مشکل، از زوج درمانگران کمک بگیرید و تلاش‌ها و اصرارهای خودسرانه خودداری کنید.
جذب با خشرویی
اگر مشکلی برای وی ایجاد شد، با کمال خوشرویی و محبت به او کمک نمایید. سعی کنید با اخلاق تان او را جذب خود کنید تا به مرور زمان بتوانید در او نفوذ کنید.
سرزنش ممنوع
او را سرزنش و توبیخ نکنید (به خصوص در برابر خویشان و دوستان) . از جر و بحث و مجادله با وی پرهیز کنید.
از او مشورت بگیرید.
در مقابل کارهای او بی تفاوت نباشید، بلکه اگر ممکن است او را راضی کنید تا در مورد اهمیت دستورات دینی با شما گفتگو کند. باید سعی کنید رفتارتان کاملا صادقانه باشد.
به او بفهمانید که می خواهید مشخص کنید که کدام راه صحیح است، دین داری یا بی دینی. به او بگویید یا شما را قانع کند یا شما او را قانع کنید. البته لازم است ابتدا خود را برای یک گفتگوی عالمانه و در عین حال دوستانه آماده کنید.
برای این کار بهتر است از صحبت درباره اعتقادات شروع کنید، زیرا بی اهمیتی به دستورات شرع تا حدود زیادی به خاطر ضعیف شدن عقیده فرد به خدا و قیامت است.
اگر بتوانید اصل وجود خدا را که در فطرت همه انسان ها نهاده شده با دلایل محکم عقلی برای او ثابت کنید . نیز توجه او را به قیامت و سختی آن بیش تر کنید. ممکن است در کارتان موفق شوید.
اصلاح رفتاری
بسیاری از انحرافات به خاطر همنشینی با دوستان ناباب در انسان ایجاد می شود. اگر کاری کنید که با این گونه افراد کم تر رفت و آمد کند و نسبت به آن ها بدبین شود، قدم بزرگی در اصلاح او برداشته اید.
صبر و خسته نشدن
۶- تلاش شما برای نجات همسرتان از این وضعیت بسیار با ارزش است، حتی اگر هیچ تأثیری بر او نداشته باشد، بنابراین با صبر و حوصله به کارتان ادامه دهید .
هرگز کاری نکنید که لجاجت او بیش تر شود. بلکه او را تشویق به توبه و بازگشت به اسلام کنید . حداقل این که سعی کنید مشکل او در افراد دیگر مثل فرزند تأثیر نگذارد . اگر فعلا اصلاح پذیر نیست،در آینده امید به بازگشت و توبه را در او تقویت کنید.
در ضمن مطالعه کتابهای ذیل در این زمینه مفید است :
1- راز نماز، محسن قرائتی .
2- پاداشهای نمازگزاران .
3- داستانها و حکایت های نماز (1) .
4- یکصد و چهارده نکته درباره نماز.
نتیجه:
از بیانات فوق در این مقاله به این نکته می رسیم که:
الف:مسئله نماز به کل جامعه مربوط است و کسی نمی تواند جهت جذب این فریضه در این مسیر بی خیال باشد.
ب.درست است نماز بحث شخصی و فردی هست اما واجب الهی انسان را تکلیف می کند که امر به معروف کند.
ج.همانطور که برای دنیای یکدیگر هزینه می کنیم برای آحرت یکدیگر هم باید هزینه کنیم.عالبا برای نماز هزینه ای نمی شود.
د.راه جذب و افتادن در مسیر جذب احتیاج به صبر و حوصله وزمان کافی لازم دارد در این مسیر نباید خسته و نا امید شویم.
پی نوشت:
1.التعریفات، ص 20.
2.سفینة البحار،ج2،ص278
3.مفردات الفاظ قرآن.
4.سوره مدثر، آیات35و36.
5. نک: نشریه طوبی، بهمن 1386، ش26، ص56.
6. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص 507.
7. قائمی مقدم، محمدرضا، روشهای تربیتی در قرآن، ج 1، ص 43.
منبع:از خودتان شروع کنید
با عمل خویش انگیزش خواندن نماز را در آنها ایجاد کنید. سعی کنید شما و دیگران، نمازتان را هنگام حضور آنها برگزار کنید و شور و اشتیاق خود به نماز و راز و نیاز با خدا را هرچه بهتر به منصه ظهور برسانید .
ابتدا با عمل خود او را تشویق به نماز اول وقت و اعمال عبادی کنید، یعنی خودتان نمازتان را سر وقت بخوانید . سایر احکام واجب را به همین صورت انجام دهید. با عمل به دستورات الهی او را دعوت به کارهای خوب و انجام وظایف شرعی و ترک محرمات کنید.
سپس در مورد اهمیت نماز و تأثیر مثبت عبادات برای او بگویید یا کتاب هایی که در این زمینه نوشته شده ،مثل کتاب نماز از آقای قرائتی و یا تهیه نوارهای مذهبی از کسانی که سخنان آن ها جذاب و تأثیرگذار است، معاشرت با خانواده های متدین و ایجاد روابط خانوادگی با آن ها و ارتباط دادن او با دوستانی مذهبی.
بیان حکمت و فلسفه نماز
فلسفه نماز را در فرصت های مناسب بیان کنید. مثلاً سئوال و جوابهایی که قبلاً تهیه دیده اید، بین شما و دیگران مطرح و جواب داده شود . البته لازمه اش مطالعه و پیش بینی قبلی است .
به عنوان نمونه در اینجا به چند جمله اشاره می شود: فطرت انسان خواهان تشکر از ولی نعمت است. جبلّت القلوب علی حبََّّ من احسن الیها، قلب ها بر اساس دوستی و محبت کسی که به انسان احسان کند، آفریده شده است .
و از آن جا که در اصل خدای سبحان خالق و هستی بخش ماست و از سویی همه نعمت ها و برکاتی که در زندگی ما وجود دارد از آن اوست. بنابراین لازم است به اقتضای تکلیف فطری خودمان از قادر منان تشکر کنیم .
حال این تشکر باید به چه شکل و کیفیتی باشد ؟ انبیای الهی روشنگر این حقیقت بوده اند و نبی مکرم اسلام نیز به نوبه خویش نماز را با این شکل و هیئت خاص به ما معرفی فرموده اند.
بنابراین همان گونه که پروردگار مهربان هرشب و روز، ما را رهین الطاف و برکات خویش گردانیده است، ما بندگان نیز موظفیم هرچند ساعت یکبار در برابر محبوب قلب و عزیز دلمان بایستیم و از او نهایت سپاسگزاری و تشکر را بنماییم.
نماز تشکر است، تواضع است، تجدید عهد با خداست، ابراز نیاز در برابر بی نیاز مطلق است. نماز زنده نگاه داشتن یاد خدا در دل است.
نماز انسان را به خدا نزدیک و با او مأنوس می کند و اصولا اگر نماز با توجه به خشوع و حضور قلب ادا شود، به یقین در روح و جان ما اثر گذاشته و انسان را ا زشتی ها و گناهان مصونیت می بخشد .
مشارکت در نماز جماعت و جمعه
پیشنهاد دیگر اینکه تلاش کنید به هر کیفیت و طریقی شده، ایشان را به نماز جمعه و جماعت ببرید که با دیدن عبادت و نماز دیگران تحت تأثیر قرار گیرد .
خاطرات تاریخی
تلاش کنید از نماز بزرگان و شخصیتها در نزد ایشان صحبت کنید. مثلاً حضرت علی(ع) با همه شخصیت و گرفتاریهایی که داشتند، چگونه و با چه اشتیاقی به اقامه نماز می پرداختند. همچنین گرایش رجال بزرگ سیاسی، علمی و ... به نماز را ، به ایشان گوشزد کنید .
سفرهای زیارتی
سفرهای زیارتی ، می تواند در ایشان نقش مؤثری داشته باشد. بنابراین سعی کنید ایشان را به این گونه مسافرت ها تشویق نموده و انگیزش دهید.
تشویق و تنبیه:
در صورت همکاری با شما گرچه یک گام، ایشان را مورد تشویق قرار دهید.
در اعمال نظارت به هیچ وجه از روش تشویق و تنبیه بینیاز نیستیم؛ چراکه در تعلیـم و تـربیـت، تشویق و تنبیه به منزلۀ دو بال هستند که با آنها، متربی به پرواز در می‌آید و به سوی مقصد عالی رشد و تکامل، حرکت می‌کند.
در این‌باره نوع رفتار امام خمینی; با نوه‌اش به هنگام نماز بسیار آموزنده است. یکی از نوه‌های امام می‌گوید: وقتی بچه بودم، یک بار که امام مشغول نمازخواندن بود، من هم رفتم پشت سر ایشان ایستادم و همان کارهایی را که ایشان انجام می‌دادند، من هم تکرار می‌کردم.
[پس از اتمام نماز] امام چند جلد کتاب کودکان که همان‌جا بود، برداشتند [به عنوان هدیه] به من دادند. بعدها هر موقع من به اتاق امام می‌رفتم، یا ایشان مرا می‌دید، از من می‌پرسید [آیا نمازت را خوانده‌ای یا نه؟] اگر می‌گفتم بله، می‌گفتند: آفرین.(5)
تغافل
اولین اقدام در نظارت و مراقبت «تغافل» است. هنگامی که متوجه خطایی میشویم، در بسیاری از مـوارد لازم نیست آن را یـادآور شـویم؛
بـلکه بـاید وانمود کنیم چیزی نمیدانیم. تغافل و چشم‌پوشی از اشتباه دیگران، یک فضیلت اخلاقی بزرگ است؛ امیرمؤمنان(علیه السلام) میفرمایند:
«مِنْ أَشْرَفِ أَعْمَالِ الْکَرِیمِ غَفْلَتُهُ عَمَّا یَعْلَم؛[(6)یکی از با ارزشترین کارهای انسان بزرگوار تغافل از چیزهایی است که از آن آگاه است.»
تذکر
دومین اقدام در راستای نظارت و مراقبت، یادآوری دادن است. یعنی گفتار و یا رفـتاری که از مربی [و والدین] سر میزند تا متربی را نسبت به آنچه از یاد برده، یا از آن غفلت کرده و از آن بـیخبر است و اطلاع از آن بـرای او لازم میباشد، آگاه سازد و احساسات او را در قبال آنها برانگیزد.(7)
مواردی در مورد همسران بی نماز
با او قرآن بخوانید
خواندن روایات و احادیث در کنار همسرتان، ممکن است او را مشتاق کند که بیشتر در این زمینه مطالعه داشته باشد، بخواند و علاقه‌مند شود که نماز بخواند.
به او فرصت بدهید
شاید دفعات اول که به او می‌گویید که نماز بخواند او زود قبول نکند. انتظار تغییر سریع دیدگاه‌ها و باورهای او را نداشته باشید و به او فرصت بدهید که خودش هم مطالعه کند، فکر کند و بعد تصمیم‌گیری کند.
با لحن بد و با بی‌احترامی صحبت نکنید
در متن بالا هم اشاره کردیم که با زورگویی پیش نروید و حال تاکید می‌کنیم که با لحن بد و با بی‌احترامی صحبت نکنید، بلکه همیشه به خاطر داشته باشید که برای تاثیرگذاری بیشتر روی همسرتان، باید از نزدیکی و صمیمیت عاطفی و احساسی‌تان استفاده کنید و با لحن شیرین با او صحبت کنید.
هر چقدر بیشتر فشار بیاورید و زور بگویید، احتمال اینکه او تغییر کند کاهش می‌یابد و از میزان تاثیرگذاری کلام‌تان کم می‌شود. پس مراقب لحن گفتار و جمله‌بندی‌تان باشید.
قهر نکنید.
اگر او همچنان پافشاری کرد که به هر دلیلی دوست ندارد یا نمی‌خواهد نماز بخواند، قهر نکنید. قهر کردن، سرد شدن از رابطه زناشویی و یا دعوا کردن هرگز راهکارهای مناسبی برای حل این مشکل نیست، بلکه بیشتر فاصله بین‌تان را افزایش می‌دهد.
از او بخواهید گاهی وقت نمازها را به شما یادآوری کند
او را در فرایند نماز خواندن‌تان مشارکت دهید. این کار می‌توانید او را مشتاق کند که خودش هم با شما هم قدم شود و نماز بخواند. مثلا می‌توانید گاهی از او بخواهید که به شما وقت نمازها را یادآوری کند.
از زوج درمانگر کمک بگیرید
اگر در این مسیر موفق نبودید، بهتر است با زوج درمانگران همیار عشق مشورت کنید و راهکارهای لازم را دریافت کنید. چرا مهم است که از کمک تخصصی مشاور استفاده کنید؟
چون اصرارهای زیاد بی‌فایده است و می‌تواند باعث لجبازی همسرتان شود. بنابراین بهتر است در صورت حل نشدن این مشکل، از زوج درمانگران کمک بگیرید و تلاش‌ها و اصرارهای خودسرانه خودداری کنید.
جذب با خشرویی
اگر مشکلی برای وی ایجاد شد، با کمال خوشرویی و محبت به او کمک نمایید. سعی کنید با اخلاق تان او را جذب خود کنید تا به مرور زمان بتوانید در او نفوذ کنید.
سرزنش ممنوع
او را سرزنش و توبیخ نکنید (به خصوص در برابر خویشان و دوستان) . از جر و بحث و مجادله با وی پرهیز کنید.
از او مشورت بگیرید.
در مقابل کارهای او بی تفاوت نباشید، بلکه اگر ممکن است او را راضی کنید تا در مورد اهمیت دستورات دینی با شما گفتگو کند. باید سعی کنید رفتارتان کاملا صادقانه باشد.
به او بفهمانید که می خواهید مشخص کنید که کدام راه صحیح است، دین داری یا بی دینی. به او بگویید یا شما را قانع کند یا شما او را قانع کنید. البته لازم است ابتدا خود را برای یک گفتگوی عالمانه و در عین حال دوستانه آماده کنید.
برای این کار بهتر است از صحبت درباره اعتقادات شروع کنید، زیرا بی اهمیتی به دستورات شرع تا حدود زیادی به خاطر ضعیف شدن عقیده فرد به خدا و قیامت است.
اگر بتوانید اصل وجود خدا را که در فطرت همه انسان ها نهاده شده با دلایل محکم عقلی برای او ثابت کنید . نیز توجه او را به قیامت و سختی آن بیش تر کنید. ممکن است در کارتان موفق شوید.
اصلاح رفتاری
بسیاری از انحرافات به خاطر همنشینی با دوستان ناباب در انسان ایجاد می شود. اگر کاری کنید که با این گونه افراد کم تر رفت و آمد کند و نسبت به آن ها بدبین شود، قدم بزرگی در اصلاح او برداشته اید.
صبر و خسته نشدن
۶- تلاش شما برای نجات همسرتان از این وضعیت بسیار با ارزش است، حتی اگر هیچ تأثیری بر او نداشته باشد، بنابراین با صبر و حوصله به کارتان ادامه دهید .
هرگز کاری نکنید که لجاجت او بیش تر شود. بلکه او را تشویق به توبه و بازگشت به اسلام کنید . حداقل این که سعی کنید مشکل او در افراد دیگر مثل فرزند تأثیر نگذارد . اگر فعلا اصلاح پذیر نیست،در آینده امید به بازگشت و توبه را در او تقویت کنید.
در ضمن مطالعه کتابهای ذیل در این زمینه مفید است :
1- راز نماز، محسن قرائتی .
2- پاداشهای نمازگزاران .
3- داستانها و حکایت های نماز (1) .
4- یکصد و چهارده نکته درباره نماز.
نتیجه:
از بیانات فوق در این مقاله به این نکته می رسیم که:
الف:مسئله نماز به کل جامعه مربوط است و کسی نمی تواند جهت جذب این فریضه در این مسیر بی خیال باشد.
ب.درست است نماز بحث شخصی و فردی هست اما واجب الهی انسان را تکلیف می کند که امر به معروف کند.
ج.همانطور که برای دنیای یکدیگر هزینه می کنیم برای آحرت یکدیگر هم باید هزینه کنیم.عالبا برای نماز هزینه ای نمی شود.
د.راه جذب و افتادن در مسیر جذب احتیاج به صبر و حوصله وزمان کافی لازم دارد در این مسیر نباید خسته و نا امید شویم.
پی نوشت:
1.التعریفات، ص 20.
2.سفینة البحار،ج2،ص278
3.مفردات الفاظ قرآن.
4.سوره مدثر، آیات35و36.
5. نک: نشریه طوبی، بهمن 1386، ش26، ص56.
6. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص 507.
7. قائمی مقدم، محمدرضا، روشهای تربیتی در قرآن، ج 1، ص 43.
https://www.porseman.com/article/
http://www.hajij.com/fa/moral/morality/item/5433-2020-03-02-08-55-18
ww.salat.ir
http://porsemanequran.com/content
https://gharaati.ir
http://www.hajij.com/fa/moral/morality/item
* این مقاله در تاریخ 1401/8/9 بروز رسانی شده است
